Në një botë ku teknologjia po zë gjithnjë e më shumë hapësirë në jetën e fëmijëve, Marsela Bashari na rikthen te magjia e librave dhe fuqia e imagjinatës me librin e saj të fundit, “Një telefon te koteci i pulave”. Kjo histori plot humor dhe mesazhe të rëndësishme, tashmë ngjitet edhe në skenën teatrore me marioneta, (29 mars 2025 ora 11:00 ALTRIMENTI 5 AV. MARIE-THERESE L-2132, LUXEMBURG) ngre pyetje mbi rolin e teknologjisë në fëmijërinë moderne dhe mbi ekuilibrin mes botës digjitale dhe asaj reale.

Në këtë intervistë, Marsela rrëfen frymëzimin e saj, sfidat e përshtatjes së librit për skenën dhe mesazhin që dëshiron të përcjellë te fëmijët dhe prindërit. Nga dashuria për artin dhe letërsinë deri te mbështetja e Ministrisë së Kulturës së Luksemburgut për këtë projekt, ajo na fton në një udhëtim të veçantë mes librave, teatrit dhe edukimit përmes artit.

Marsela, çfarë të frymëzoi për të shkruar librin “Një telefon te koteci i pulave”?

Ky libër lindi nga një dëshirë e thellë për t’u dhënë zë fëmijëve, imagjinatës së tyre të gjallë dhe botës së pafundme të ëndrrave që ata krijojnë. “Një telefon te koteci i pulave” nuk është thjesht një histori për të argëtuar, por një rrëfim që ngërthen brenda vetes një botë të mbushur me mesazhe të rëndësishme për fëmijët dhe për të rriturit që kujdesen për ta.

Inspirimi për këtë libër buron nga dashuria ime për fëmijët, arti dhe letërsinë, si dhe nga vëzhgimet dhe përjetimet që kam pasur gjatë punës sime me ta. Si një nënë dhe një vëzhguese e ndjeshme e zhvillimit të fëmijëve, kam pasur mundësinë të shoh dhe të kuptoj sfidat me të cilat ata përballen, qoftë në mjedisin familjar, shoqëror apo arsimor. Kam parë si gëzimet, ashtu edhe vështirësitë e tyre, dilemat e vogla të moshës së fëmijërisë dhe të mëdha për botën e tyre të brendshme.

Ky libër flet për lojën, kreativitetin dhe marrëdhëniet ndërmjet fëmijëve dhe mjedisit që i rrethon. Personazhet e tij përfaqësojnë jo vetëm botën e fëmijëve, por edhe realitetin e shoqërisë sonë, ku teknologjia ka hyrë fuqishëm në përditshmëri, shpesh duke i larguar ata nga natyra dhe komunikimi i drejtpërdrejtë. Përmes një historie plot fantazi dhe humor, fëmijët do të mund të mësojnë vlerën e bashkëpunimit, rëndësinë e lojës dhe fuqinë e imagjinatës.

Uroj që kjo histori të sjellë gëzim dhe frymëzim, të shërbejë si një dritare për të reflektuar mbi mënyrat sesi fëmijët mësojnë, luajnë dhe rriten. Le të jetë ky një udhëtim i bukur në botën e tyre magjike!

Shfaqja me marioneta sjell një temë aktuale: ndikimin e teknologjisë dhe rrjeteve sociale tek fëmijët dhe të rriturit. Si e trajton kjo histori këtë çështje?

Shfaqja trajton një nga temat më aktuale dhe të ndjeshme të kohës sonë: ndikimin e teknologjisë dhe rrjeteve sociale tek fëmijët dhe të rriturit. Në një epokë ku ekrani është bërë pjesë e pandashme e jetës sonë, është e rëndësishme të kuptojmë si mund ta përdorim atë në mënyrë të ekuilibruar dhe të ndërgjegjshme, pa humbur vlerat themelore të komunikimit njerëzor, lojës dhe imagjinatës.

Kjo histori vjen me shumë dashuri për fëmijët dhe dëshirën për t’i ndihmuar ata të zhvillojnë mendimin kritik, kreativitetin dhe aftësinë për të zgjedhur në mënyrë të pavarur. Nëpërmjet personazheve të saj—të krijuar me marioneta—shfaqja pasqyron si anët pozitive, ashtu edhe ato negative të rrjeteve sociale. Teknologjia mund të jetë një mjet i fuqishëm për të mësuar dhe për t’u lidhur me botën, por nëse nuk përdoret me kujdes, mund të izolojë fëmijët, t’i largojë nga loja, nga natyra dhe nga bashkëbisedimi i vërtetë.

