Instituti Shqiptar në NeW York organizon më 17 nëntor një mbrëmje dedikuar trashëgimisë muzikore arbëreshe dhe eksplorimeve të identitetit kulturor shqiptar me Nicola Scaldaferri.
Programi do të nderojë dhe nxjerrë në pah traditën e këngës epike dhe të trashëgimisë muzikore, duke u mbështetur në punën e gjerë në terren të Scaldaferrit në trojet shqiptare, e cila përfshinë këngët urbane në Shkodër dhe Korçë, si dhe në rajonin e Rugovës, në kufi me Malin e Zi. Gjithashtu do të flitet edhe me rapsodin Isa Elezi-Lekgjekajn. Ne gjithashtu do të eksplorojmë diasporën arbëreshe përmes koleksionit të Giuseppe Chiaffitella, pjesë e një fluksi masiv, së bashku me migrimin italian, drejt Nju Jorkut dhe kontinentit amerikan në fillim të shekullit të 19-të.
Programi do të shfaqë një performancë live të Karramunxa, një gajde e përdorur tradicionalisht në fshatrat arbëreshe, e ndjekur nga një pritje dhe mbledhje për të nisur sezonin e festave.
“Ne do të eksplorojmë edhe Diasporën e Vjetër Arbëreshe përmes koleksionit të Giuseppe Chiaffitella, e cila ishte pjesë e një fluksi masiv migrimi, së bashku me italianët, drejt New York dhe kontinenti amerikan në fillim të shekullit të 19-të” thuhet në njoftimin e institutit.
Zërat Arbëresh Përtej Oqeanit
Giuseppe “Joe” Chiaffitella, (1900-1980), i njohur si Peppino në Itali, ishte një emigrant nga San Costantino Albanese i cili u transferua në New York në vitet 1910. New Jersey dhe brenda veçanërisht zona e Nju Jorkut ishte objektivi kryesor i emigrantëve arbëreshë gjatë kësaj kohe. Disa blloqe në Jersey City dhe Brooklyn në fillim të shekullit të njëzetë ishin të populluara tërësisht nga arbëreshë, të cilët u martuan dhe iu referuan komunitetit të tyre me termi katund (fshat). Chiaffitella dhe miqtë e tij në Nju Jork vijnë nga një fshat arbëreshë i themeluar në Itali nga refugjatët shqiptarë në shekullin e XVI. Diaspora e tyre është një diasporë e fazës së dytë, e aftë të ruajë në këto tranzicione gjurmë si të italishtes dhe asaj shqiptare. Në përpjekje për të mbajtur gjallë marrëdhëniet mes vendlindjes së tij në San Costantino dhe komuniteti i tij i ri në New York, ai bënte udhëtime të shpeshta përpara dhe mbrapa përtej Atlantikut në rrugën e anijeve New York-Napoli. Në çdo udhëtim, ai shkëmbente regjistrime fotografike dhe audio si suvenire me miqtë dhe të afërmit. Në një kohë kur Thirrjet telefonike transatlantike nuk ishin realiste për shumicën e njerëzve, ato regjistrime audio me shirit krijoi një ndjenjë komuniteti dhe lidhjeje. Një shembull është një kasetë nga një regjistrim sesioni që mbante etiketën e shkruar me dorë “Zëri i të afërmve dhe miqve të San Costantino Albanese – për të dashurit e tyre në Amerikë, viti 1958”. Kjo është e transkriptuar fragment nga regjistrimi i kasetës: Unë jam nipi yt Franko dhe ashtu siç do të më vijë zëri në Amerikë, do të doja të mundja të vija dhe atje. Falenderojmë xhaxhain Peppino që ju solli zërat tanë të bukur në Amerikë, ku mund ti dëgjosh me gjithë rehati sikur të ishim pranë jush”.
“Unë jam nipi yt Andrea dhe falënderoj xhaxhain Peppino që ka qenë kaq i zgjuar dhe ka solli nga Amerika këtë gjë të mrekullueshme që ju lejon të dëgjoni zërat tanë”.
Përdorimi i tij i regjistruesit të zërit për të krijuar “suvenire zanore” luajti një rol në mbajtjen e gjallë të tij lidhjet mes banorëve të fshatit dhe të afërmve të tyre në SHBA. Sot ai është ende kujtohet në fshatin e tij si “Xha Peppino nga Amerika”. (fragmente të shkurtuara nga “Etnografia e zërit”, Nicola Scaldaferri.)
Këngët epike shqiptare dhe tradita gojore në Kosovë
Isa Elezi-Lekgjekaj sot njihet gjerësisht si këngëtari më i madh epik i gjallë dhe interpretues i Rugovës, Kosovë. Repertori i tij përfshin epika legjendare për bëmat e vëllezërit Muji dhe Halil, i cili përfshin disa mijëra vargje. Të kënduarit bazohet në disa modele ritmike dhe melodike, të mbështetura vazhdimisht nga instrumenti e cila rrotullohet rreth një gamë të vogël hapash. Rëndësia e këngëve epike legjendare në zonat kufitare mes Malit të Zi, Shqipërisë dhe Kosovës, u theksuan nga kërkimi themelor i Milman Parry dhe Albert Lord në vitet 1930. Ne duam që njerëzit të kuptojnë se si historia e tyre është e domosdoshme për historinë muzikore të kombit tonë dhe t’i japin më shumë peshë kontributit të trashëgimisë kulturore shqiptare.
Kush është Nicola Scaldaferri
I lindur në komunitetin arbëresh të S. Costantino Albanese, ai është profesor i Etnomuzikologjisë dhe Antropologjisë së Muzikës në Universitetin e Milanos, dhe drejtor i Laboratorit të Etnomuzikologjia dhe Antropologjia Pamore, LEAV.
Prof. Scaldaferri përfundoi studimet në Konservatorin e i Parmës, dhe në Universitetin e Bolonjës (PhD në Muzikologji), duke kaluar periudha jashtë vendit si student dhe studiues (student Erasmus në Paris; Visiting Felloë dhe Fulbright Anëtar në Universitetin e Harvardit). Ai ka kryer punë në terren në Itali, Shqipëri, Ganë dhe Burkina Faso.
Për më shume info për pjesëmarrjen në aktivitet kliko ketu:
