Qendra e Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët (QSPA) organizoi sot një tryezë përkujtimore me titull: “Arbëreshi i shquar Emanuele Giordano” në nder të 100-vjetorit të lindjes.
Profili njerëzor dhe profesional i tij, u përcoll përmes rrëfimit në platformën “zoom” të pasardhësit të tij Agostino Giordano, i cili është themelues dhe drejtor i revistës “Jeta Arbëreshe”. Të pranishëm të tjerë në këtë takim virtual ishin dhe profesorë dhe akademik të njohur si Klara Kodra, Emil Lafe etj.
Në fjalën e tij Agostino Giordano rrëfeu jetën e “lalës” tij siç ai e quan, bashkë me shumë arbëreshë të tjerë.
Referuar vendimit të fundit për emërtimin e një rruge në kryeqytet me emrin e studiuesit ai tha: “Pse një emër rruge në Tiranë për Emanuele Giordanon? Sepse ai e meriton si prift dhe si arbëresh, këto dy anë plotësojnë njëra-tjetrën tek Emanuele dhe nuk mund të ndahen.
Lindi më 27 qershor 1920. Në moshën pesëvjeçare e dërguan në shkollë në Frasnitë, por ishte akoma i vogël. Më pas hyri në shkollë kur ishte tetë vjeç. Në moshën 13 vjeçare shkon në gjimnazin e Horës.
Pastaj vazhdoi studimet në Seminarin e Grotaferratës, sepse, që kur ishte i vogël, i shkonte gjithmonë mbrapa priftit dhe në kishë i pëlqente të dëgjonte Fjalën e mirë dhe mësonte këndimet e kishës (tradicionale).
Arbërishten filloi ta studioi kur vajti në Grotaferratë. Kur vajti atje mori me vete dorëshkrimet e Bernard Bilotës dhe i studioi. Kështu që studioi gjuhën që i mësonin atje, por edhe gjuhën arbëreshe. I lexoi të gjitha dorëshkrimet e tij.
Më pas kur u kthye filloi zyrtarisht aktivitetin si famullitar i Ejaninës.
Arbëreshi dhe prifti ecën bashkë gjatë gjithë kohës. Ishte prifti i Frasnitës papas Sepë Ferrari që e udhëhoqi si famullitar. Ndërkohë bashkë me papas Sepë Ferrari studiuan gjithmonë e më thellë gjuhën dhe kulturën tonë arbëreshe. Në vitin 1953, studiuan dhe botuan “Kalimeret”. Ai ariti të mbante meshën në gjuhën shqipe, më pas u krijua mesha në gjuhën arbereshe, e cila mbahet ende edhe sot.
I hyri shumë në zemër arbërishtja, malli për zakonet, traditat, historinë dhe Skënderbeun. Ai hyn në problemet e kulturës arbëreshë, dhe i jep zgjidhje problemit të alfabetit.
Në shtëpinë e papas Sepë Ferrarit vinte shpeshherë Ernest Koliqi, kështu që e njohu atje dhe i thotë që donte të bënte një fjalor italisht-arbërisht. Atëherë, profesor Koliqi e këshilloi të bëj një fjalor arbërisht-italisht, sepse kështu mund të dallohej se sa fjalë arbëreshe kishte mbledhur. Atëherë filloi të mbledh materiale duke filluar nga gjuha e shkruar: Bilotta, De Rada, Serembe, Anselmo Loreçhio, Argondizza, dhe i shtoi ato fjalë që dinte dhe dëgjonte nga të tjerë.
Ju deshën dhjetë vjet që të mbaronte këtë fjalor, sepse nuk punoja çdo ditë me fjalorin, nga që ishtei zënë edhe me punën e priftit, sepse nuk ndau kurrë. Në vitin 1963, botoi fjalorin në Bari në shtëpinë botuese Paoline. Me të parin fjalor për arbëreshët, Emanuele e merr në dorë dhe e boton fjalorin duke nderuar shqiptarët e arbershët pa masë.
Emanuele dhe unë nipi i tij në 1972 botuam revistën “Zëri i Arbëreshvet”del ku të shkruarit arbërisht bën një hap më shumë. Aty shkruan intelektualë. Jetesa në Ejaninë, katund i vogël, i dha Emanueles paqen dhe qetësinë për të shkuar. Gjatë këtyre dekadave i propozojnë të shkonte në të tjera katunde por ai nuk donte, sepse po ta kishte bërë nuk do të bëntë ato që bëri. Tek revista “Jeta arbëreshe” botohen edhe artikuj të shkruar mirë në formë letrare.