Mesazhi kryesor i shfaqjes është që teknologjia nuk duhet të zëvendësojë realitetin, por të përdoret me mençuri për ta pasuruar atë. Nëpërmjet një rrëfimi plot humor, aventura dhe situata që fëmijët mund t’i njohin nga jeta e tyre e përditshme, shfaqja synon të nxisë reflektimin: Si ndikon teknologjia në marrëdhëniet tona? Si mund të ruajmë ekuilibrin mes botës digjitale dhe asaj reale? Si mund të përdorim imagjinatën dhe lojën për të forcuar lidhjet tona me njëri-tjetrin?

Duke punuar me marionetat, fëmijët jo vetëm që argëtohen dhe angazhohen emocionalisht, por edhe mësojnë në mënyrë indirekte. Ata shohin veten në personazhet e tregimit dhe mund të identifikohen me situatat e paraqitura. Ky është një mjet i fuqishëm për të transmetuar mesazhe edukative pa imponuar rregulla, por duke i lënë ata të zbulojnë dhe të reflektojnë vetë.

Në fund të shfaqjes, mesazhi është i qartë: teknologjia është një mjet, jo një qëllim. Loja, imagjinata dhe komunikimi i drejtpërdrejtë janë thelbësore për zhvillimin e një fëmijërie të shëndetshme. Fëmijët dhe të rriturit largohen nga shfaqja me një ndjenjë të bukur, të frymëzuar për të përdorur teknologjinë në mënyrë më të vetëdijshme, duke mos harruar fuqinë e lidhjes njerëzore dhe të krijimtarisë.

Cili ka qenë mesazhi kryesor që ke dashur t’u përcjellësh fëmijëve dhe prindërve përmes kësaj shfaqjeje?

Shfaqja “Një Telefon te Koteci i Pulave” sjell një mesazh të rëndësishëm për fëmijët dhe prindërit: teknologjia dhe rrjetet sociale duhet të përdoren me masë dhe me ndërgjegje, pa lejuar që ato të ndikojnë negativisht në jetën tonë.

Në një botë ku ekranet dhe rrjetet sociale janë bërë pjesë e përditshmërisë sonë, është e lehtë të harrojmë vlerën e komunikimit të drejtpërdrejtë, lojës dhe leximit. Kjo shfaqje përmes humorit, situatave argëtuese dhe personazheve të dashur, u kujton fëmijëve dhe prindërve se:

Teknologjia duhet të jetë një mjet, jo një varësi. Përdorimi i saj duhet të jetë i ekuilibruar, duke mos e zëvendësuar kohën e kaluar me familjen, lojën dhe zhvillimin personal.

Lidhja mes njerëzve është më e rëndësishme se lidhja me ekranet. Duhet të angazhohemi më shumë me njëri-tjetrin, të luajmë, të bisedojmë dhe të ndajmë momente të vërteta së bashku.

Leximi mbetet një nga mënyrat më të mira për të zhvilluar imagjinatën dhe mendimin kritik. Në vend që të kalojmë orë të tëra në rrjetet sociale, le të lexojmë më shumë libra dhe të zbulojmë botë të reja përmes fjalëve.

Përmes personazheve dhe skenave të shfaqjes, fëmijët dhe të rriturit do të reflektojnë mbi ndikimin e teknologjisë në jetën e tyre dhe do të inkurajohen të gjejnë një ekuilibër midis botës digjitale dhe asaj reale. Mesazhi kryesor është të përdorim teknologjinë me zgjuarsi dhe të mos harrojmë vlerën e lidhjes njerëzore dhe të leximit.

Sa e vështirë ishte përshtatja e librit për skenën? A pati ndonjë sfidë të veçantë në këtë proces?

Përshtatja e librit për skenën ishte një sfidë e madhe, por puna e përkushtuar dhe bashkëpunimi i ngushtë me regjisoren Rudina Gruda na ndihmuan të arrijmë rezultatin më të mirë të mundshëm. Ne kemi bashkëpunuar në mënyrë ideale, duke u siguruar që çdo detaj—nga teksti te skenografia—të përputhej në mënyrë të përsosur me mesazhin dhe ndjesinë e librit.

