Mësuese Keti Bandilli rrëfen për bashkatdhetarët nuancat unike të rrugëtimit të saj të gjatë, nga qytete të ndryshme të Shqipërisë në ishullin e bukur të Kretës. Një jetë plot sfida, të fituara një e nga një me besim në vetvete, përkushtim dhe vetëm punë. Sot i lejon vetvetes të ndjejë kënaqësinë për arritjet e familjes së saj, dy vajzat janë rritur dhe rezultatet e larta në mësime e provime u siguruan vendin e merituar në auditoret e larta shtetërore të Greqisë, në Politeknikumin prestigjioz të Athinës dhe universitetin novator të Kretës. Nga të parët emigrantë në ishullin e Kretës, arritën me bashkëshortin në Hania në vitin 1994. Siç kujton, nuk ishte aspak e vështirë të simpatizoheshin nga vendasit, që mirëpritën e mbështetën familjen e re. Kështu, duke zgjidhur problemet e punësimit dhe mbijetesës, u hap dhe rruga për të realizuar dhe ëndrrat e lëna përmes. Në mësimin e gjuhës shqipe u angazhua përmes programeve të universiteteve greke të Selanikut, Athinës e Kretës.

***

Si u gjendët në qytetin Hania, e konsideruar me të drejtë nga mijra turistë të famshëm si një ndër më të bukurat në botë? Çfarë latë pas dhe cilat ishin momentet më vendimtare për integrimin tuaj në ishull?

Më kujtohet si tani, ishte korrik i vitit 1994 kur unë erdha të gjej bashkëshortin tim, Edmondin që ndodhej nga viti 1991 në Hania, e filluam së bashku një jetë të re. Duke bërë një kthim pas ndër vite, ja disa prej momenteve që kanë lënë gjurmë në jetën time.

Kam lindur në Kuçovë nga prindër intelektualë, im atë ishte inxhinier nafte dhe mami arsimtare. Në vijim u rrita me gjyshen time, arsimtare e apasionuar në Elbasan, ndërsa shkollën e mesme e kreva në Fier dhe të lartën në degën e Mësuesisë në universitetin “Eqerem Çabej” të Gjirokastrës. Gjithmonë ndjehem mirënjohëse për bazat e shëndosha që më dhuruan prindërit dhe gjyshërit e mi të mrekullueshëm, ata më mësuan të jap dashuri, të vlerësoj e respektoj, të jem mirënjohëse në jetë. Po prej tyre lindi dhe u rrënjos thellë tek unë dhe pasioni për profesionin e mësueses. Më kujtohet e vogël lodrat e mia të preferuara ishin një kukull dhe një ditar shkollor i vjetër i gjyshes time, kujtim i ruajtur prej saj pas daljes ne pension. Në Shqipëri arrita të punoj plot 6 vjet si mësuese në Fier.  Megjithëse është një punë e lodhshme, në fund të çdo dite të përkushtuar ndjeja një energji të jashtëzakonshme për të nesërmen akoma më frytdhënëse.

Fati e desh të largohesha nga qyteti dhe vendi im, nga nxënësit e mi që derdhën po aq lot sa dhe unë, u largova për të mos u kthyer më.

Fatmirësisht, unë dhe Edi, bashkëshorti im, u ambientuam menjëherë në Hania, u përshtatëm lehtë dhe fituam simpatinë dhe respektin e vendasve. Ngadalë, ngadalë  e me pune të ndershme arritëm të sigurojmë një jetë cilësore dhe të qetë. Madje, Edi ushtroi për mjaft kohë profesionin e tij të pedagogut të violinës dhe violës. Sot janë mjaft brezat që kanë mësuar këto vegla muzikore falë punës së Edit në shkollën “Odio Venizelio” këtu në ishull. Edhe më pas vijoi me mësimet për violinë, ndërsa është instrumentist me karrierë të pasur në mjaft orkestra të njohura. Krijuam familjen tonë me dy vajza të cilat i edukuam me cilësitë më të mira dhe sot vazhdojnë studimet në degët që dëshironin, jemi shumë krenarë për to. Me vendasit kemi gjithmonë marrëdhënie shumë të mira që bazohen në  respektin e ndërsjelltë, korrektesën dhe mirënjohjen.

Sa të organizuar dhe pranë njëri-tjetrit janë shqiptarët në Hania? Integrimi shfaqet edhe përmes profesionit, në cilat sfera profesionale dallojnë shqiptarët e ishullit të Kretës?

Shqiptarët e Haniasë përgjithësisht qëndrojnë afër njeri-tjetrit, duke ofruar mbështetje sa munden. Duhet të them se organizimi i tyre është përmirësuar jashtë mase dy-tre vitet e fundit, sidomos me riorganizimin e shoqatës emigrante të Haniasë, nga prilli i 2017.  Kjo kryesi po bën një përpjekje mjaft të mirë organizimi.  Për sa i përket integrimit të tyre në shoqërinë vendase, ju siguroj që janë pjesë lëvizëse e shoqërisë, duke ushtruar me sukses profesionet e tyre në të gjitha sektorët e ekonomisë vendase. Gjithashtu integrimi në jetën politike në rang pushteti vendor është më se i kënaqshëm, me tre kandidate shqiptare në zgjedhjet e fundit lokale për këshillat bashkiake. Në këtë aspekt, jemi në një nivel mjaft të lartë.

Si ndodhi dhe u riktheve në profesionin e mësuesisë në Kretë? Cilat janë problemet më madhore me të cilat jeni ndeshur gjatë punës tuaj, kryesisht vullnetare?  

