Ëndrrat dhe shpresat i kanë karakterizuar gjithmonë shqiptarët në Itali. Të shtyrë nga kërkimi për një të ardhme më të mirë, pasi kanë lënë familjen dhe tokën e tyre të lindjes ata mbërritën në një vend si Italia, e cila jo gjithmonë ka qenë në gjendje të mirëpresë në mënyrë të duhur ata që ikën nga shtypja.
Ëndrra e Armando Xhomo-s
Armando Xhomo, piktor dhe skenograf, studioi në Akademinë e Arteve të Bukura në Tiranë. Fitues i çmimeve prestigjioze artistike, përfshirë Çmimin e Italisë të organizuar nga “Eco d’arte Moderna” dhe çmimin Arturo Puliti “Propozim 2011”, Armando ka realizuar ekspozita të ndryshme kombëtare dhe ndërkombëtare, në vende si Muzeu i qytetërimit Romak, Ambasada Shqiptare në Romë, Ministrinë e Artit dhe Kulturës në Tiranës, si dhe në galerinë e tij në Firence.
“Sapo mora lajmin se një anije tregtare po ikte drejt Italisë, nuk hezitova dhe u nisa drejt portit të Durrësit. Gjithçka mjegulloi tek unë dhe i vetmi mirazh që mbeti ishte të isha atje me kohë. Do të kishte qenë një jetë tjetër. Kur mbërrita dëgjova të shtënat e armëve të ushtarëve dhe pashë një skenar me dimensione biblike. Anija po lundronte dhe unë isha akoma në breg. Situata tani dukej e pazgjidhur. Më është dashur të bëj një zgjedhje, kështu që mblodha gjithë forcën time për të arritur në varkë, u zhyta në ujë dhe notova për rreth njëzet metra. Natën e udhëtimit do ta kujtoj gjithmonë. Ishim 20 mijë të futur në një anije 150 metra të gjatë. Ishim shtrirë në thasë plot me sheqer, afër njeri-tjetrit. Errësira e detit ishte e ndryshme nga ajo e tokës, dhe yjet dukeshin si një ngushëllim i dobët. Pas mbërritjes në portin e Barit, pasi zbrita, përfundova me emigrantët e tjerë në stadiumin e qytetit. Netët ishin të ftohta ndërsa gjatë ditës dielli i ashpër i gushtit thyente gurët. Mbi ne helikopterët gumëzhinin vazhdimisht, duke hedhur ushqim dhe ujë.” Sipas Xhomos arsyet e largimit të shqiptarëve ishin të njëjta me ato të italianëve, të cilët, një shekull më parë, migruan në Amerikë: mosbesim ndaj një të tashmeje të pasigurt, përveç dëshirës për të përmirësuar kushtet e tyre të jetesës. Por, për Xhomon motivet ishin më të thella. “Doja të ndiqja një ëndërr. Sidoqoftë, Italia nuk ishte ajo që kishim parë në TV gjatë programeve RAI që shikonim me lakmi. Në ditët e para, un kisha dëshmi të solidaritetit të madh nga italianët që e treguan veten altruist dhe të sjellshëm. Si shumë të rinj të asaj kohe, – vazhdon ai – kam dashur të qasem në një realitet që më ishte mohuar gjithmonë. Doja të çlirohesha nga prangat e një sistemi të dështuar, i cili kishte si qëllim të vetëm të na mbanin skllevër. Doja të vizitoja muzetë e artit, të jetoja në art. Por nëse nuk do të ishim kapur nga vala e ndryshimeve në vitet 1990, mund të ishim më racionalë, duke pritur dhe duke pritur për përmirësime në vendin tonë, në mënyrë që të ndërtonim të ardhmen tonë atje. Në vend të kësaj ne jemi nxitur të largohemi.” Se si ka ndryshuar jeta e tij që nga ardhja e tij në Itali, Xhomo përgjigjet se për ta kuptuar plotësisht këtë pyetje duhet të jetonte dy jetë. Sepse, në fund të fundit, çdo jetë ndryshon gjithmonë. “Gjatë regjimit jeta ishte e mjerueshme, por tani është shumë ndryshe. Unë dhe një nga bashkëmoshatarët e mi sot do të kishim të njëjtat mundësi ekonomike, dhe kjo më bën që të reflektoj. Ndryshimet në jetë, kur është e mundur, nuk duhet të fshihen, sepse vërtetësia e një ndryshimi konsiston, para së gjithash, në anulimin e një sistemi të vjetër për t’i dhënë rrugë një sistemi të ri, më të lirë, njerëzor dhe civil “. Esmeralda Tyli dhe Italia e bashkëjetesës Esmeralda Tyli, asistente e zyrës presidenciale në fondacionin “Nilde Iotti”, ka jetuar në Itali për disa vite dhe është e angazhuar në Forumin e Emigracionit të Partisë Demokratike. “Kam mbërritur në Itali saktësisht 30 vjet më parë, në korrik 1990. Lumturia ishte e madhe kur zbrita në Triseste nga trageti në të cilin kisha udhëtuar. E lashë Shqipërinë akoma nën kontrollin e diktaturës më të egër evropiane të pasluftës. Kam lënë shtëpinë time, prindërit e mi, tokën time për të përjetuar demokracinë. Por Italia nuk ishte e panjohur për mua, falë gjyshërve të mi që kishin jetuar dhe studiuar në Romë. Italia, për mua, ishte dritarja e botës në ato vite të errëta të diktaturës.”
