Komisioni Evropian ka propozuar një ndryshim të rëndësishëm në politikat e azilit, që synon të përshpejtojë kthimin e azilkërkuesve nga vendet anëtare të Bashkimit Evropian drejt vendeve të treta të sigurta, madje edhe në rastet kur lidhja e vetme me këto vende është një kalim i shkurtër në rrugë drejt Evropës.

Kjo do të përfaqësonte një ndryshim rrënjësor në mënyrën se si BE trajton kërkesat për azil. Deri tani, një person mund të kthehej në një vend të tretë vetëm nëse kishte një lidhje të fortë me të – si qëndrim i gjatë apo lidhje familjare. Me rregullin e ri, vetëm kalimi përmes një vendi të konsideruar të sigurt gjatë udhëtimit mund të mjaftojë për ta kthyer atje.

“Një lidhje e ‘mjaftueshme’ me vendin e tretë mund të konsiderohet edhe tranziti i shkurtër,” tha Komisioni në deklaratën e tij zyrtare, duke theksuar se kjo është pjesë e një përpjekjeje më të gjerë për të racionalizuar procesin e azilit dhe për të shmangur abuzimet.

Qendra në Gjadër, një precedent praktik?

Kjo qasje reflektohet edhe në marrëveshjen e diskutueshme mes Italisë dhe Shqipërisë, për ngritjen e një qendre pritjeje për refugjatët në Gjadër, një zonë e izoluar në veriperëndim të Shqipërisë. Marrëveshja parashikon që emigrantët që kapen në det nga autoritetet italiane të dërgohen në këtë qendër shqiptare, ku do të përpunohen kërkesat për azil jashtë territorit të BE-së.

Kritikët thonë se kjo është një mënyrë për të “shpërngulur” azilin jashtë Evropës, ndërsa mbështetësit e shohin si një zgjidhje praktike për presionin që ndiejnë vendet si Italia, Greqia apo Spanja nga flukset e vazhdueshme migratore.

Nëse propozimi i Komisionit miratohet, mund të shndërrohet në një politikë standarde të BE-së, ku shtetet anëtare kthejnë azilkërkuesit në vendet nga kanë kaluar, duke mos marrë përsipër të shqyrtojnë kërkesat e tyre – veçanërisht nëse ato vende konsiderohen “të sigurta” dhe kanë marrëveshje kthimi me BE-në.

Përjashtime dhe debate të forta

Propozimi parashikon një përjashtim të rëndësishëm: të miturit e pashoqëruar nuk do të kthehen në vende të treta vetëm mbi bazën e kalimit tranzit.

Megjithatë, organizatat për të drejtat e njeriut paralajmërojnë se kjo mund të përbëjë shkelje të të drejtës ndërkombëtare për azil dhe mund të rrezikojë sigurinë e individëve nëse vendet e kthimit nuk garantojnë mbrojtje reale.

Propozimi i Brukselit duhet ende të miratohet nga Parlamenti Evropian dhe shtetet anëtare – një proces që pritet të ngjallë debat të fortë politik, veçanërisht mes vendeve që ndodhen në vijën e parë të migracionit dhe atyre që kërkojnë një ndarje më të drejtë të barrës.