Skender Veliu, doktor në repartin e krurgjisë në spitalin e përgjithshëm Splošna Bolnišnica Jožeta Potrča në qytetin Ptuj në Slloveni, tregon se si u përball Sllovenia me Covid-19.
sllovenia përballë pandemisë covid-19
Në fund të vitit 2019 në Wuhan të Kinës u paraqit një numër i konsiderushëm i rasteve më pneumoni të panjohur. Shkencetarët erdhën në konkluzion se bëhej fjalë për sëmundje të re infektive të cilën e quajtën COVID-19. Shkaktari i të cilës është virus nga familja e koronavirusëve të cilët shkaktojnë edhe sëmundjet e njohura që më parë – SARS dhe MERS. Për parandalim të përhapjes së virusit është me rëndësi përveç largësisë mbi 1,5m edhe izolimi i kontakteve (pastrimi dhe dezinfikimi i duarve). Virusi fillon të shumohet 24 – 48 orë para fillimit të simptomeve të sëmundjes që domethënë se personi është vektor i virusit edhe pse nuk ka shenja të sëmundjes. Sasia më e madhe e virusit gjendet në hundë, më intenzivisht shumohet në fillim të sëmundjes. Pas 15 ditëve në hundën e të sëmurëve gjendet një sasi e vogël e virusit ndërsa pas 21 ditëve humbet krejtësisht. Inkubacioni zgjat 2 – 14 ditë mesatarisht 4 – 6. Sëmundja mund të shfaqet në 14 ditët e para pas infikimit. Karakteristikë janë dhembjet e muskujve dhe nijeve lodhshmëri, ftohje, në disa raste edhe barkqitje. Simptomat më të shpeshta janë temperatura e lartë trupore dhe kollitje e thatë. Në format më të rënda të sëmundjes paraqitet edhe ndjenja e mungesës së ajrit. Momentalisht nuk kemi në disponim medikamente apo vaksina për shërimin e kësaj sëmundje. Në Slloveni kemi udhëzime nacionale të cilat diktojnë menyrën e shërimit të pacientëve me COVID-19. Përdoren të gjitha metodat dhe medikamentet që janë në disponim dhe që përdoren në vendet e tjera të botës.
COVID-19 një interpretim statistikor
Sipas informatave të deritanishme 80% e pacientëve e tejkalojnë në mënyrë të lehtë, 15% në menyrë të mesme dhe 5% në menyrë kritike. Vdekshmëria e pacientëve në gjendje kritike është 50%, ndërsa në përgjithësi është vdekshmëria 2 – 4%. Të fëmijët sëmundja kalon në menyrë të lehtë që domethënë se fëmijët nuk janë në grupin e të rrezikuarve përveç fëmijëve të imunokompromituar. Në Slloveni virusi u importua nga Italia ndërsa bartjet sekundare të virusit ndodhën brenda familjeve dhe në disa kolektive pune. Sllovenia është shtet i vogel i cili ka 2.094.060 banorë me dendësi 103 banorë ne kilometër katrorë. Rasti i parë u konfirmua me datë 4.3.2020. Epidemia u shpall në 12.3.2020. Edhe para shpalljes së epidemisë pati aktivitete të shumta drejtuar parandalimit të përhapjes së virusit. Para së gjithash ishin kto rekomandimet për domethënien e distancës sociale, higjenës së duarve dhe kollitjes dhe rekomandimet që banorët të rin në shtëpi. Shpallja e epidemisë solli heqjen e transportit publik, mbylljen e shkollave, çerdheve, restoranteve, ndalimin e mbledhjes në vende publike, kufizimin e levizjes brenda komunave, mbyllen e kufijve, aeroporteve. Gjithashtu karantinën e domosdoshme pas kthimit nga vendet e jashtme, mbyllja e të gjithë dyqaneve përveç dyqaneve me artikuj ushqimorë. U përcaktuan terminet e blerjes në këto dyqane, sidomos për grupet e rizikuara të popullatës. Dezinfikimi i duarve është tashmë pjesë e jetës, gjithashtu edhe përdorimi i maskave në hapsira të mbyllura. Të infikuarit të cilit nuk kanë nevojë për shërim në spital është i domosdoshëm vetëizolimi në shtëpi. Me masat e lartëpërmendura arritëm që të ndalojmë përhapjen e virusit kështu që në datën 15.5.2020 Sllovenia e tërhoqi shpalljen e epidemisë. Shumë nga masat e lartëpërmendura mbetën në përdorim (distanca sociale, dezinfikimi i duarve, mbajtja e maskave në hapsira të mbyllura). Mundemi të udhëtojmë jashtë shtetit me disa kufizime, pas kthimit prej shteteve të cilat janë në të ashtuquajturën listën e kuqe na pret karantëna 7-ditore dhe testimi për COVID-19.