Pasi u diplomua në Letërsi Bashkëkohore Italiane në Universitetin Shtetëror të Tiranës Esmeralda, dha mësim për dy vjet në dy shkolla të mesme afër Tiranës. Më pas udhëtoi për në Itali. “Jeta ime në Itali është si ajo e shumicës së qytetarëve me origjinë të huaj. Për gati 23 vjet kam punuar nëpër shtëpi, bujqësi, restorante dhe hotele si punëtore. Shumicën e kohës kam punuar ilegalisht, pa orë, pa kontrata dhe pa mbrojtje. Gjatë rrugës, takova shumë njerëz, të cilëve u detyrohem shumë. Njerëzit që më mbështetën dhe asnjëherë nuk më lanë vetëm. Kuptova që Italia e vërtetë është ajo turmë njerëzish me zemër të madhe dhe me mendje të hapur. Në dialekte të ndryshme, në pjesë të ndryshme të këtij vendi, kam gjetur dashuri, natyralitetin e të trajtuarit në mënyrë të barabartë dhe jo si e huaj.” “Vitet e fundit kam pasur ndjenjën se Italia është e ndarë në dysh. Nga njëra anë, Italia e vërtetë, e palodhur dhe mikpritëse, e cila nuk të lë të biesh por mundohet të të mbajë për dore për të ecur së bashku, Itali që shpëton njerëzit në det, e cila bashkëjeton shumë natyrshëm me ata që vijnë nga larg, pavarësisht nga origjina, feja ose ngjyra e lëkurës. Italia që, nëse bëni gabime gjatë rrugës, ju qorton dhe ndërkohë ju mban dorën për t’ju ngritur dhe ju tregon rrugën e duhur. Dhe nga ana tjetër, Italia duke bërtitur kundër të huajve në emisionet e bisedave, duke i mbajtur ata që iknin nga luftërat dhe zia e urisë në det. Por njeriu e kupton se Italia e bashkëjetesës është shumë më e madhe, dhe me krenari ndjej se jam pjesë e saj. Unë nuk ndjehem si e huaj, edhe nëse shpesh dikush ende përpiqet të më thotë: “Kjo nuk është shtëpia juaj, ju jeni mysafir”. Por unë jam në shtëpinë time dhe kjo ishte momenti i parë në rritjen e ndërgjegjësimit tim. Këtu jetoj, këtu punoj, këtu mbërrita shumë e re dhe ndërkohë jam rritur. Këtu rashë dhe u ngrita, mësova të isha e pavarur dhe të luftoja për të drejtat.” Sipas Esmeraldës përgatitja e një klase të vërtetë qeverisëse ndërkulturore është thelbësore, duke filluar nga politika. Ajo shton se ne duhet të ndalojmë përcaktimin e fëmijëve të qytetarëve me origjinë të huaj si gjeneratën e dytë të emigrantëve. “Ata nuk janë emigrantë. Ata janë fëmijë të kësaj toke, ku kanë lindur, dhe rriten sa të gjithë bashkëmoshatarët e tyre. Shumë prej tyre janë studiues, inxhinierë, arkitektë, sociologë, psikologë dhe mjekë. Ne i duartrokitëm mjekët dhe infermierët që vinin nga vende të ndryshme për të mbështetur betejën e Italisë kundër COVID-19. Por të mos harrojmë se në reparte ka tashmë mjekë, infermierë dhe punonjës shëndetësie me origjinë të huaj. Unë jam në vijën e parë që nga momenti i parë. Ata ndajnë përpjekjet e tyre me kolegët e tyre italianë për të mposhtur ‘bishën e padukshme’. Italia e vërtetë është gjithashtu pas atyre kostumeve dhe maskave në repartet spitalore ose në automjetet e urgjencës. Ajo Itali e mrekullueshme, e palodhur, e cila më ka lëvizur çdo ditë për tridhjetë vjet dhe e cila më ka mësuar, nga dita në ditë, ta dua gjithnjë e më shumë këtë vend. Më bën të ndihem në shtëpi ”. Angazhimi i ekonomistes Shqiponja Dosti Pas diplomimit në ekonomi në Tiranë në qershor 1990, Shqiponja Dosti filloi të punojë si ekonomiste në një ndërmarrje shtetërore dhe, dy vjet më vonë, ajo u bë menaxhere.
