Identiteti kulturor kalon, mbi të gjitha, përmes praktikave dhe simboleve. Kjo e fundit mund të jetë e llojeve të ndryshme. Por një rol të rëndësishëm ka luajtur veçanërisht ajo figurative. Mund të themi më shumë.
Kombe të tëra apo grupe popullatash të shpërndara, kanë bërë simbol një figurë të identitetit të tyre fetar dhe kanë themeluar identitetin e tyre atje. Kjo ndodhi me arbëreshët e parë të Horës së Arbëreshëve, që në fund të shek. XV lanë Shqipërinë e pushtuar nga Perandoria osmane që donte të impononte jo vetëm kulturën e saj por dhe fenë muslimane.
Kështu, arbëreshët e krishterë nga përkufizimi, për hir të rrënjëve të tyre lanë vendet ku ishin rritur dhe ku kishin jetuar prej shekujsh në kërkim të një territori ku të mund të vazhdonin të ishin ata që ishin.
Më pas kaluan detin dhe arritën në brigjet e Pulias. Ata vazhduan udhëtimin e tyre për në Siçili, në një vend të largët ku të mos arriheshin nga turqit. Sipas një legjende mërgimtarët sollën me vete një pikturë të Madonna Odigitria.
Pas ecjes rraskapitëse prej javësh, ata ndaluan në jug të Palermos në rrëzë të një mali për tu freskuar. Ata panë me habi që piktura e Zojës kishte lënë një brazdë të thellë në gurin ku ishte vendosur. Për arbëreshët kjo ishte një shenjë nga qielli. Vendi ishte zgjedhur nga Mbrojtësi Hyjnor.
Aty mund të themelonin vendin e tyre. Por në fakt, ata shkuan në Monreale për të negociuar me Kryepeshkopin, pronarin e atyre territoreve dhe më 30 gusht 1488 ata nënshkruan Kapitullin e Themelimit. Kapitujt e e Themelimit të Horës së Arbëreshëve ishin 16. Shqiptarëve iu dha privilegji të jetonin sipas ligjeve dhe zakoneve në fuqi në qytetin Monreale.
Atyre iu dha një sasi toke për të punuar dhe një tjetër sasi e konsiderueshme për të ndërtuar shtëpitë e tyre. Arbëreshët ishin të lirë të lëviznin dhe të linin territorin e dhënë atyre pa asnjë ndëshkim dhe të merrnin armë me vete.
Ata gjithashtu mund të bënin gjueti dhe të ruanin kultin e tyre, i cili bazohej në ritin bizantin. Menjëherë më pas arbëreshët ndërtuan një kishe, pikërisht atë kushtuar Madonna Odigitria, në të njëjtin shteg ku kishte ndodhur mrekullia e pikturës.
Edhe sot shenjtorja është një destinacion pelegrinazhi, sidomos 15 ditët e para të gushtit, kur besimtarët shkojnë atje para lindjes së diellit për të admiruar lindjen e diellit gjatë lutjes.
Siç shkruante dhe Xhuzepe Skiro, qëllimi i vërtetë për të cilin u ndërtua kisha ishte të vendosej imazhi i Virgjëreshës. Megjithatë për shkak të pozitës së vetme të kishës, piktura iu besua një prej qytetarëve më të respektuar të komunitetit të sapokrijuar.
Ka mendime të ndryshme për atë çka ka ndodhur sot me pikturën e Virgjëreshës. Ka nga ata që thonë se është vetëm një legjendë, të cilët nga ana tjetër, supozojnë se ajo ishte vendosur në statujën e Madonës që çdo vit, në dy shtator është kryer një procesion, të tjerët, megjithatë, mendojnë se është në Biancavilla, një tjetër komuniteti siçilian me origjinë të lashtë arbëreshe.
Mbase kemi të bëjmë me një mit që lindi nga përpjekja për të shpjeguar origjinën e dikujt, kështu që mund të caktohej një karakter i shenjtë dhe hyjnor për lindjen e komunitetit arbëresh të Horës së Arbëreshëve. Legjendë apo jo, për arbëreshët mbetet mrekullia e ruajtjes së gjuhës dhe traditave gati të paprekura për më shumë se gjysmë mijëvjeçari./ Nga Mario Caliva
Për t’u bërë pjesë e grupit të “Gazeta Diaspora Shqiptare” mjafton të klikoni: Join Group dhe kërkesa do t’ju aprovohet menjëherë.
