Nga Silvana Braçe
Kam drejtuar shumë herë ngjarje të rëndësishme të jetës kulturore artistike, brenda dhe jashtë vendit, por këtë që përjetova në Paris, nuk do t’a harroj kurrë…
Lotët në sy, emocione të vërteta nga krijues e artdashës, tregojnë se këtu ka gjurmë të vërtetë arti.
Kalvari i punës që mban në shpinë të nxjerr në ndriçimin që duhet. Kësaj radhe në Paris unë prezantova dy evente artistike filmin dhe poezinë kontemporane.
Shfaqja e filmit dokumentar “Tashko & Koço”, një love story shqiptar” sjell shpirtin e dy krijuesve të shquar të filmit nga Kinostudio dhe RTSH, Angjelina Xhara dhe Ylli Pepo, secili në fushën e vet krijuese në skenar e regji!
Dëgjova fjalë frëngjisht që i dimë të gjithë, si magnifik, formidable, exepsionel, profond sentiment….shumë herë në komentet mbas shfaqjes së dokumentarit të mrekullueshëm…
Ideatori i shfaqjes është Luan Rama, që bëri një drejtim shpirtëror të dy aktiviteteve, duke përfshirë edhe prezantimin e dy librave nga autorja e veçantë, Mimoza Ahmeti.
Ishim të dy bashkë që drejtuan këtë ngjarje të rëndësishme, në zemër të Parisit. Siç e thanë të pranishmit, “La maison de l’Albanie”, për herë të parë shkëlqeu me një veprimtari të veçantë kulturore artistike!
Ky ishte mendimi i të gjithëve, që ndejtën gjatë pranë njëri tjetrit e folën pafund…
Angjelina e hutuar, me buzëqeshje të përmbajtur e me dritë në sy, dëgjonte dhe ndonëse dinte frëngjisht nuk donte të fliste, se i dukej sikur do të thoshte fjalë gabim, para francezëve, ajo dëgjonte dhe fliste shpirtërisht me të gjithë, që donin të thoshin diçka të thellë për filmin.
Ah, moj Angjelina, nuk i kishe marrë masat për të dokumentuar me kamera ato çaste kaq mallëngjyese e prekëse qe përjetuam të gjithë…
Por fotografitë flasin shumë, edhe videot e shkurtra me fjalën e Presidentes së Albanian Ekselans, z. Flora N. Nikolla, edhe fjala e hapjes e poliedritetit artistik e diplomat të shquar, Luan Rama.
Kush ka interes le të hapë facebook, instagram dhe diçka do marrë nga magjia e atij takimi artistik.
Vetë Eno, ishte i pranishëm me Albumin dhuruar kësaj Foleje të shqiptarëve në Paris. Dedikimin e kish bërë frëngjisht me fjalë të zgjedhura për nënën e tij, prej ku nisi fluturimi magjik artistik i saj nga Monpelje e veçanërisht mbarimi i Konservatorit në Paris.
Angjelina të ndoqa tek flisje me z. Spango Hanssen.
I lirove kolltukun dhe vetë u ule mbi tavolinë…
Ai ishte i pari që diskutoi menjëherë pas filmit duke thënë se ishte i befasuar, i emocionuar dhe i prekur nga kjo histori legjendare dashurie dhe nga ky realizim filmik, që ndonëse është në shqip kryesisht, të jep emocione të thella në përgjithësi për talentin e këtij çifti të jashtëzakonshëm artistësh!
Gruaja e tij, z.Maruan Bitran foli në një intervistë që u vu dhe në internet marrë nga Luani, në prezencë të Angjelinës.
Ajo thotë tekstualisht se nuk e kupton gjuhën shqipe, po kuptoi fillim e fund një interpretim të lartë të dy artistëve të mëdhenj, në vite të vështira të luftës.
Që ti Angjelina, një ditë më pas, tek komenti në emisionin “Ura” të Artur Bejzade i quajte, vite kolere…duke nënkuptuar Garzia Markezin e madh!
Ju falenderoj me shpirt për këtë dhuratë që më bëtë, ju sëbashku me artistin e madh, Nderin e Kombit, Eno Koçon duke më zgjedhur të merrja pjesë si përfaqësuese nga Shqipëria në Paris…
Po. Po…unë kisha me vete emocionet e tre premierave në Tiranë e Korçë, tek Akademia e Shkencave, tek salla Unesko në Muzeun Kombëtar dhe Teatrin “Andon Zako Çajupi” në Korçë.
Por në Paris ishte diçka ndryshe, diçka magjike…
E meritonin këta dy kometa të zjarrta të artit shqiptar, “Tashko&Koço”, të priteshin aq ngrohtë në Paris.
