Në një të shkuar që sot duket thuajse fantastike, në Greqi ishte i përhapur besimi se “nuk jemi racistë, jemi mikpritës, i pranojmë të gjithë”, një gënjeshtër që e kemi besuar me dëshirë pothuajse kolektivisht. Greqia ka qenë një vend i origjinës për emigrantët që nga themelimi i saj, nuk mund të mos njihte të drejtën e emigracionit.

Ardhja e emigrantëve të parë shqiptarë në vitin 1991 zbuloi thellësinë e gënjeshtrës. Racizëm, diskriminim, shfrytëzim, punë pa pagesë, pa politika anëtarësimi, gjuhë urrejtjeje (edhe nëse nuk e njihnim si të tillë atëherë). Në shkolla, për fat të mirë, fëmijët regjistroheshin dhe frekuentonin pa letra (paligjshmëri që u bë me bekimin e Ministrisë së Arsimit, e cila përndryshe do të duhej të kujdesej për njohjen e tyre). Fatkeqësisht, nuk kishte asnjë dispozitë për integrim thelbësor, me rezultat që p.sh. në gjimnazin e parë fëmijë që nuk flisnin fare greqisht, gati të dënuar me dështim në shkollë me të gjitha pasojat e saj. Familje të tëra të pagëzohen dhe të ndërrojnë emrat e tyre, sepse ne nuk mund t’i zbulonim emrat e tyre.

Njohja e parë zyrtare e shoqërisë greke me racizmin u bë me rastin e Odysseas Chenai (Odise Cenaj), studenti i parë me origjinë shqiptare që shkëlqeu dhe që sipas minoriteteve duhej të bëhej flamurtar. Ishte viti 2000 dhe Greqia ishte revoltuar – kundër tij. Pesëmbëdhjetë vjeçari Chennai dha dorëheqjen për të qetësuar shpirtin – diçka që ai përsëriti në vitin 2003, kur shkëlqeu përsëri dhe përsëri nuk u bë flamurtar. (Për historinë, shkolla e Chennai ishte në Nea Michaniona, një kamp refugjatësh në 1923, një xhep i Agimit të Artë 80 vjet më vonë.)

Në vitet 1990 dhe 2000 deri në krizë, shoqëria greke u përpoq të ndërtonte vetëvlerësimin mbi atë që e konsideronte inferiore. Parulla “nuk do të bëhesh kurrë grek, shqiptar, shqiptar” thoshte pikërisht këtë dhe jo rastësisht tingëllonte në një moment “triumfi kombëtar”, në festimet për sukseset në Euro 2004. Ishin vitet kur shteti ruante një kuadër ligjor me tolerancë zero për imigracionin, gjë që e vështirësoi jashtëzakonisht shumë sigurimin e qëndrimit dhe punës legal në vend.

Komuniteti shqiptar nga njëra anë ndihmoi zhvillimin e ekonomisë greke dhe nga ana tjetër u përball me diskriminim të ashpër në një shtet pa asnjë politikë anëtarësimi. Stereotipi i kriminelit shqiptar qëndron mirë edhe sot, diskutimi për kombësinë e autorit të vrasjes masive në Selanik vjen shumë pak pas komentit të Evangelatos (“çfarë është më e zakonshme se një shqiptar me armë”).

Nga Nancy Papathanasiou

Për t’u bërë pjesë e grupit të “Gazeta Diaspora Shqiptare” mjafton të klikoni: Join Group dhe kërkesa do t’ju aprovohet menjëherë.