“Il Piccolo di Trieste” ka botuar, të mërkurën e 20 nëntorit 1912, në faqen n°2, intervistën ekskluzive me Ismail Bej Qemalin pak para se të nisej nga Trieste në drejtim të Shqipërisë për të shpallur pavarësinë e vendit të shqiponjave, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë është shumë e afërt
Intervista jonë me Ismail Qemalin
Dje në mëngjes ka mbërritur në qytetin tonë, direkt nga Vjena, kreu i partisë së pavarur shqiptare, Ismail Qemal Bej Vlora. Me të udhëtonin katërmbëdhjetë personalitete të shquara shqiptare. Ai u prit në stacion nga udhëheqësi i ri shqiptar Mark Kakarriqi, i njohur për studimet e tij mbi çështjen shqiptare dhe nga fisnikët e kolonisë. Ismail Qemal Beu zbriti në “Excelsior Palace Hotel” për t’u ndalur disa orë dhe u largua në orën dy pasdite me vaporin “Brünn” për në Shqipëri. Një nga redaktorët tanë, i prezantuar me dashamirësi nga z. Mark Kakarriqi, zhvilloi një bisedë të shkurtër me Ismail Qemalin.
Ai është një plak i pashëm, rreth të shtatëdhjetave, me një vështrim të gjallë dhe depërtues, një mjekër të bardhë të gjatë dhe një sjellje fisnike dhe të ashpër. Ai është një njeri i kulturuar që ka udhëtuar shumë dhe ka jetuar në kryeqytetet e Evropës. Për shumë vite ai ishte guvernator i Tripolit. Me ardhjen në pushtet të xhonturqve dhe kthimin e Kushtetutës së vitit 1877, Ismail Qemal Beu ishte deputet i Vlorës.
— Unë do të qëndroj në Trieste vetëm për disa orë, sa për të parë disa miq dhe për të ngrënë mëngjes. Kështu që unë do të nisem për në det.
— A më lejon të të pyes se ku po shkon?
— Dëgjo: vapori me të cilin hipëm nuk shkon normalisht në portin ku kam ndërmend të zbarkoj, por i detyrohem mirësjelljes së drejtuesve të Lloyd’s, që pranuan një zbarkim të jashtëzakonshëm. Po shkoj në Durrës.
— Porti i dëshiruar nga serbët…
— Nuk mendoj se serbët do të arrijnë atje para meje. Në Durrës më presin me padurim. Terreni është përgatitur me durim.
— Dhe çfarë do të ndodhë pas mbërritjes tënde?
— Diçka shumë e thjeshtë, por e dëshiruar me zjarr prej nesh: “Shpallja e Pavarësisë” së atdheut tonë. Ne duam të përgatisim Evropën për këtë fakt të kryer. Do të krijohet një qeveri e përkohshme dhe ndoshta unë do të jem kreu i saj.
— Po racat e tjera, malësorët, mirditorët?
— Ju siguroj se të gjithë jemi dakord për idenë e pavarësisë, të gjithë të një mendjeje. Ne jemi ata që filluam luftën e hakmarrjes kundër qeverisë së keqe të xhonturqve, duke pushtuar këtë verë Shkupin, ne jemi ata që kemi mbështetur betejat e vazhdueshme, për vite e vite të tëra, dhe është e drejtë që aspiratat tona të konkretizohen në realitet. Koha nuk mund të ishte më e përshtatshme. Qeveria turke në Shqipëri nuk është gjë tjetër veçse një hije e largët. Komunikimet me Kostandinopojën janë ndërprerë. Çfarë më shumë? Në Shkodër janë shqiptarët ata që mbështesin me heroizëm rrethimin.
— Çfarë mendon për kundërshtimin e Serbisë ndaj formulës: Shqipëria e shqiptarëve?
— Unë i di idetë dhe kundërshtimet e atyre qarqeve në pushtet: Ata gabohen. Shqipëria është e pjekur për shpengimin e saj civil. Ajo do të bëhet gjithashtu një faktor i rëndësishëm për zhvillimin e saj ekonomik. Kemi pasuri latente, pyje, miniera që nuk janë shfrytëzuar. Dhe Trieste, e cila dominon Adriatikun, do të jetë e para që do të ndjejë përfitimin. Dhe të gjitha portet e Adriatikut do të kenë përfitime të mëdha.
— Më lejo edhe një pyetje. Për udhëtimin tënd në Vjenë dhe Budapest, çfarë mund të më thuash?
— Jam plotësisht i kënaqur. Aty janë të bindur tashmë se pavarësia e Shqipërisë është një zgjidhje e domosdoshme dhe mbi të gjitha e drejtë dhe e aftë për të thjeshtuar konformimin e ardhshëm të gadishullit ballkanik. Dhe të gjitha fuqitë evropiane dhe veçanërisht Anglia janë të të njëjtit mendim.
Pasi mori këto deklarata dhe informacione, rëndësia e të cilave nuk do t’i shpëtojë lexuesit, redaktori ynë u largua nga Ismail Qemali, duke lënë përshtypjen se kishte folur me një njeri të kthjellët, energjik dhe një apostull shumë të zjarrtë të çështjes së tij.
