Dr.Andi Rroku, specializant në kardiologji në spitalin “Charite Universitatsmedizin” në Berlin në një intervistë për gazetën “Dielli” ka treguar për ndikimin e Covid-19 në sëmundjet e zemrës tek pacientët e prekur nga pandemia globale.
Covid-19 dhe dëmtimet kardiake tek pacientët e prekur
SARS-CoV-2 është një sëmundje e spektrit, që përfshin gamën nga infeksioni lehtësisht simptomatik deri tek stadi më kritik i mundshëm. Me siguri, për shumicën e individëve të infektuar me koronavirusin e ri, sëmundja mbetet në rangun e butë deri të moderuar. Kjo plagë arriti të përhapet gjerësisht në thuajse tashmë tërë globin, duke e bërë tashmë situatën tejet alarmante jo vetem për specialistët përkatës të fushave mjekësore por edhe për mbarë popullin anembanë. Megjithatë, një numër i të infektuarve zhvillojnë probleme të lidhura me zemrën ose si një ndërlikim i sëmundjes ekzistuese kardiake. Një raport nga ditët e para të epidemisë përshkruan shtrirjen e dëmtimit kardiak mes 41 pacientëve të shtruar në spital me COVID-19 në Ëuhan, Kinë: Pesë, ose 12 përqind, kishin shenja të dëmtimit kardiovaskular. Këta pacientë kishin të dy nivele të ngritura të troponinës kardiake – një proteinë e lëshuar në gjak nga muskuli i dëmtuar i zemrës – dhe anomalitë në elektrokardiogramë dhe ultratinguj të zemrës. Që atëherë, raporte të tjera kanë pohuar se dëmtimi kardiak mund të jetë pjesë e dëmtimit të shkaktuar nga koronavirusi. Për më tepër, disa raporte detajojnë skenarët klinikë në të cilët simptomat fillestare të pacientëve ishin kardiovaskulare sesa frymëmarrëse në natyrë. Mënyrat në të cilat koronavirusi i ri provokon një dëmtim kardiak nuk është as aq i ri dhe as befasues. Pjesa që mbetet e paqartë është nëse SARS-CoV-2 është disi më virulent ndaj zemrës sesa viruset e tjerë.
Së pari, njerëzit me sëmundje pararezuese të zemrës janë në një rrezik më të madh për komplikime të rënda kardiovaskulare dhe të frymëmarrjes nga COVID-19. Kjo nuk është aspak një surprizë. Hulumtimet kanë treguar që infeksioni me virusin e gripit paraqet një kërcënim më të fortë për njerëzit me sëmundje të zemrës sesa ata pa probleme kardiake. Hulumtimet gjithashtu tregojnë se sulmet në zemër në të vërtetë mund të shkaktohen nga infeksione të frymëmarrjes siç është gripi,
Së dyti, njerëzit me sëmundje të zemrës më parë të diagnostikuara mund të paraqesin simptoma kardiake të heshtura të maskuara ne vijim nga infeksioni viral. Në njerëzit me bllokime ekzistuese të enëve të zemrës, infeksioni, ethet dhe inflamacioni mund të destabilizojnë pllakat yndyrore më parë asimptomatike brenda enëve të zemrës. Ethet dhe pezmatimet gjithashtu e bëjnë gjakun më të prirur ndaj mpiksjes, ndërkohë që ndërhyn edhe në aftësinë e trupit për të shpërndarë mpiksjen. – “Ky po që është një grusht i madh stresi për zemrën”. Së treti, disa njerëz mund të pësojnë dëme në zemër që imitojnë dëmtimin e një infarkti edhe nëse arteriet e tyre kanë mungesë bllokimesh yndyrore, të kalcifikuara të kufizuara të rrjedhës, të cilat njihen si faktoret me kyç të kësaj patologjie. Ky skenar, i quajtur infarkt miokardi tip 2, mund të ndodhë kur muskuli i zemrës është i uritur për oksigjen, i cili në rastin e COVID-19 mund të shkaktohet nga një mospërputhje midis furnizimit me oksigjen dhe kërkesës për oksigjen. Ethet dhe inflamacioni përshpejtojnë rrahjet e zemrës dhe rrisin kërkesat metabolike në shumë organe, përfshirë zemrën. Ai stres shtohet nëse mushkëritë janë të infektuara dhe nuk janë në gjendje të shkëmbejnë në mënyrë optimale oksigjenin dhe dioksidin e karbonit. Ky shkëmbim i dëmtuar i gazit mund të zvogëlojë më tej furnizimin e oksigjenit në muskujt e