Gaetano Gerbino, përkthyesi i Komedisë Hyjnore dhe veprave të tjera në arbërisht
Megjithëse puna e tij aktuale në fushën e përkthimit përqendrohet në përkthimin e Komedisë Hyjnore nga Dante Aligheri (Këngët 1-VI), Gerbino ndër të tjera ka përkthyer në arbërisht vepra nga: Eduardo De Filippo (Non ti pago, Ngė tė paguanj; Questi fantasmi – Kėta fantazmė; Filumena Maturano – Ēili nga tė tre?; Napoli milionaria – Jemi tė qosmė; Le bugie con le gambe lunghe – Tė rremet me kėmbėt e glata; Pericolosamente – Tė shkreh!; Amicizia – Miqėsia); nga autori Edoardo Scarpetta (Miseria e nobiltą – Mavri e bujarė; Cani e gatti – Qenė e maēe); nga Luigi Pirandello (Il berretto a sonagli – Kėsula me ēanēanele; La morsa – Morsa; La giara – Xharra; Il piacere dell’onestą – Gėzimi tė jemi tė ndermė; ’A vilanza – Vallėnxa); nga Vincenzo Salemme (E fuori nevica – E jashtė bie zborė); nga Francis Veber (La cena dei cretini – Darka e babėravet); nga Nino Martoglio (L’aria del Continente – Alarta ė njetėr shėrbes); nga Garinei e Giovannini (Aggiungi un posto a Tavola – Shto njetėr vend te tryesa). Për revistën “Biblos” të bibliotekës së Horës së Arbreshëvet ka përkthyer shumë artikuj të autorëve shqiptarë dhe tekste teatrale.
Më poshtë intervista e plotë e G.Gerbino mbi kompleksitetin e përkthimit të Komedisë Hyjnore dhe pasionin e tij si përkthyes i arbërishtes, nga Anna Latanzi.

Përkthimi i Komedisë Hyjnore në versionin arbëresh është një nga veprat e tij më komplekse. Si lindi ideja për të ndërmarrë këtë aventurë?

Përkthimet e mia të para ishin nga napolitanët në arbëreshe: teatri i Eduardo De Filippo, Scarpetta dhe Salemme. Pastaj nga Sicilia: Martoglio dhe Pirandello. Më në fund provova në tekste të huaja, si komeditë e Françes Veberit. Nevoja ishte të sillnim njerëzit në teatër dhe t’i dëgjonin një gjuhë sa më korrekte: u përpoqa të përdor sa më pak hua nga dialekti sicilian dhe italishtja, duke rikuperuar disa fjalë që tani janë jashtë përdorimit dhe të panjohura për brezat e rinj.

Me përkthimet teatrale doja të tregoja se gjuha arbëreshe është ende e gjallë dhe, veçanërisht me përkthimin e “Il cappelli a sonagli/’A birritta cu’ i ciancianeddi” nga Pirandello, se ajo ende mund të përdoret edhe jashtë kontekstit të gjuhës popullore. Me këtë synim jam përpjekur të përkthej kantikullin e parë të Komedisë Hyjnore, një vepër që sapo ka filluar, pasi ka përfunduar vetëm gjashtë kantot e para. Përkthimi respekton rregullat e 7-rrokëshit të Dantes si për vjersha ashtu edhe për theksin. Është një angazhim i ndërlikuar, por në të njëjtën kohë emocionues.

Si bëhesh përkthyes?

Ndonëse veprimtaria ime si përkthyes nisi me qëllime didaktike (për të përhapur gjuhën arbëreshe nëpërmjet teatrit), veçanërisht me përkthimin e Ferrit, ajo mori fillimisht karakteristikat e një ushtrimi gjuhësor, pastaj gjithnjë e më shumë ato të një krijimi të vërtetë letrar. Në fakt, kërkimi i rimës nënkupton një rishkrim të tekstit që shpesh largohet nga një përkthim i thjeshtë fjalë për fjalë, me rezultate ndonjëherë të kënaqshme pa supozimin e afrimit të nivelit poetik të tekstit të Dantes.

Sa ndikon roli juaj si përkthyes në rolin tuaj si shkrimtar?

Veprat e mia origjinale kanë qenë fillimisht fabula dhe tregime për të cilat besoj se një rol të rëndësishëm ka luajtur veprimtaria e përkthimit. Pasi kam provuar dorën time në tekste teatrale, dialogët luajnë një rol të rëndësishëm në tregimet e mia.

Disa fjalë për librin tuaj “A destra e a sinistra del Hon. Ediz. integrale”.

Romani është kulmi i këtij udhëtimi. Edhe kjo ka lindur me një synim didaktik, por këtë herë marrës të mesazhit nuk janë arbëreshët, por të rinjtë, adoleshentët në përgjithësi. Doja t’u shpjegoja fëmijëve të mi adoleshentë ngjarjet politike në Evropë dhe Itali në dekadat e fundit, pa folur për politikën, por duke i treguar përmes një historie fantastike. Një qytet që ngrihet në qendër të një pllaje, një tërmet që krijon, hap një kanion që e ndan në dy pjesë që nga ajo ditë nuk do të mund të komunikojnë më. Është historia e tre djemve, të cilët 50 vjet pas kataklizmës, arrijnë të kalojnë në mënyrë të guximshme humnerën, duke gjetur një botë krejtësisht të ndryshme nga e tyre. Teksti është italian, por i menduar në arbëresh, siç mund ta kuptojë një lexues shqipfolës i Piana degli Albanesi. /Perkthyer nga Albania Letteraria