Ata janë në themelet e depërtimit të artit perëndimor në Shqipërinë së dikurshme, që kthente sytë e saj nga arti i Rilindjes Europiane, me Teftën nga Franca e Italia po edhe nga Bukureshti e Milano, prej ku vinte baritoni i madh, “princi rus” siç e quan shtypi i viteve 30, të Kristaq Koçon, të cilin Tefta e ëmbël e zgjodhi nga elita që po i jepte frymë një Shqipërie të varfër e të paditur, por me një art popullor ku u ngjizën perlat e këngës qytetare shqiptare!
Ja përse “La bohema” e Puçinit, Ariet e Verdit, të Mozartit, të Hendelit e Donizetit vinin me një tingëllim më të veçante në koncertet e para nga Korça e Shkodra, në Tiranë e Durrës, në Kavajë , Elbasan, Fier, në Gjirokastër, Vlorë, në Himarë…
Ja kështu me erudicionin fantastik të Luan Ramës përmenden vendet historike të Parisit ku Tefta kishte shtëpinë e saj e shoqëruar nga nëna Eleni e vëlla Aleko. Kuadrot e filmit tregojnë arsimimin e çiftit të artistëve, lexohen letrat e mrekullueshme mes çiftit te dashuruar mes tyre e artin e tyre, letrat e shoqes së ngushtë të Teftës, që këmbëngul, duke e këshilluar e ndjekur …”Ku je ti, çfarë bën…Mos shko në Orient, ty të pret një perspektive e madhe, mos iu nda Parisit e Londrës. Kujdes edhe pa ngrënë të jesh, të paraqitesh në audicionin me Xhonson, drejtor i Metropolitanit në NY Jork…”
Të gjithë këtë jetë të jashtëzakonshme dokumentari e sjell si një dëshmi të pakontestueshme ku përmblidhet në një, e vërteta dhe arti, dashuria dhe përjetësia, pasioni dhe talenti…
Pjesa e dytë e kësaj mbrëmje magjike në Paris ishte prezantimi i dy librave të poeteshës Mimoza Hametaj, e cila ju referua shpirtit hyjnor të Teftës, në tre çaste kryesore të diskutimit të saj. Tekstualisht ajo shprehet për artisten tonë të madhe me fjalët…
“Tefta Tashko ishte një yll që doli nga bota fenomenale drejt sociales dhe europianes. Megjithatë dashuria e saj për dinjitetin e çdo njeriu, beri qe ajo vete te shkonte krahinave të vendit për t’ju kënduar këngë fshatareve, që tua vishte shpirtrat me ndjenjë, me ato zanoret e mrekullueshme të zërit të saj që i shoqëronte pianoja mbi qerre.
Fuqia e saj për ta dashur fenomenalen, edhe pse ajo mund të mbetej artiste salloni, është një dimension i Tefta Tashko Kocos qe do te vazhdoje të trondisi kohërat.’
Bisedat tona me Zamir Matin apo me Klara Shehun, , me Ezmeralden dhe burrin e saj, Zamirin, bisedat me shumë të rinj e të reja shqiptare, mu dukën me vlagë dashurie e simpatie të veçantë. Shikoja pranë e pranë tek flisnin Ylli Demneri dhe Angjelinën, dhe sikur shikoja një jetë të tërë krijuese. Komunikime interesante u bënë me përfaqsuesit nga Ambasadat shqiptare të Shqipërisë e Kosovës, z. Rovena Mocka e Z. Krasniqi, me emigrantë të inkuadruar tashmë në jetën pariziane dhe shikon vizionin e Shqipërisë së madhe të sotme të shpërndarë në gjithë kryeqytetet e botës…
Nuk do të harroj emocionin e Angjelinës kur në emër të “Albanian Exselence”,Presidentja, Flora N Nikolla, i jep Çmimin “Grande Ekselence.
“E kam ndjekur gjithë karrierën e saj dhe zgjodha të jap çmimet e sivjetshme, njërën kushtuar Angjelinës dhe tjetrën “La maison de l’Albanie”, sepse pikërisht këtu e kam filluar veprimtarinë e shoqatës sonë mbarëkombëtare.”