Rudina Gruda ka punuar me shumë përkushtim për ta sjellë këtë histori në skenë sa më të plotë dhe të fuqishme, duke krijuar një përvojë teatrale tërheqëse dhe të pasur për audiencën. Çdo aspekt i skenës është menduar dhe realizuar me kujdes, në mënyrë që të ruhej thelbi i librit dhe të transmetohej sa më qartë tek fëmijët dhe të rriturit.

Ky proces ka qenë një punë e detajuar dhe e përkushtuar, por në fund, çdo përpjekje ka vlejtur për të sjellë një shfaqje që jo vetëm argëton, por edhe përcjell mesazhe të rëndësishme për përdorimin e teknologjisë, komunikimin dhe rëndësinë e lidhjes njerëzore.

Shfaqja është financuar nga Ministria e Kulturës së Luksemburgut. Çfarë do të thotë kjo për ty si autore shqiptare që krijon jashtë vendit?

Ky projekt po realizohet falë financimit të Ministrisë së Kulturës së Luksemburgut, dhe për mua kjo ka një rëndësi të madhe. Besimi i tyre ndaj kësaj shfaqjeje më jep forcë dhe motivim për të vazhduar më tej, duke krijuar dhe zhvilluar projekte të reja kulturore dhe artistike.

Luksemburgu është një vend i njohur për multikulturalizmin e tij, ku shumë komunitete bashkëjetojnë dhe ndërveprojnë me njëri-tjetrin. Kjo është një nga bukuritë dhe veçantitë e këtij vendi, dhe fakti që një projekt artistik me rrënjë shqiptare gjen mbështetje këtu është një dëshmi e vlerësimit për diversitetin dhe kulturën.

Jam shumë mirënjohëse ndaj Ministrisë së Kulturës për këtë mundësi dhe shpresoj që kjo shfaqje të dalë faqebardhë, duke sjellë një mesazh të fortë për fëmijët dhe familjet. Gjithashtu, kjo mbështetje më jep shpresë për të realizuar projekte të tjera në të ardhmen dhe për të vazhduar misionin tim artistik e kulturor. Faleminderit Ministrisë së Kulturës për këtë mbështetje të çmuar!

Përkthimi i tekstit në frëngjisht ishte një sfidë e madhe. Sa e vështirë ishte të ruhej thelbi i mesazhit në një gjuhë tjetër?

Përkthimi i tekstit në frëngjisht ka qenë një sfidë e madhe, sepse nuk bëhej fjalë thjesht për një përkthim gjuhësor, por për ruajtjen e thelbit dhe mesazhit të veprës. Sfida kryesore ishte të ishim sa më korrektë në të dyja gjuhët, pa humbur kuptimin dhe emocionin e tekstit origjinal.

Përkthimi teatror kërkon një ndjeshmëri të veçantë, pasi çdo fjalë dhe shprehje duhet të përshtatet në mënyrë të tillë që të funksionojë natyrshëm në gjuhën e re, por pa ndryshuar kuptimin ose ndjesinë që përcjell teksti. Ishte një proces i kujdesshëm dhe i detajuar, ku u përpoqëm të gjenim ekuilibrin e duhur midis besnikërisë ndaj origjinalit dhe rrjedhshmërisë në frëngjisht, në mënyrë që shfaqja të ndikonte njësoj te publiku, pavarësisht gjuhës.

Megjithëse ishte një punë e vështirë, rezultati përfundimtar ishte shumë i kënaqshëm, pasi arritëm të ruajmë emocionin, humorin dhe mesazhin kryesor të veprës, duke e bërë atë të kuptueshme dhe tërheqëse për audiencën frëngjishtfolëse.

A ka ndonjë mundësi që kjo vepër të vihet në skenë edhe në Shqipëri apo Kosovë?

Po, absolutisht! Ne jemi të përkushtuar dhe po punojmë për të realizuar këtë shfaqje teatrale edhe në Shqipëri, edhe në Kosovë. Synimi ynë është që kjo vepër të mos mbetet vetëm në Luksemburg, por të udhëtojë edhe në vendet shqipfolëse, duke sjellë mesazhin e saj tek sa më shumë fëmijë dhe familje.

Aktualisht, jemi në proces kontakti me individë dhe institucione të rëndësishme, të cilët mund të mbështesin këtë projekt dhe të ndihmojnë në përshtatjen dhe prezantimin e shfaqjes në skenat e teatrove shqiptare dhe kosovare.

