Zgavra e Zaverit ndodhet në bregun perëndimor të Liqenit të Prespës në kryqëzimin e dy thyerjeve tektonike. Që prej vitit 2002 është shpallur monument natyre i kategorisë së tretë (IUCN) për shkak të vlerave shkencore, didaktike dhe turistike të tij. Monumenti i natyrës Zgavra e Zaverit shtrihet në anën e djathtë të rrugës nacionale Korcë-Pika Doganore Goricë pranë fshatit Goricë e vogël. Zaveri shërben si një pikë lidhëse midis Liqenit të Prespës së madhe dhe Liqenit të Ohrit. Nga këtu ujërat e Liqenit të Prespës shkojnë në Liqenin e Ohrit përmes një tuneli nëntokësor. Ujërat depërtojnë në thellësitë e malit të Thatë drejt Liqenit të Ohrit dhe dalin në zonën e Tushemishtit.
Ky fenomen ofron mundësi të mira studimore për entuziastët e studimeve gjeologjike dhe për ata që duan të mësojnë më shumë rreth lidhjes midis dy liqeneve më të rëndësishme të rajonit. Legjenda e Zgavrës së Zaverit Në kohëra të lashta, pranë brigjeve perëndimore të Liqenit të Prespës, shtrihej fshati Goricë e Vogël. Natën, kur hëna pasqyrohej mbi ujërat e qeta, banorët pëshpëritnin për një sekret të fshehur në thellësi të liqenit. Aty pranë gjendej Zgavra e Zaverit — një shpellë e errët karstike buzë liqenit, për të cilën thuhej se gëlltiste ujërat e Prespës dhe i çonte ato nën mal përtej. Mali i Thatë ngrihej kutar mes Prespës dhe Ohrit, por gojëdhënat e vjetra pohonin se ujërat gjenin udhën e tyre të fshehtë poshtë shkëmbinjve, për t’u shfaqur sërish tek burimet e kristalta të Drilonit në Tushemisht.
Në këto vise misterioze jetonte një bari i ri, i cili ruante bagëtitë e pronarëve në bregun e liqenit, pa e ditur se fati i tij do ta lidhte me vetë zgavrën legjendare. Një mbrëmje të vonë, teksa kërkonte një dhi të humbur në shkurret pranë ujërave, bariu gjeti papritur hyrjen e Zgavrës së Zaverit. Fryma iu pre për një çast kur ndjeu një fllad të ftohtë të dilte prej asaj errësire të thellë, teksa ujërat e nëndheshëm gurgullonin në barkun e shpellës, sikur ta thërrisnin. Me guxim dhe kureshtje, ai hyri brenda me një pishtar në dorë.
Në dritën e zbehtë të pishtarit, pa se uji zhdukej në një të çarë në shkëmb, duke rrjedhur drejt zemrës së malit. Aty bariu kuptoi se rrëmet e moçme ishin të vërteta: ujërat e Prespës po vërshonin fshehurazi drejt liqenit tjetër matanë malit. Me këtë zbulim magjepsës, bariut i lindi një plan i rrezikshëm; në fshehtësi të plotë ai lloi të përdorte shtegun e nëndheshëm për veten e tij. Natën, në zemër të zgavrës së errët, ai therte ndonjë bagëti nga tufa dhe mishin e freskët e mbështillte e lidhte mirë në thasë.
Mandej, ai e lëshonte ngarkesën në ujërat e akullta që rridhnin drejt Drilonit. Në anën tjetër të malit, familja e tij priste fshehurazi pranë burimeve, ku thasët me mish dilnin në sipërfaqe nga uji i kthjellët i Drilonit. Kështu, për javë e muaj të tërë, bariu i ndihmoi të vetët të ushqehen, ndërsa askush ende nuk dyshonte se ai po shfrytëzonte sekretin e nëndheshëm të liqeneve. Por askush nuk mund ta fshehë gjatë një sekret nën hijen e maleve. Një natë, pronarët e bagëtive vunë re se shpesh mungonte ndonjë kafshë nga tufa dhe vendosën ta ndiqnin fshehurazi bariun. Nën dritën e zbehtë të hënës, ata e ndoqën nga larg teksa ai shkonte drejt atij bregu të braktisur të liqenit. Zemra e bariut rrihte fort kur kuptoi se po vëzhgohej.
Sapo hyri brenda Zgavrës së Zaverit me një qengj mbi supe, pronarët u shfaqën në hyrje me britma zemërimi. Bariu nuk pa rrugë tjetër shpëtimi. Ai vrapoi thellë në shpellën e errët, ndërsa hapat i jehonin mbi gurë. Pronarët hezituan në prag, të stepur nga errësira dhe nga gurgullima e ujit të panjohur. Në një akt të dëshpëruar, bariu u hodh në rrjedhën e rrëmbyer nëndheshme, duke u zhdukur në terrin e lagësht para syve të tyre të tronditur. Pronarët mbetën shtangur; menduan se bariu humbi përgjithmonë në barkun e malit dhe, të trembur, u larguan me nxitim nga ajo zgavër e kobshme. Legjenda thotë se po atë natë, pranë burimeve të Drilonit në Tushemisht, familja e bariut pa diçka të pabesueshme.
Nga uji i qetë e i kaltër doli i gjallë bariu — i lagur dhe i drobitur, por pa asnjë plagë. Ujërat e kishin përqafuar dhe e kishin shpënë drejt të dashurve të tij, si të ishte bir i tyre. Familjarët e pritën bariun mes lotëve dhe gëzimit, të bindur se një mrekulli i kishte shpëtuar jetën. Që nga ajo ditë, emri i bariut dhe Zgavra e Zaverit përmenden bashkë në gojën e banorëve të Prespës dhe Pogradecit. Netëve me hënë, kur era përkund valët e liqenit dhe Driloni pëshpërit fshehtas ndër gjelbërim, pleqtë e atyre anëve rrëfejnë me zë të ulët historinë e bariut trimosh që sdoi thellësitë e nëndheshme. Thonë se shpirti i liqenit e njohu për të vetin dhe e përcolli shëndoshë e mirë matanë. Kështu, legjenda e bariut të Prespës mbeti gjallë, duke magjepsur këdo që e dëgjon edhe sot e kësaj dite, nën hijen e maleve dhe në pëshpërimën e ujërave misteriozë.