Zamir Mati shton pas saj duke përmendur të paharruarin Kiço Blushi…që kishte propozuar ai vetë emrin e kësaj strehe të Artit…
Mbresa dhe emocione të pafund…
Ja si tregon dhe Anida Braho, anëtare e Bordit drejtues të Ekselans Albanian: “Unë jam rritur në duart e kushërirës së Teftës, u emocionova jashtëzakonisht nga filmi. Ju uroj të gjithëve përgëzime pafund, Edhe folësit ishin shumë emocionalë…”
Filmi i flet spektatorit në katër gjuhë, shqip, frëngjisht, italisht, sllavisht duke ndjekur trajektoren e jetës së artistëve të paharruar, “Tashko&Koço…”
Klara Shehu me plot emocion flet për letrat e dashurisë së çiftit “Tashko& Koço”, të thella, plot mbresa dhe emocione të papara…
Angjelina tërheq vëmendjen tek fraza e Kristaqit kur i shkruan Teftës…”Të merr malli për Tiranën, që kur jemi jashtë e duam aq shumë dhe kur jemi brrnda e shajmë”, fjalë kaq aktuale edhe për kohët e sotme.
U morën shumë duartrokitje emocionale, shtrëngime duarsh, krahërorësh. Filmi është magjik. Si arti sintetik ai përmbledh disa profesione krijuese bashkë. Regjisori e sjell filmin në ekran në bashkëpunim me një ekip të plotë. Ai ka pranë fjalën e frymëzuar të skenarit, muzikën e formuluesit, tingujt jetësore, zërat e folësave tërheqës, për ti sjellë kuadrot filmike me sa më shumë vërtetësi e emocionalitet. Operatorë të filmit janë Adi Grishaj e Xhemal Reçi.
Për montazhin, Ylli ka shumë bashkëpunime të suksesshëm me Gjergji Panon, qe tregon se ka përjetuat emocione personale me këtë film special.
Producente shumë dinamike e filmit është Lorina Pepo, ndërsa Producente ekzekutive është Valentina Hysa! Filmi për Artistët e mëdhenj, Tashko Koço, dy përfaqësues te denjë të viteve ’30 – ‘40, u realizua me mbështetje nga Bashkia e Tiranës dhe Ministria e Kulturës!
Dy krijuesi kryesorë të filmit janë me karrierë të gjatë e solide. Ata kanë punuar se bashku mes tyre, dikur edhe filmin e pare ku u fol për herë të pare për Kosoven
“Kosova me të verteta e saj të mëdha”, me pese episode, në vitin 1981! Kanë në sirtar edhe skenar për film artistik!
Ylli dhe Angjelina, vitin e ardhshëm do realizojnë edhe një film tjetër që duan t’a mbajnë sekret, se do jenë figura të dyta mbas dy krijuesve të rinj.
Faleminderit Paris se na dhe ngrohtësinë e shqiptareve të vërtetë që na priten me emocione të verteta artistike.!
***
Ndersa vetë Angjelina shprehet lidhur me marrjen e këtij çmimi.
Falenderoj nga zemra Presidenten e “Albanian Exselence “Flora N. Nikolla, për vlerësimin e punës sime krijuese në një kohë të gjatë 50 vjeçare si Kineaste e Skenariste e mbi 50 filmave dokumentarë, brenda dhe jashtë vendit.
Më befasoi me çmimin “Grand Exselence” që më akordoi në Paris, ku isha e ftuar si skenariste e dokumentarit të Ylli Pepos, ,”Tashko & Koço, një love story shqiptar”.
Kush deshëron të shohë të plote ceremonie e keni tek videoja përkatëse të kësaj ceremonie.,e vendosur në faqen e Facebook të Presidentes, z. Flora N. Nikolla.
Unë personalisht u gëzova pamase nga ky vleresim.
Pashe nga afër punën e kësaj Zonje të shquar, me aftësi të jashtëzakonshme intelektuale, krijuese dhe organizuese duke sfiduar vështirësitë e shumta.
Sivjet kjo shoqatë mbush 12 vjetorin e suksesshëm të veprimtarisë së saj misionare për të frymëzuar artistët shqiptarë kudo në Botë.
Unë isha në Athinë, kur fillova konceptimin e filmit përmes mesazheve, ndërsa Eno Koço, ishte në Londer. Ai vuri në dispozicion gjithë materialet arkivave familjare dhe librat e studimet e tij, duke qenë konsulent i filmit, së bashku me shkrimtarin Pandi Bello qe ka shkruar librin më të mire për artisten e madhe Tefta Tashko Koço.
Ky çmim për mua erdhi në këtë çast të jetës, mbas realizimit te mbi 50 filmave dokumentare, 5 librave dhe qindra artikujve në shtyp . Krijimtarinë ime ka kaluar me sprova e lodhje të ndryshme nga RTSH. Kinostudio, emigracion e krijimtari të lirë se fundmi. Jam në prag të 75 vjetorit.
Nuk ishte dhe nuk është e lehtë, por unë udhehiqem nga parimi se talentin që të ka dhenë Perëndia, duhet t’a vesh përballë të tjerëve, që janë adhurues të filmit e të librit.
Respektet e mia për të gjithë ato ose ata që lexojnë këto rreshta të mija.