zemrës. Më në fund, ekziston një grup i njerezve me COVID-19 – disa prej tyre më parë të shëndetshëm dhe pa probleme kardiake themelore – të cilët zhvillojnë një inflamacion të plotë të muskujve të zemrës si rezultat i virusit që infekton direkt zemrën. Ky lloj i inflamacionit mund të çojë në shqetësime të ritmit të zemrës dhe dëmtim të muskujve kardiak, si dhe të ndërhyjë në aftësinë e zemrës për të pompuar gjak në mënyrë optimale. Prirja e viruseve të caktuara për të sulmuar muskulin e zemrës dhe për të shkaktuar miokardit viral është e njohur, Sidoqoftë, një raport i rastit të kohëve të fundit nga Italia nënvizon nocionin se koronavirusi i ri mund të infektojë zemrën dhe të ndikojë në funksionimin e muskujve të zemrës tek të rriturit e shëndetshëm edhe pasi faza akute e infeksionit është zgjidhur dhe madje edhe në mungesë të dëmtimit të mushkërive.
Duke u bazuar në difencimin e Covidit për të sëmurët kardiak në katër shtyllat e përmenduara më sipër, në spitalin ku unë prej tashmë 2 vitesh punoj – Departamenti i Kardiologjisë, Charite në Berlin, Gjermani, i mëshojmë shumë fort pra triazhimit të përpiktë të pacientëve tanë. Covidi është njëra anë e medaljes, por ama zemra është tjetra.
Covid-19 dhe e ardhmja e pandemisë
Puh, situata është po aq e paparashikueshme sa dhe vetë e qartë. Ne si ekspertë të fushave respektive të mjeksisë po përgatitemi për një valë të dytë të koronavirusit. Saktësisht kur do të ndodhë, si do të ndodhë dhe nëse tashmë kemi filluar të shohim efektet nuk dihen ende.
Por shumë kolegë të mi, shkencëtarët, zyrtarët e shëndetit dhe udhëheqësit e qeverisë në të gjithë botën kanë paralajmëruar se rastet e reja të COVID-19 mund të rriten pasi ngritja e kufizimeve të bllokimit dhe njerëzit vijnë në kontakt më të ngushtë me njëri-tjetrin sesa kanë brenda disa javësh. Për shkak se SARS-CoV-2 është një patogjen shumë ngjitës që përhapet përmes frymëmarrjes dhe pështymës, ekspertët po u kërkojnë ligjvënësve të jenë në vëzhgim për një “skaj” të dytë, “një rritje të mprehtë të rasteve që bien në dritë të një” valë “të dytë të plotë. Ndërsa vendet dhe shtetet fillojnë të lehtësojnë kufizimet e bllokimit, zyrtarët shëndetësorë në të gjithë globin tashmë janë në kërkim të rritjes së niveleve të infeksionit që mund të sinjalizojnë një valë të dytë të sëmundjes së lidhur me koronavirusin. Rastet e gripit kanë tendencë të zhduken gjatë verës, gjë që ka bërë që disa ekspertë të shëndetit të shpresojnë që rastet e COVID-19 të zbresin kur moti gjithashtu bëhet më i ngrohtë. Megjithatë, një studim i botuar në Journal of Association Medical Journal Journal, ofron të dhëna për të sugjeruar që ky koronavirus i veçantë, SARS-CoV-2, duket i padurueshëm ndaj ndryshimeve të temperaturës dhe preket vetëm pak nga lagështia. Nëse ka një valë të dytë të koronavirusit, ashpërsia e shpërthimit do të varet nga faktorë të shumtë, si mënyra se si njerëzit mbajnë distancën sociale dhe sa njerëz veshin maska për fytyrën. Disponueshmëria e përhapur e testeve mund të luajë një rol, përveç gjurmimit te rreptete secilit individ qe rrezulton pozitiv. Në thelb, sa më shumë masa të jenë vendosur për të ndihmuar në uljen e transmetimit të sëmundjes – dhe sa më efektivisht ato masa të ndiqen – aq më e ulët mund të jetë shkalla e dytë e infeksionit. Faktorë të tjerë që mund të vijnë në lojë janë çdo mutacion i mundshëm gjenetik në koronavirus që mund ta bëjë atë pak a shumë të transmetueshme, zhvillimin e një vaksine efektive, zhvillimin e trajtimeve të sigurta, efektive për sëmundjen COVID-19 dhe aftësinë për të provuar një një numër i madh i popullatës, madje edhe njerëz që nuk duket se janë të sëmurë.
