Petrit Halilaj (Kostërrc, Skenderaj, Republika e Kosovës, 1986) prezanton ekspozitën e tij të parë personale në Spanjë: Një korb dhe uraganet që sjellin aroma të njerëzve në dashuri nga vendet e panjohura. Në këtë shfaqje, të zhvilluar në Palacio de Cristal, artisti përdor një larmi elementesh për të eksploruar tema të tilla si shtëpia, kombi, dashuria dhe identiteti kulturor. Kjo është ekspozita e parë e inaguruar nga Museo Reina Sofía që nga mbyllja e saj në përgjigje të pandemisë COVID-19, e cila ndërpreu ekspozitat.
Halilaj e ka shndërruar ‘Palacio de Cristal” në një fole gjigande që lidh brendësinë me pjesën e jashtme, duke i lidhur vizitorët me rrethinat e tyre duke hapur dritare, duke instaluar strukturat dhe duke vendosur zona ushqyese për të tërhequr zogjtë dhe krijesat e tjera që jetojnë ose kalojnë nëpër “Parque del Retiro”.
Zogjtë, një element i përsëritur i veprës së tij, simbolizojnë shkeljen e kufijve të vendosur nga mendimi modern midis subjektit dhe objektit, kulturës dhe natyrës. Në veçanti, artisti ka tërhequr frymëzim nga rituali i jashtëzakonshëm i miqësisë së hoxhallarëve, të cilët bëjnë struktura të hollësishme (‘përkulës’) dhe i dekorojnë me objekte shumëngjyrësh për të tërhequr një bashkëshort.
Ideja e këtij rituali është e lidhur ngushtë me biografinë e tij. Lulet e mëdha që dekorojnë folenë, të bëra nga një kornizë delikate çeliku dhe kanavacë të pikturuar, janë rezultat i punës bashkëpunuese me partnerin e tij të jetës, artistin Álvaro Urbano. Zgjedhja e tyre përbën një pjesë të historisë personale që i lidh ata së bashku, dhe qëllimi i saj është të festojnë bashkimin e tyre: forsythia, farat e palmës, lulëzimin e qershisë, lulëkuqen, karafilin dhe zambakun. Siç ka deklaruar Halilaj: “Doja ta konceptoja “Palacio de Cristal” si një vend për festimin e dashurisë”.
Në bërjen publike, intimiteti i tyre përvetëson një dimension të dukshëm shoqëror dhe politik. Kjo thirrje për shikueshmëri dhe pranim bëhet edhe më e rëndësishme kur kujtojmë të kaluarën koloniale të “Palacio de Cristal” si një vend ekspozite dhe përjashtimi, së bashku me funksionin e tij si një hapësirë publike.
Në këtë drejtim, është thelbësore që artisti të formulojë tensione dhe të kalojë kufijtë midis ekraneve publike që konsiderohen të pranueshme ose të denja për vëmendje dhe ato që nga ana tjetër janë censuruar ose përçmuar.
Korbi i bardhë që mban një copë druri në Historinë e një përqafimi (2020) flet për këto konventa. Në mënyrë specifike aludon për një moment të veçantë në historinë e familjes Halilaj, duke qenë një mjet i përdorur nga gjyshi i tij kur punonte në vend, dhe objekti që ai mbante kur mësoi se gruaja e tij kishte lindur fëmijën e tyre të parë. Në pamundësi për të shprehur gëzimin e tij të jashtëzakonshëm në publik, pasi kjo mund të ishte interpretuar si një shenjë dobësie në një shoqëri patriarkale, ai e përqafoi postin aq shumë sa që mendoi se mund ta prishte atë.
Për artistin, motivi i korbit të bardhë sugjeron gjithashtu larminë dhe rezistencën ndaj ndryshimit të ofertës për pranim. Në këtë kuptim është një metaforë e shumë gjërave, duke përfshirë të qenit një person homoseksual, dashuria e të cilit nuk njihet plotësisht nga familja e tij ose nga shumica e shoqërisë kosovare, dhe të qenurit kosovar, vendi i të cilit nuk njihet nga shumë kombe të tjera, mes tyre Spanja.
Si fole në natyrë, hapësira e krijuar nga Halilaj nuk mund të vlerësohet si autonome ose e veçantë nga mjedisi i saj, vizitorët e saj dhe aktivitetet e tyre. Përkundrazi, është vazhdim i tyre. Kjo marrëdhënie, e cila mund të kuptohet si një formë e ndërvarësisë, ndërhyn gjatë gjithë instalimit – për shembull, në këmbët e dy zogjve që përbëjnë Këtu për t’ju kujtuar (2020) -. Për më tepër, ekziston diçka e çuditshme dhe joproporcionale në lidhje me madhësinë e kësaj fole, shkallën gjigante të luleve të saj dhe komoditetin dhe qëndrueshmërinë që ofron zogjtë. Artisti pezullon kështu perspektivën logocentrike që na bën të besojmë se jemi qendra dhe masa e të gjitha gjërave, duke na inkurajuar të njohim vetveten si vetëm një element më shumë. Foleja zbulohet kështu si vendosja e një rituali që pritet për takime, aleanca dhe sindikata midis vizitorëve të saj të ndryshëm, duke ndryshuar dhe ndryshuar me hapësirën.
Për një korb… është ekspozita e parë e përkohshme e prezantuar nga Museo Reina Sofía që nga mbyllja e saj në përgjigje të pandemisë COVID-19. Në këto rrethana, propozimi i Halilajt nuk mund të ishte më me kohë. Përkushtimi i titullit për korbin dhe uraganet na flet për luftën që i paraprin pranimit. Kriza e tanishme ka hedhur poshtë dobësinë e sistemit ekonomik në të cilin mbështetet bota jonë dhe paqëndrueshmëria e rritjes së pakufizuar me kurrizin tonë i është drejtuar natyrës. Ajo na ka përballur me cenueshmërinë dhe ndërvarësinë tonë dhe ka vendosur kujdes dhe dashuri në thelbin e një jetese të përbashkët që nuk mund të zgjatet pa marrë parasysh pjesën tjetër të banorëve të planetit. Me këtë fole, Halilaj ofron një strehë, dhe kështu ngjall shpresë për një të ardhme të mundshme ndryshe nga ajo që me sa duket na pret.
Vepra e Petrit Halilaj (Kostërrc, Skenderaj, Republika e Kosovës, 1986) është e lidhur fort me biografinë e tij, historinë e fundit të vendit të tij dhe pasojat e tensioneve politike dhe kulturore në rajon. Kujtimet e fëmijërisë rrënuan në dramën e luftës dhe jetën e refugjatëve përsëriten në të gjithë artin e tij, i cili përqafon tema si shtëpia, kombi dhe identiteti kulturor përmes një shumëllojshmërie të mediave, duke filluar nga vizatimi dhe skulptura, tek videot, instalimet dhe madje edhe shkrimi. Halilaj ishte artisti që përfaqësoi Kosovën në pavijonin e saj të parë për Bienalen e 55-të të Venecias (2013) dhe gjithashtu ka marrë pjesë në Bienalen e 6-të të Berlinit (2010) dhe Bienalen e 15-të të Lyonit (2019). Ai ka prezantuar punën e tij në ekspozita solo në muze të rëndësishëm dhe qendra arti si Hangar Bicocca (Milano, 2015), Bundeskunsthalle (Bon, 2015) ose Muzeun e Ri (New York, 2017), ndër të tjera.