Ëndrra dhe pasioni im janë vetëm një: mësimdhënia! Të mësosh e të ruash gjuhën tënde nuk është vetëm kulturë, por është detyrë dhe atdhedashuri. Karriera ime si mësuese këtu ku jetoj ka filluar në vitin 1998, kur u angazhova me mësimdhënien e gjuhës shqipe tek fëmijët e bashkatdhetarëve tanë. Këtë e arrita përmes programeve europiane që aplikuan universitetet e Selanikut, Athinës dhe Kretës.

Emërimi im erdhi nga seksioni përkatës i Arsimit në disa nga shkollat fillore (deri në klasën e gjashtë) në Hania. Kisha dhe kam një dashuri pa kushte për nxënësit e mi, buzëqeshjet e tyre shtojnë alkiminë në komunikimin tonë dypalësh. Njëkohësisht, kam ndjekur bashkë me mësuesit grekë të shkollës fillore të gjitha seminaret pedagogjike që parashikonte ministria e Arsimit, për kualifikimin e tyre.

Paralelisht, kam ndjekur dhe seminare te ndryshme të organizuara nga universiteti i Kretës me tematika të larmishme (si p.sh. përshtatja me fëmijët e huaj në ambientin shkollor etj). Vitet pasuan dhe mësimdhënia pati disa ndërprerje në kohë të ndryshme. Me shfaqjen e krizës ekonomike në Greqi, fatkeqësisht u ndërprenë dhe programi i mësimdhënies së gjuhës amë tek fëmijët e huaj nëpër shkollat publike, mesa duket nuk arritën të rinovojnë programet përkatëse europiane.

Për të pasur një orë mësimore sa më të kompletuar, përfundova dhe një kurs disavjeçar ku mora njohuritë e nevojshme mbi gjuhën dhe historinë greke. Kjo më ndihmoi gjatë mësimit të shqipes tek fëmijët shqiptarë, por dhe grek (dygjuhësh), ku u angazhova privatisht.

Vështirësitë cilat ishin? Kishte gjithmonë dhe shumë. Një nga më tipiket, shumë nxënës ngurronin të vinin në klasën tonë për të mësuar gjuhën shqipe. Kishte nga ata që frenoheshin nga vetë prindërit e tyre. Më duhej të përkushtohesha tek nxënësit që vinin plot dëshirë në klasë dhe ndërkohë t’u lutesha të tjerëve që luanin në oborr të shkollës. Por ishte sa vështirësi aq edhe kënaqësi. Ndjehesha e bekuar që kisha aq nxënës në klasë që donin të mësonin shqip. Ata ishin forca ime. Nga ana tjetër isha e ndërgjegjshme që s’kemi të drejtë të detyrojmë askënd të bëjë diçka që nuk dëshiron, edhe pse gabon rëndë. Gjithsesi, mendoj se kush hyri në klasë e mësoi gjuhen shqipe, veçse i fituar doli!

Tashmë, keni dhe një shoqatë e një kurs plotësues të mësimit të gjuhës shqipe, në tjetër konturë. Si do e përshkruaje historikun më të ri të kësaj iniciative?  Si është ecuria e deritanishme dhe momentet tuaja më të veçanta?  

Shkolla, se ne kështu e konsiderojmë dhe është, quhet “Fari i dijes”.  Nuk ishte e lehtë, por në vitin 2018 arritëm me punë këmbëngulëse e një bashkëpunim të frytshëm me pushtetin vendor, ambasadën tonë në Athinë dhe marrëdhëniet korrekte e dashamirëse mësues-prindër-shoqatë, me aktivizimin e prindërve për mbarëvajtjen e mësimit dhe iniciativave të tjera në dobi të komunitetit të realizojmë objektivin tonë të hershëm. Personalisht, por shpreh këtu edhe dëshirën e kolegeve të mia, falenderojmë publikisht z. Idlir Zadia, kryetarin e shoqatës, i cili mori iniciativën dhe pa kontributin e vullnetin e paepur të të cilit nuk do e kishim sot këtë mundësi.

Ecuria e shkollës është në nivelin e duhur, akoma edhe në këtë fazë të vështirë, e kjo falë dëshirës së nxënësve, mbështetjes dhe interesit të prindërve dhe mbi të gjitha, punën e pandalshme të pesë mësueseve mëse të afta e me nivelin e duhur akademik.

Me shfaqjen e pandemisë masat e izolimit sollën sfida të reja të paeksploruara me parë në procesin e mësimdhënies. Kështu ne, të gjithë bashkë, si nxënës, mësues e  prindër u ndeshem me nevojën për të njëhësuar nevojat mësimore me inovacionet teknologjike. Në këtë pike po mundohemi të kapërcejmë vështirësitë e paraqitura, por me vullnetin e nxënësve, që janë gjithmonë të gatshëm dhe prezente edhe në platformën elektronike, çdo pengesë duket se tejkalohet. Me lejoni të falenderoj edhe katër koleget e mia që me punë serioze, sakrificë e vullnet të pandalshëm janë në krah të fëmijëve që duan të përvetësojnë gjuhën amtare.

 Çfarë duhet të ndryshojë për vazhdimësinë në një nivel më të lartë, me më shumë interes nga nxënësit dhe familjet shqiptare në Greqi, të kurseve vullnetare të mësimit të gjuhës shqipe?

Shumë janë ato që duhet të ndryshojnë, por do të përqendrohem tek ato qe zgjidhen më lehtë: në Krete kemi mangësi në marrjen e librave, mungojnë ato të klasës se dytë. Gjithashtu, kemi nevoje për bazë materiale për një mësim më cilësor.

Ndërkohë, e kjo është më e vështirë, do dëshironim të gjithë të ishte më i zhvilluar ndërgjegjësimi i shqiptareve në tërësi për të ushqyer tek fëmijët e tyre vullnetin për të mësuar gjuhën amtare.