Shqiptarët në Berlin
Situata në Berlin për momentin është totalisht stabël. Në kuadrin e kësaj pandemie u arrit të krijohej Shoqata e Mjekeve Shqiptarë në Gjermani me në krye Dr. Marsela Ceno dhe Dr. Ardian Mustafai. Mobilizimi në kohë rekord i shumë kolegëve shqiptarë, qoftë ata stomatologë, mjekë apo farmacistë, prej 16 Bundeslandeve të Gjermanisë, arriti fare mire të dhurojë asistencën shëndetësore për të gjithë shqiptarët në Gjermani.
Në këtë mënyrë kolegët në fjalë vendosën në dispozicion numrat e tyre të telefonit dhe adresat private të emailit. Në fillim u vu re në fazat e para të shpirthimit të pandemisë këtu në Gjermani edhe të një vale të madhe shqiptarësh, që na drejtoheshin përmes email, ëhatsapp ose inbox te faqja e shoqatës me pyetje se si shfaqej sëmundja e shkaktuar përmes këtij kamaleonti të quajtur Covid-19. Më pas u vijua me sqarimin e simptomave të gjashme me ato të virusit në fjalë dhe çfarë duhet të ndërmerrnin qytetarët për të kufizuar rrezikun e infektimit. Në rastet e paqarta kemi zhvilluar biseda telefonike me këta qytetarë dhe në varësi të anamnezës, gjendjës së përgjithshme jemi përpjekur ti orientojmë në rrugën e duhur. Perafërsisht mund të them se numri i shqiptarëve të kontaktuar nga të gjithë mjekët që u angazhuan në ekipet përkatës arriti deri më sot tek 200 persona. Aktualisht është e vështirë të përpilohen shifra zyrtare se sa mund të jetë numrin i shqiptarëve të infektuar nga SARS-CoV-2 në Berlin apo edhe në Gjermani. Aktualisht për fat të mirë, nuk zotëroj informacion nëse ndonjë qytetare shqiptare në Berlin mund të ketë humbur jetën si pasojë e infektimit me këtë virus.
Mesazhi për lexuesit dhe Diasporën në SHBA
Bota po përballet me një krizë shëndetësore. E gjitha filloi me Kinën, vazhdoi me Evropën dhe tashmë po përfundon me kontinentin amerikan, qoftë kjo me Amerikën e Veriut ashtu edhe me Amerikën e Jugut. Shoqëria Evropiane e Kardiologjisë (ESC) dhe Shoqata Amerikane e Kardiologjisë (AÇ) kohët e fundit ka bashkuar një seri podcast-ve praktike nga folësit me përvojën më të madhe në këtë sëmundje. Edhe pse në fillimet e mia në rrugën e sfidueshme dhe të bukur të Kardiologjisë, dua medoemos të theksoj rëndësinë e monitorimit të pacientëve me sëmundje kardiovaskulare. Jo vetem tani që flasim, por edhe në vitet në vazhdim, do të ketë më shumë njerëz që vdesin nga sëmundjet kardiovaskulare sesa COVID-19. Pacientët me faktorë të rrezikut kardiovaskular të tilla si hipertesioni, diabeti dhe pirja e duhanit kanë 15 herë më shumë të ngjarë të vdesin nga COVID-19.