Komuniteti shqiptar, në vitet ’90 pësoi shumë paragjykime por, pavarësisht gjithçkaje, ajo punoi shumë, kokë poshtë, duke u përpjekur të rritë dhe edukojë fëmijët e saj. Ata fëmijë sot përbëjnë brezin e dytë shqiptar të lindur ose rritur në Itali dhe për të cilin si komunitet jemi shumë krenarë. Sot, gjërat kanë ndryshuar: ka shumë italianë që studiojnë ose punojnë në Shqipëri. Kjo ndihmon në kuptimin e ndërsjelltë dhe përmirësimin e marrëdhënieve midis dy palëve. Mbi të gjitha, lidhjet historike janë të dukshme, që datojnë nga koha Romake. Nuk është rastësi që i ndihmojmë njëri-tjetrit në periudha të vështira. “Sa më përket mua me ardhjen në Itali, si të gjithë emigrantët, kam pasur vështirësi të hyj në punë për shkak të mungesës së njohjes së kualifikimit. Në fillim ndoqa kurse trajnimi profesional, më vonë u regjistrova në Universitetin në Romë. Puna e parë ishte si llogaritare falë një shkëmbimi pune. Midis angazhimeve të punës dhe lindjes së 2 fëmijëve, u deshën 10 vjet për të marrë një diplomë të dytë në Ekonomi. Pastaj ndoqa kurse, master dhe specializime të ndryshme në politikën sociale, ekonomike dhe sindikale “, shprehet Shqiponja. Sot, Shqiponja është një anëtare vullnetare e disa shoqatave të angazhuara në sferën sociale dhe mjedisore. Ajo kreu disa misione pritëse dhe ndërmjetësim ndërkulturor në Puglia gjatë urgjencës në Kosovë. Kjo përvojë shënoi angazhimin e saj në të ardhmen. Kështu që në vitin 2000, së bashku me 10 persona nga të gjitha kontinentet, ajo themeloi shoqatën “Philoxenia Onlus” me qëllim mbrojtjen e të drejtave të njeriut, duke iu përkushtuar vetes në fushën e emigracionit dhe ndërkulturës. Ajo ishte Presidente, drejtoreshë, trajnere dhe, mbi të gjitha, operatore në vijën e parë për mbrojtjen e imigrantëve. “Kam parë shumë histori dhe jam përballur me shumë pyetje dhe jam përpjekur të bëj çmos për të gjetur zgjidhje. Paralelisht me këtë, unë solla punë ndërkulturore në shkolla, jo vetëm për të luftuar paragjykimet ndaj emigrantëve, por edhe për t’i bërë të njohura kulturat e tjera”, vazhdon më tej ajo. Vitet e fundit Shqiponja është marrë me mbrojtjen e sindikatës së emigrantëve, duke promovuar mbrojtjen e tyre individuale dhe kolektive. Ajo beson fuqimisht në lidhjen midis migracionit dhe bashkë-zhvillimit. Shqiponja aktualisht koordinon departamentin e emigracionit të CGIL në Romë dhe Lazio dhe ka marrë pjesë në ngjarje të ndryshme evropiane dhe ndërkombëtare për rolin aktiv të diasporave dhe mundësinë e bashkë-zhvillimit në vendet e origjinës së emigrantëve. Ajo është e përkushtuar të promovojë rolin e diasporës shqiptare dhe për këtë arsye ajo është shpesh folëse në konferenca dhe takime dhe punon së bashku me Ambasadën e Shqipërisë në Romë. Ajo bashkëpunoi për zhvillimin e platformës “Shqipëria nesër” kushtuar diasporës shqiptare në Itali. “Unë pata nderin”, përfundon ajo”për të kryer postin e Këshilltarit për Arsim, Politika Sociale dhe Shëndet në Komunën e Genzano di Roma, qyteti që më rriti dhe ku unë fitova nënshtetësinë italiane në 1997.” * Shkrimi është shkëputur nga revista italiane “Piuculture”, media on line dedikuar historive të të huajve që punojnë, jetojnë studiojnë dhe punojnë në qytetin e Romës të cilët përbëjnë 10 % të popullsisë. /DiasporaShqiptare/
Për t’u bërë pjesë e grupit të “Gazeta Diaspora Shqiptare” mjafton të klikoni: Join Group dhe kërkesa do t’ju aprovohet menjëherë.