Në vitin 2009 pas 63 vitesh si Prift dhe tashmë 83 vjeç në Ejaninë Peshkopi i lejon të shkoj në pension, sepse ai i tha “nëse nuk dal tani në pension, kur do të mundem?”.
Pse e njohu Tirana?
Sepse se një arberëshë i vërtetë që nderoi gjuhën e tij, Arbëreshëve i duhej arbërishtja për lutjen në zot dhe ai ja dha, donin një fjalor dhe ai ja dha. Ai kërkoi të ishte një Prift dhe një Arbëresh i thjeshtë, dhe ashtu qe.”
Drejtuesja e QSPA Diana Kastrati e pyeti nëse Emanuele Giordano ka lënë dorëshkrime, dhe nëse po të cilës natyre janë këto dorëshkrime.
“Janë tekste arbërisht nga greqishtja, ose të marra nga Kristoforidhi dhe Fa Noli të adaptuara, janë me temë fetare religjoze, janë përkthyer aq sa ai munde arbërisht”, u shpreh nipi Agostino Giordano.
Gjithashtu Diana Kastrati shtroi pyetjen nëse Gramatika arbëreshe e tij mund të rishoh dhe njëherë botimin?
“Po mund të ribotohet, por nuk është krejt e thjeshtë. Në Ejaninë gjeni një njeri që mori informacion nga shumë degë për atë që duhej për të qenë një prift i mirë për arbëreshët e tij. Ai ishte shumë i përulur dhe gjërat i bëntë me shumë thjeshtësi.”
Agostino Giordano tregoi se pas rënies së Komunizmit dera e Emanuele Giordano-s në Ejaninë ka qenë e hapur për çdo shqiptar që kishte nevojë.
“Me rastin e 100-vjetorit të lindjes Qendra e Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët bëri një kërkesë që një rrugë në Tiranë të mbajë emrin e Emanule Giordano, pas kërkesës së qendrës një rrugë në Tiranë do të mbajë emrin e tij dhe unë i jam shumë falënderues”, përfundon Agostino Giordano.
Profesoreshë Klara Kodra u shpreh se Giordano realizoi ëndrrën e arbëreshëve. “Emanuele nuk ka qenë vetëm një prift, por një prift i përkushtuar që realizoi ëndrrën e arbëreshëve. Nëpërmjet kësaj vepre ai u dallua, për një ëndërr që ishte ushqyer që nga De Rada, por që Giordano e përfundoi. Për herë të parë e kam dëgjuar emrin e tij kur sapo nisa punë. Fjalori përmban përveç fjalëve edhe shprehje frazeologjike, fjalë popullore dhe histori të shkurtra. Nëpërmjet këtij fjalori ne shikojmë si mishërohet një thesar i paçmuar. Ky fjalor shërben si një mur fortese për të mbrojtur arbërishten.”
Nënkryetari i bashkisë Andi Seferi gjithashtu shprehu kënaqësinë e tij për këtë bashkëpunim me QSPA “Ëshë detyrë qytetare, pastaj është detyrë institucionale për të nderuar dhe trashëguar veprën e të parëve dhe për të nderuar me aq sa kemi në dorë. Në këtë rast me emërtimin e rrugës në një zonë të bukur të Tiranës me emrin e arbëreshit Emanuele Giordano, sepse janë vlera e shqiptarisë.”
Profesor Emil Lafe vuri theksin mbi nevojën e ruajtjes së gjuhës, edhe për brezat e rinj. “Keni folur shumë bukur shqip, sikur jeni rritur në mesin tonë. Ishte shumë bukur sot të kujtojnim Emanuele Giordanon. Është shumë e rëndësisishme që puna e Emanuele Giordano të vazhdojë dhe gjuha arbëreshe të vazhdojë të trashëgohet tek brezat e rinj”.
Në fund, të veprimtarisë, u bënë propozime të shumta për hapësirat e bashkëpunimit, ku në parim u vendos që bashkëpunimi të jetë i shumëfishtë, si në botimin e dorëshkrimeve të At Emanueles, të cilat janë kryesisht përkthime nga greqishtja apo italishtja në arbërisht, si dhe vënia në dispozicion të studiuesve të QSPA-së e materialeve të ndryshme, të botuara kryesisht në revistën “Jeta Arbëreshe”, të cilat përbëjnë një korpus të gjerë të dhënash mbi gjuhën, letërsinë dhe folklorin arbëresh.
Takimin e plotë mund ta ndiqni këtu:
