Ndër të tjera, kostumi femëror gjithashtu i përket trashëgimisë së madhe kulturore dhe folkloristike të Plataci, e cila ka, në vetvete, një vlerë të madhe socio-antropologjike, sepse përfaqëson një identifikim të rëndësishëm me traditën e vet popullore dhe forcon një lidhje të fortë me të gjithë Diasporën shqiptare. Për më tepër, ajo me magji arrin të sjellë në bartës shumë konotacione që i japin hijeshi, krenari, elegancë dhe madje edhe një majë kotësie, aspekte tipike të personalitetit shumë planësh të gruas orientale që merr kënaqësi të shndërrohet në një subjekt admirimi. I rëndësishëm është momenti i veshjes që ofron një ritual interesant dhe kompleks, pasi kërkon shumë përgatitje që ringjallin rastin. Kjo ceremoni dikur ishte shoqëruar me këngë, shumë prej të cilave ishin dasma.
Veshja e kostumit të dasmës arbëreshe përbëhej nga një këmishë e bardhë (linja), me gjuajtjen e hapur deri në bazën e kraharorit, të zbukuruar me dantella me gëzof; nga një skaj i kuq me një buzë të endur (coha); nga një skaj tjetër më i lehtë në saten të gjelbër, të kuq ose blu dhe të mbushur me tegela në ar me një palosje shumë të dendur që mbivendos coha. Kishte edhe një cipë (xhipuni) me buzë dhe mëngë të qëndisura në ar dhe një përparëse prej mëndafshi (vandera) të qëndisur në ar të bardhë. Ajo gjithashtu kishte një diademë prej mëndafshi të dasmës të punuar në ar dhe me një fjongo ose hark të kuq (keza me çofan e kuq), e përdorur deri në periudhën e fundit të luftës (por, nganjëherë, përdoret akoma), dhe një vello prej tyli të përzier (sqepi mizullin) që mbulonte tërë fytyrën e nuses; të dy ishin bartur në kokë. Nga ana tjetër, disa gra kishin në kokë shaminë karakteristike prej mëndafshi me thekë (skamandili mundafsh me thekt).
Veshja (xhipuni) ishte bërë nga një pëlhurë e imët damask, e punuar me fije ari (llamb’dhori) dhe drapqëndisur me zbukurime me lule (drapi), me një dantella prej mëndafshi të artë (disa) dhe me shirita prej chevron të artë (galuni) në anën e pasme. Për përvjetorë të mëdhenj, fustani ishte bërë edhe prej pëlhure kadifeje (rrob villuti), i thjeshtë ose i qëndisur, dhe me zbukurime imagjinare, ngjyrat e të cilave ndryshonin, si në kostumet e sotme, nga vjollca e çelët deri tek vjollca e errët, nga bluja e çelët në të errët. Mëngët ishin zbukuruar dhe manshetat me tehe me një tjetër chevron të artë. Këmisha e gjatë e bardhë prej liri (linja), e zbukuruar me dantella (cipaz) dhe dantella (mbarlleta) e cila, më shumë se gjithçka, zbukuronte fustanin e dasmës, vazhdon të shoqërojë kostumin e sotëm ditor, deri para disa vitesh ende i veshur nga disa gra të moshuara të fshati, i cili përbëhet nga një shami e bardhë (skamandili i bardh),
Gratë beqare vishnin vetëm petkun, ndërsa të martuarit me fundin e kuq të palosur (kamizòlla me grispa), e cila mund të ishte prej pëlhure kastorino (jelek kasturìni) ose prej leshi të papërpunuar, e lehtë ose e rëndë (gùnia), që punonte në tezgjah. e cila në skajin e poshtëm kishte një dantellë të madhe mëndafshi (disa) dhe një fluturim të madh të qëndisur me një motiv lulesh (drapi). Një skaj tjetër prej sateni prej mëndafshi ishte veshur mbi të, i gjatë dhe i zbardhur në pjesën e poshtme (coha), me plehëra të dendura me tehe dhe një mëndafsh të madh të qëndisur dhe të qepur fluturonte në skajin e poshtëm (disa). Çorapet ishin të bardha dhe pambuku me zbukurime (kallcjèt me xhutaz) dhe këpucët ishin të zeza (k’pucë t’zeza) me taka të ulëta (me takunin dhe ult).
Në fshat ekziston ende kostumi i festivalit që vishet vetëm në rrethana të veçanta: në gjykatat e dasmave (dikur edhe në kortezhet funerale), në ndonjë vallja popullore (vallëzim tradicional) ose në ndonjë ngjarje tjetër kulturore. Përbëhet nga këmisha e bardhë me dantella (këmisha a bardhë), gjoksi (xhipuni), fundi (coha) dhe përparësja e gdhendur ose e qëndisur (vandilja me rr’ndàl o me rikàm).
Për të përfunduar veshjen, një kokë ose shpatulla ishte e veshur me një shall (mbulùama), zakonisht me ngjyrë të kuqe. Më në fund, veshja shoqërohet nga një gjerdan prej ari (kullama / sustaz ari), një medalion prej ari me një dantella të zezë ose fije ari (speraz ari, me kapshùallin, llacin dhe zi ose ari, ose mbarlloku) dhe nga vathët e varur (vath shikuèl).
Marrë nga: Onda Lucana® nga Kosta Costa Bell.
Për t’u bërë pjesë e grupit të “Gazeta Diaspora Shqiptare” mjafton të klikoni: Join Group dhe kërkesa do t’ju aprovohet menjëherë.