Barra e pandemise ne Slloveni
Në Slloveni COVID-19 paraqiti problemin më të madh në institucionet ku janë të strehuar të moshuarit. Kemi pasur 3 raste ku numri i të infektuarve ishte tejet i madh por me aktivitete adekuate ia dolem të ndalojmë përhapjen e virusit. Deri me 12.7.2020 në Slloveni kemi evidentuar 1859 raste pozitive me COVID-19. 111 pacientë kanë vdekur dhe janë bërë 116.023 teste. Në institucionet për të moshuarit janë evidentuar 485 raste pozitive. Numri më i madh i të sëmurëve është në grupmoshën 45 – 54 vjet (314 raste). Më shumë të vdekur ka në grupmoshën mbi 85 vjet (61 rast). Paraqitja e COVID-19 në Slloveni ka pas një ndikim të madh në funksionimit e sistemit shëndetësor dhe kërkon ndryshime dhe adaptacione të shumta. Në kohën e epidemisë kemi pasur 16 pika hyrse ku mjekët familjarë i kanë drejtuar pacientët me simptoma të sëmundjes COVID-19 në testim. Rastet e të infektuarve të cilët nuk kanë pasur nevojë për shërim në spital i kemi drejtuar në izolim shtëpiak dhe me kujdes kemi monitoruar gjëndjen shëndetësore nëpërmjet bisedave telefonike. Në rast të përkeqësimit të gjëndjes dhe nevojës për hospizalizim pacientët e tillë janë drejtuar në spitalet e veçata. Kemi 4 spitale të tilla në të cilat i kemi në disponim të gjitha kushtet për izolimin dhe shërimin e pacientëve të tillë.
Fazat që ndoqi shteti slloven në shërimin e pacientëve
Në të gjitha spitalet në mënyrë intenzive u pregaditëm për shërimin e pacientëve me COVID 19. Në fazën fillestare Minsistria e Shëndetësisë dha udhëzime për ndërprerjen e të gjitha programeve elektive, kështu që në të gjitha spitalet trajtonim vetëm raste emergjente dhe bënim pregaditje për epidemi me dimenzione më të mëdha. Çdo spital e ndamë në 3 zona. Zona e parë ku trajtohen pacientët pa shenja të COVID-19, zona e dytë ku trajtohen pacientet tek të cilët dyshohet prezenca e COVID-19 dhe zona e tretë ku trajtohen pacientët pozitiv. Më e rendësishmja është triazha në hyrje të spitalit ku çdo pacienti i matet temperatura trupore dhe merrët anketa epidemiologjike. Të punsuarit e kemi të domosdoshme gjatë trajtimit të pacientëve të mbajmë maskë kirurgjike ose mjete të tjera mbrojtëse. Në spitalin tonë me sukses e përdorim edhe dezinfikimin e hapsirave me drit ultraviolete e cila është treguar e sukseshme në parandalimin e përhapjes së COVID-19. Në sallat operative regjimi higjenik është i rreptë, gjatë operacioneve ku rreziku është më i madh përdorim mjete mbrojtëse individuale. Me masat e lartëpërmendura kemi arritur që ta ndalojmë përhapjen e virusit pas hapjes në jetën publike pas 31.5.2020 u paraqitën raste të reja kështu që në korrik shifet rritja e numrit të infikuarve. Shteti dhe institucionet shëndetësore pregaditen për valën e re të epidemisë.
