Një reportazh për komunitetin arbëresh në Grecci të Provincës Avellino, na njeh me gjendjen e sotme të këtij komuniteti shqiptar në Itali.
Grecci është e vetmja qendër arbëreshe në krahinën e Avelinos që e ka ruajtur gjuhën shqipe prej shekujsh. Ky fshat malor është shumë i vjetër, nga shekulli IX qe shkatërruar nga saraçenët; më 1462 u ripopullua nga arbëreshët, të cilët prej kësaj kohe, ndonëse në kushte të rrethimit nga gjuha e kultura e huaj, sërish e ruajtën shqipen dhe zakonet arbërore.
Nga Grecci kanë dalë shkrimtarë, poetë e dramaturgë të njohur arbëreshë, si: Leonardo de Martino, Luixhi Llanda, Xheradi Konforti, Jani de Majo etj.
Pak njerëz e njohin mirë fshatin Irpinia, lartësitë e të cilit fshehin gjithashtu një komunitet të vogël arbëresh, me një temperament të gjallë, pavarësisht nga torpori i shpopullimit të ngadaltë, i cili po vazhdon atje për të paktën gjysmë shekulli.
“Fshati Grecci, i vendosur në provincën Irpinia të Avellino, quhet nga banorët e tij Katundi, në gjuhën arbëreshe dhe është më pak i njohuri nga të gjitha qytetet italiane të përkatësisë etnike shqiptare dhe i vetmi në provincë.
Një cep i Shqipërisë në ‘L’altra Campania’
‘L’altra Campania’, një program televiziv në “Ottochannel”, vizitoi Greccin për t’i kushtuar një hapsirë televizive këtij komuniteti të vogël që është ruajtur për breza të tërë, por që rrezikon të zhduket. 700 banorë, një ishull gjuhësor ku koha duket se është ndalur dhe një komunitet krenar ruan identitetin e tij.
E bën këtë duke i dalë kundër përparimit të kohës, përparimit të të rinjve që kërkojnë një të ardhme të largët. Arbëreshët e bëjnë atë duke i thënë njëri-tjetrit se duhet të ruajnë identitetin, duke pëshpëritur sekretet e lashta të një populli që mbërriti në këtë tokë shekuj më parë dhe nuk u largua kurrë.
Grekët, në ‘Katundi’ arbëreshë, kanë një histori që shkon shumë larg: para se të mbërrinin shqiptarët, grekët ishin një qendër para-ekzistuese dhe shumë e lashtë. Emri Grecci shfaqet pas vitit 535, domethënë pas ekspeditës në Italinë e Jugut (porositur nga Justiniani, perandori i Konstandinopojës) nën komandën e gjeneralit Belisarius. Me sa duket, me atë rast, shumë koloni Greke u themeluan, përfshirë Grekët.
Qyteti u shkatërrua nga saraçenët në 908 d. C. dhe është rindërtuar në 1039 (gjithmonë me emrin e Grekëve) nga Kont Potone, me koncesion të Princit të Benevento Pandolfo dhe djalit të tij Landolfo. Qyteti i vogël Greci, në atë kohë, ishte një lloj emporiumi, ku tregtia bëhej midis Abruzzo-s dhe Puglia-s.
Nga shekulli i pesëmbëdhjetë, territori i tij u prek nga një migrim masiv i popullatave shqiptare nga Ballkani, të cilët mbërritën duke ndjekur udhëheqësin Gjergj Kastriot Skënderbeun dhe ndërtuan një fshat të ri në një zonë pak të populluar.
Heroi shqiptar zbarkoi në Itali në 1459 për të ndihmuar Mbretin Ferdinand I të Napolit në luftën kundër rivalit të tij Gjon të Anzhuit. Trupat e tij kontribuan vendosmërisht në fitoren përfundimtare. Për këtë, mbreti, në shenjë mirënjohjeje, lejoi që të mërguarit shqiptarë të qëndronin në Itali.
Në shekujt vijues, qindra shqiptarë – pas pushtimit osman – erdhën në brigjet e Apulit dhe ruajtën gjuhën dhe traditat atje. Ndër personalitetet më të shquara të grekëve shquhet Leonardo De Martino, kantor i letërsisë shkodrane dhe mjeshtër i gjuhës shqipe, i cili lindi në Irpinia nga një familje arbëreshe.
Për t’u bërë pjesë e grupit të “Gazeta Diaspora Shqiptare” mjafton të klikoni: Join Group dhe kërkesa do t’ju aprovohet menjëherë.
