“Shqiptarët janë promovuesit e vetëm dhe më të mirët për vendin e tyre”. Me këtë bindej blogerja Nashi Brooker ka shkruar një artikull mbi “ këmbënguljen” shqiptare për të ruajtur kulturën dhe traditat. “Nuk ka rëndësi në cilin cep të botës janë, nëse bëhen bashkë ata do të festojnë shqip” shkruan ajo. Sipas Brooker Dispora vazhdon të ruaj ende lidhje shumë të forta me vendlindjen.
Për dekada me rradhë, emigrantët shqiptarë nuk e kanë lënë kurrë plotësisht atdheun e tyre.
Emigrantët kanë marrë me vete kujtimet e vendit të tyre të origjinës, Shqipërisë, të historive të tij apo edhe varfërisë gjatë gjysmës së shekullit XX. Ata u gjendën në probleme, “endacakë” të një bote të ndaluar për bashkëqytetarët e tyre të lënë pas, njerëzit e pafatë që detyroheshin të qëndronin ose nuk dëshironin të largoheshin. Bota, tek e cila ndërtuan një mur të errët, në përpjekje për t’i mbajtur ata.
Ata udhëtuan në destinacione të ndryshme të botës, ndonëse nuk dinin asgjë për vendin ku do të akomodoheshin.
Për disa shtete, Shqipëria konsiderohej si një vend i panjohur.
Në filmin hit të viteve gjashtëdhjetë “Barefoot In The Park”, me aktorët Robert Redford dhe Jane Fonda, çifti i sapo martuar vizitojnë një restorant shqiptar në Nju Jork. Kombinimi i ushqimit dhe i pijes ishte fantastike. Rakia shqiptare është tipike e Shqipërisë.
Për ata që janë më të interesuar për historinë, do të njiheshin me mitet për shqiptarët, të cilët, ndërsa vendi i tyre ishte pushtuar nga turqit, në një farë mënyre arritën të drejtonin pjesën më të madhe të Perandorisë Osmane. Midis udhëtarëve dhe historianëve, shihej si një vend ku sundonin luftëtarët dhe mercenarët e të cilëve, duke udhëtuar larg në emër të zotërve të tyre kolonialë, kishin frikë nga të gjithë.
Bajroni, duke udhëtuar në Shqipëri në vitin 1809 i përshkroi ata si “subjektet më luftarake të Sulltanit” dhe ushtrinë e tij,
Ali Pashën e përshkruan si: “gjashtëdhjetë vjeç, jo i gjatë , por me një fytyrë të ndritshme, sy të kaltër të çelët dhe një mjekër të bardhë. Mënyra e tij është shumë e sjellshme dhe në të njëjtën kohë ai posedon atë dinjitet e cila gjendet midis turqve. Ai ka pamjen e diçkaje tjetër përveç karakterit të tij të vërtetë, sepse ai është shumë i guximshëm dhe një gjeneral kaq i mirë, saqë e quajnë Bonaparte Mahometan.”
Ai gjithashtu vuri në dukje bukurinë e kulturës shqiptare: “Shqiptarët në veshjet e tyre (më i mrekullueshmi në botë, i përbërë nga një këmishë e gjatë e bardhë, mantel i punuar prej ari, xhaketë prej kadifeje dhe rripat e belit, dekore të vendosura me argjend) “. Ai është i portretizuar në veshjet shqiptare – një fotografi që mund të shihet edhe sot e kësaj dite në Galerinë Kombëtare të Portreteve të Londrës.
Sa i përket gruas shqiptare, ajo ishte e destinuar për të qenë pjesë e nënshtrimeve, tentonte të arratisej kur vendi ndodhej nën pushtimin osman. Ajo ishte e bukur dhe pasionante por fati i saj ishte në duart e burrave. Bajroni thotë për këtë: “Ato janë ndoshta raca më e bukur në botë për nga pamja, por ato trajtohen si skllave. I gjeta duke mbajtur dru. Burrat janë të gjithë ushtarë. Lufta dhe ndjekja janë profesionet e tyre të vetme.”