Virusi ka ndryshuar përgjithmonë jetën tonë
Në kohën e paraqitjes së sëmundjes COVID-19 jeta e njerëzve dhe sistemi shëndetsor në Slloveni janë ndryshuar rrënjësisht. Ndryshimet bien pasoja serioze për shëndetin e njerëzve mirëqenjen subjektive dhe kualitetin e jetës posaçërisht për disa grupe të banorëve siç janë fëmijët, gratë, të moshuarit dhe të papunësuarit. COVID-19 përveç ndikimeve në shëndetin fizik, vendet e punës dhe të ardhurat rrit shqetësimin e njerëzve gjë që ndikon në kontaktet sociale, besimin tek njeri-tjetri, besimin tek institucionet dhe siguria personale. Hulumtimet tregojnë se njerzit në Slloveni dhe BE në kohën e epidemisë ndjehen pak më keq, më shumë ka pasur punë nga shpia, besimi në BE dhe në qeverinë aktuale ka qenë i ulët, është rritur numri i paraqitjeve të dhunës familjare, është ulur optimizmi i njërzve në lidhje me ardhmërinë. Shkaku i epidemisë janë luhatur temelet e shëndetsisë Sllovene ku perballohemi me infrastrukturën e vjetëruar. Gjithashtu e kemi të parregulluar kujdesin afatgjatë. Ndërprerja e programeve elektive sjellë zgjatjen e pritjes për trajtime të ndryshme. Janë përkeqësuar disa sëmundje kronike, është përkeqësuar situata financiare. Nuk i kemi të qarta të gjitha pasojat të cilat do ti tregojë e ardhmja. Sigurisht na pret rrugë e gjatë me investime në pajisje, kapacitete shëndetsore, infrastrukturale që të mundësojmë trajtimin e sigurtë për të gjithë shtetasit e Sllovenisë. Në nivel individual është e nevojshme ndërgjegjesimi dhe kuptimi i realitetit të ri – vazhdimisht mbajtja e distancës sociale, rëndësia e higjenës së duarve dhe përdorimi i maskave mbrotëjse.
Kush është doktor Skender Veliu
Dr. Skender Veliu ka lindur në vitin 1970 në fshatin Dobri Dol në afërsi të qytetit Gostivar në Maqedoninë e Veriut. Në vendlindje kreu shkollën fillore, arsimimin e mesëm e ka përfunduar në Gjimnazin e Gostivarit. Duke marrë parasysh pozitën e palakmueshme të Shqiptarëve në Maqedoni në atë kohë ka vendosur që studimet ti vazhdojë jashtë vendit. Në vitin 1989 menjëherë pas mbarimit të Gjimnazit regjistrohet në Fakultetin e Mjeksisë në Bratislavë në Sllovaki. Të njëjtin Fakultet e mbaron me sukses në vitin 1995 dhe vazhdon specializimin në Kirurgji po ashtu në Sllovaki. Provimin e specializimit në Kirurgji e mbaron me sukses në vitin 1999. Si specialist i kirurgjisë së përgjithshme vendos të shpërngulet në Slloveni. Para punësimit detyrohet të ekuivalentojë diplomën. Punë kjo që kërkon kryerjen e 10 provimeve diferenciale dhe përsëritjen e provimit të specializimit në Ljubljanë, Slloveni. Prej vitit 2000 punon dhe jeton në spitalin e pergjithshëm – Splošna bolnišnica Jožeta Potrča Ptuj në repartin e kirurgjisë. Preokupim primarë e ka kirurgjinë abdominale – operacionet laparoskopike, miniinvazive. Gjithashtu me sukses i trajton edhe plagët kronike në ambulancën për plagë kronike të cilën edhe e udhëheq. Në dekadën e fundit të karierës profesionale merret edhe me operacionet endovaskulare të enëve të gjakut në ekstremitet e poshtme.