Në mes të kësaj krize të kujdesit shëndetësor, një fakt që po shfaqet është se në këtë kohë dhe veçanërisht në zonat më të goditura, pranimet në spital të pacientëve me sindromë akute koronare janë ulur me 75%. Kjo nuk do të thotë që sindromi akut koronar (ACS), e thënë në gjuhën popullore infarkti i zemrës është zhdukur. Me siguri do të ketë më shumë pacientë me sindromë akute koronare, siç ndodh gjithmonë kur një infeksion po vazhdon. Por këta pacientë nuk po vijnë në spital sepse vazhdojnë të dëgjojnë që spitalet janë vende të rrezikshme dhe vatër për infektimin me SARS-CoV-2. Kjo është sigurisht e vërtetë këto ditë, por nëse këta pacientë, me sindromë akute koronare, qëndrojnë në shtëpi, dhe nëse gjendja e tyre përkeqësohet, ata do të përfundojnë të vdesin në shtëpi.Patientet , te cilet vijnë në spitalet tona me STEMI vijnë më vonë dhe me komplikime të tilla si tronditja kardiogjene ose shoku kardiogjenk dhe për këtë arsye kërkojnë më shumë vëmendje dhe më shumë shërbime. Duhet të jemi të qartë se “mos vini në spital” nuk vlen për pacientët me STEMI/Infarktin akut te zemres ose sindromat e tjera akute.
Mesazhi i saj i dytë është që mendoni jo vetëm brenda, por edhe jashtë spitalit “thinking outside of the box” dhe të loboni me shoqërinë tuaj kardiake, qeverinë tuaj vendore dhe kombëtare. Më pak infeksion blen kohë. Dhe kjo është shumë, shumë e rëndësishme që të kemi atë kohë shtesë siç kemi mësuar psh nga rastet që ndodhen në fillimet e tyre në Itali.
Si përfundim duke e mbyllur, ne duhet të angazhohemi si brenda ashtu edhe jashtë vendit tonë të punës. Ne duhet të paralajmërojmë pacientët tanë dhe publikun se ata duhet të hyjnë në spital nëse kanë dhimbje në gjoks dhe ne duhet të jemi në gjendje të ofrojmë një triazhim te shpejtë dhe te kursyer për këta pacientë në shtëpi, sepse duhet të vazhdojmë të shpëtojmë jetën që dimë të ruajmë në këtë periudhë të vështirë. Ne gjithashtu duhet të lobojmë qeveritë dhe autoritetet lokale sepse siç thashë, cdo masa e vogel blen kohë të çmuar për të gjithë ne, për pacientët për mjekun dhe sistemin shëndetësor “.
Kush është doktor Andi Rroku
Dr. Andi Rroku ka lindur në Lezhë më 09.11.1990. Pasi përfundoi gjimnazin dhe provimet e maturimit në Tiranëm vendosi vazhdojë studimet e larta në fushën e mjekësisë pranë Universitetit “Ludëig-Maximilians-Universität“ në Munih të Gjermanisë dhe ti përfudojë ato me sukses në verën e vitit 2018. Gjatë periudhës së studimeve të larta në Munih Andi pati fatin dhe privelegjin e madh të njihte dhe të punonte në kuadrin e doktoraturës së tij me një nga pinjollët më shquar të botës së kardiologjisë botërore Prof. Dr. A. Kastrati. Pas përsosjet, eksperiencës, këshillave dhe mbështetjes së mrekullueshme prej Prof. Kastratit dhe grupit të tij duke përfshirë këtu dhe mentorin e tij Dr. E. Xhepa arriti të mbrojë me notën maximale doktoraturën e tij në Nentor të 2018 në fushën e kardiologjisë invasive me temë: “Karakterizimi imazherik intravaskular i indit neointimal tek pacientët me sëmundje të arterieve koronare dhe patologjisë të restenozës“.
Rrugën e tij tashmë, e kishte vendosur, do vërtitej rreth zemrës dhe për zemrën. Në Nëntor të 2018 filloi specializimin pranë klinikës së njohur Universitare – Charite, Berlin në departamentin e Kardiologjisë. Gjatë periudhës së specializimit ka marrë pjesë në kongrese si brenda dhe jashtë Gjermanisë. Tashmë gjindet në planin e parë të trajtimit të të sëmurëve me Covid-19 dhe atyre të zemrës. Dr. Rroku është anëtar i shoqatës Evropiane e Kardiologjisë (ESC), shoqatës Amerikane e Kardiologjise (AÇ) dhe shoqates Gjermane të Kardiologjisë (DGK). Aktualisht vazhdon punën e tij kërkimore në kuadrin e trajtimit të pacientëve me problemet e valvulave të zemrës dhe kardiologjisë invasive. / Gazeta Dielli