Emigrantët shqiptarë morën me vete tragjeditë e vendit të tyre. Ky emigrim i madh, i nxitur nga regjimi i egër, problemet ekonomike të vendit dhe dëshira për të nisur një jetë të re në vendet që ofruan mundësi më të mëdha punësimi dhe jetese të mirë, vazhdon edhe sot e kësaj dite.
Pjesa më e madhe e valës së parë të emigrantëve ishte e përbërë nga burra. Ata kaluan kufijtë, duke lënë pas gratë e tyre, fëmijët, familjet dhe miqtë.
Si u larguan? Ndoshta morën një anije për të shkuar në Itali. Ata nuk kishin as vend dhe as bileta. Pasaportat e vjetra shqiptare, të lëshuara gjatë diktaturës, ishin të vlefshme vetëm për Shërbimin Sekret. Fytyrat e tyre ishin të zhveshura si malet e tyre, bukuria e së cilës Bajroni ngazëllohet. Varfëria e tyre tani është e dukshme për botën.
Shpesh ata nuk kishin valixhe, rroba shtesë, ujë apo ushqim. Ata nuk kishin njeri që t’i shihte, ose t’i prisnin në destinacionin e tyre ende të pasigurt. Shqiptarët që u larguan nga vendi i tyre në fund të Luftës së Dytë Botërore ishin vetëm mashtrimi i parë i asaj që, në vitet e mëvonshme, do të kthehej në përrua. Në vitet e mëvonshme, rrugët u zgjeruan më shumë, qofshin ato legale apo të paligjshme. Joshja e Perëndimit është shumë e madhe për shumë njerëz për t’i rezistuar.
Diaspora shqiptare është një frazë që përdoret gjerësisht sot. Diaspora e sheh veten si përfaqësuesin e Shqipërisë në botën më të gjerë dhe krenohet për këtë. Themeluar tani në bashkësi në të gjithë botën, nga Evropa në Amerikë deri në Antipodë, shqiptarët jashtë vendit inkurajojnë lirinë, tolerancën dhe liberalizmin në vend.
Nëse doni të njihni Shqipërinë ose të kuptoni njerëzit e saj dhe vendin e tyre, atëherë shkoni në një nga dasmat e tyre qoftë brenda apo jashtë vendit. Gratë mbajnë qafën lart, ulen me krenari dhe kërcejnë.
Në mesin e vallëzimeve është një për emigrantët, të cilët mbeten të ndarë gjeografikisht por gjithnjë ndodhen pranë zemrave të tyre. Ata do të kërcejnë ndonjë këngë të quajtur “Refugjat”. Ata do të kërcejnë, do të qajnë dhe përqafojnë. Këta janë një popull krenar për emocionet e tyre.
Shqiptarët nuk i lënë kurrë traditat e tyre. Dhe sa më gjatë t’i mbajnë ata, aq më i fortë është të kuptuarit e shpirtit të kombit shqiptar në botë. Ata vlerësojnë liritë dhe mundësitë e ofruara nga vendet e tyre të reja të adoptuara, të dy kulturat drejtohen përkrah njëra-tjetrës, të reja dhe të vjetrat.
Pas një dekade apo emigracioni masiv, deri në fund të shekullit XX, shqiptarët jashtë vendit kanë krijuar forume të ndryshme për të kujtuar veten e tyre për atdheun e tyre të vjetër dhe për të festuar gjërat që u mungojnë. Ata shfaqin muzikën e tyre; veshja e tyre e bukur dhe e jashtëzakonshme tradicionale. Emigrantët shqiptarë luajnë një rol të fuqishëm në ekonominë shqiptare.
Shumë prej tyre që janë rikthyer nga vende si Greqia dhe Italia, tani janë një pasuri e madhe për vendin si në aspektin e aftësive, përvojës, ashtu edhe financave. Ato ndihmojnë të moshuarit, fëmijët, ata që nuk janë në gjendje të punojnë dhe të afërmit me të ardhura ekonomike të pakta. Pa kontributin e tyre Shqipëria do të ishte një vend ndryshe, më i varfër. / Nashi Brooker
