Pas dy vitesh pandemi më në fund Arbëreshët në Itali kanë mundur të festojnë këto pashkë sipas traditës shekullore. Njerëzit kanë mbushur sheshin kryesor të Piana degli Albanesi te veshur me kostumet karakteristike Arbëreshe.
Rreth 300 gra veshin kostume tipike arbëreshe të shekullit XV dhe parakalojnë përgjatë rrugës ”Gjergj Kastrioti” drejt sheshit kryesor. Veshjet, një përzierje e vërtetë ngjyrash, janë unike në llojin e tyre dhe tërheqin vëmendjen e turistëve për bukurinë dhe origjinalitetin e tyre.
Çdo veshje ka veçantinë e saj: ka rrip, harqe, vello, kapele, të gjitha të bëra me materiale me cilësi të lartë dhe punë artizanale. Ngjyra më e zakonshme është e kuqja, e ndjekur nga jeshilja dhe vjollca.
Një regjistrim i kohëve të fundit tregon se ka rreth 800 veshje në Horën e Arbëreshëve, 500 prej të cilëve janë veshur në Pashkë. Në fund të paradës jepet bekimi dhe shpërndahen vezët e kuqe.
Vezët e kuqe përfaqësojnë një traditë shekullore të Horës së Arbëreshëve dhe në përgjithësi të të gjitha komuniteteve lindore greko-bizantine dhe ritet ortodokse. Kuptimi i tyre është i thellë: ato shprehin jetën, pjellorinë dhe Ringjalljen e Krishtit. Përgatiten të shtunën e shenjtë nga familjet e vendit, u shpërndahen besimtarëve dhe turistëve të dielën e Pashkëve, pas paradës së veshjeve dhe përdoren gjithashtu për të dekoruar bukët e Pashkëve.
Për të kuptuar ritin e të Dielës së Pashkëve të quajtura “Fjalza e Mirë”, ku pas meshës solemne ku dëgjohet kambana dhe më pas shpërndarja e vezëve të kuqe, duhet të dimë ngjarjet e së shtunës pas darkës ku e shenjta takohet me profanen.
Qytetarët e San Demetrio Corone dalin nga shtëpitë dhe ecin drejt burimit të Kolegjit në heshtje fetare “për të vjedhur ujin”.
“Djajtë tundues” dalin nga çezmat dhe në fakt ata janë të rinjtë e qytetit që kanë përfunduar ritin të cilët kërkojnë të bëjnë të flasin ata që duhet të heshtin pasi nuk kanë bërë ende ritin. Ky është një rit shumë i përzemërt për arbëreshët pasi ata mendojnë se janë heshtur nga Kisha Katolike.
Uji në fakt është simbol i respektit, e pasi kujtojnë heroin Skënderbe në oborrin e Kishës gjithçka është gati për zjarrin e mesnatës, një rit i mirëpritur në pranverë, ku njerëzit kërcejë, këndojnë dhe luten. Askush nuk flet për vjedhjen e ujit, “Qeradonulla” nuk duhet të shkelet. Uji dhe zjarri janë simbol i Pashkëve Shqiptare, dhe flakët pastrojnë të gjitha mëkatet. Në flakëzat e para ndodh funksioni i “Fjalës së Mirë”, i cili përkujton hyrjen e Jezusit në tempull. Pastaj prifti i drejton besimtarët nga “tempulli” për të bekuar zjarrin.
Brenda kishës, sakristani, duke interpretuar djallin (dialthin), bërtet dhe bën zhurma me zinxhirë. Jashtë, prifti, me kryqëzimin në dorë, trokit në mënyrë të përsëritur derën derisa, duke kapërcyer rezistencën e simuluar të sakristanit-demonit, ai hyn triumfalisht në tempull, duke kënduar së bashku me besimtarët, “Kristòs anèsti” (Krishti u ngjall).
Riti ka një sfond të rëndësishëm, pasi përpara agimit prifti hyn në kishë me një qiri të ndezur në dorë pas tij besimtarët ndezin qirinjën e tyre. Në këtë moment “Zyra e ringjalljes së Krishtit nga bota e nëntokës” është përmbushur. Në orën 10:00 besimtarët përgatisin vezët e kuqe për t’u shpërndarë besimtarëve. Gjatë rrugës për në shtëpi, të gjithë sjellin me vete disa thëngjij nga mbetjet e zjarrit të shuar tashmë. Me t’u kthyer në shtëpi, ka një dritë të re sepse në Javën e Shenjtë besimtarët shqiptarë nuk e pastrojnë shtëpinë, nuk i krehën flokët dhe i lanë shtretërit e tyre të parregulluar. Kjo është praktikë e mirë në ditën e Pashkëve, të sillen rroba të reja, pasi ekziston rreziku “që një hardhucë të infiltrojë trupin”.
Fëmijët dikur luanin në rrugë me lojëra të njohura si rrasku dhe cukuli (la lippa), karroçulli (majë), kuturuni (enë prej argjile) dhe rola (disk druri). Më në fund, për të festuar një rast kaq të veçantë, nuk mungojnë ëmbëlsirat karakteristike: Kulaçi (kulaç me vezë të ziera fort), çiçi (i ëmbël në formë njerëzore), panariqja (panierino) dhe pula (pula), dy të fundit të rezervuara për fëmijët. Por ëmbëlsira më e njohur është riganata, në formë rrethore, e përgatitur me një brumë buke bishtalec të mbushur me rigon (nga i cili merr emrin) dhe rrush të thatë.
Foto kortezi e Mario Calliva
Për t’u bërë pjesë e grupit të “Gazeta Diaspora Shqiptare” mjafton të klikoni: Join Group dhe kërkesa do t’ju aprovohet menjëherë.