“Një Telefon te Koteci i Pulave” është një shfaqje me marioneta për fëmijë, dhe besojmë se kjo formë artistike ka një ndikim të madh në edukimin dhe argëtimin e tyre. Prandaj, do të bëjmë çmos që kjo shfaqje të marrë jetë edhe në Shqipëri dhe Kosovë, duke e ndarë këtë eksperiencë unike me sa më shumë fëmijë.

Çfarë të ka mësuar ky projekt për fuqinë e artit në edukimin e fëmijëve?

Ky projekt më ka mësuar se arti bashkon dhe nuk ka kufij. Edukimi i fëmijëve duhet të jetë gjithmonë i lidhur me aktivitetet kulturore, sepse arti përcjell mesazhe të forta dhe edukative, duke ndikuar thellë në zhvillimin e tyre.

Marsela, ti je autore e disa librave për fëmijë. Çfarë të frymëzoi të shkruash “Zana e Përrallave”? Libër me një element të fortë magjik dhe folklorik. Sa e rëndësishme është për ty të ruash këtë trashëgimi kulturore në librat e tua?

Më frymëzoi të shkruaj libra duke përdorur zanat dhe prallat, dashuria ime për fëmijët dhe për lidhjen që kam me ta. Ky libër përmban elementë të fortë magjikë dhe folklorikë, sepse dua të lë një mesazh pozitiv për brezat e ardhshëm. Është shumë e rëndësishme për mua që të ruaj këtë trashëgimi kulturore në të gjithë librat që shkruaj.

Si ka qenë reagimi i lexuesve të vegjël? A ka pasur ndonjë moment që të ka prekur gjatë takimeve me ta?

“Reagimi ka qenë i shkëlqyer, me shumë vëmendje dhe kuriozitet. Ka pasur dhe momente që më kanë prekur thellë gjatë takimeve me fëmijët, pasi kurioziteti i tyre për të parë librin, për ta lexuar dhe për të dëgjuar historinë më emocionuan shumë. Entuziazmi i tyre më dha mundësinë dhe forcën për të vazhduar të shkruaj, duke menduar për ta si inspirim dhe motivim për të vazhduar këtë rrugë. “Unë jam “ambasador” me  kuptimit të mirë të fjalës, përmes librave të mi, me qëllim mbrojtjen e gjuhës shqipe dhe transmetimin e saj tek fëmijët përmes prallave. Gjithashtu, përpiqem, përmes eventeve artistike dhe kulturore të ndryshme, të ruaj traditat, kulturën dhe gjuhën, duke i afruar ato tek fëmijët.

E kanë të vështirë fëmijët shqiptarë të mësojnë shqip jashtë vendit? Cilat janë sfidat më të mëdha me të cilat përballesh?

“Është e vështirë për shumë familje shqiptare që jetojnë jashtë vendit të mësojnë shqip fëmijëve të tyre, për shkak të sfidave të ndryshme që lidhen me ruajtjen e gjuhës dhe kulturës në një mjedis të huaj. Shpesh, është një sfidë e madhe për të siguruar që fëmijët të mbajnë lidhjen me gjuhën dhe traditat shqiptare, duke u përpjekur të balancojnë jetën në një shoqëri të ndryshme. Megjithatë, përmes shoqatave të ndryshme, po mundohemi të mbajmë fëmijët në kontakt me traditat dhe gjuhën shqipe, duke organizuar aktivitete që i ndihmojnë ata të ruajnë lidhjen me kulturën e tyre.”

A ke vënë re ndonjë ndryshim në mënyrën se si brezat e rinj e përjetojnë gjuhën dhe identitetin shqiptar në krahasim me brezat më të vjetër?

Po, ka ndodhur një ndryshim i dukshëm në mënyrën se si brezat e rinj përjetojnë gjuhën dhe identitetin shqiptar në krahasim me brezat më të vjetër. Brezat e rinj, të cilët jetojnë në mjedise gjithnjë e më të globalizuara dhe shpesh larg Shqipërisë, janë të ekspozuar ndaj ndikimeve të kulturave të tjera, që mund të bëjnë më të vështirë ruajtjen e lidhjes së fortë me gjuhën dhe traditat shqiptare. Ata mund të flasin shqip, por ndoshta ndihen më të lidhur me gjuhët e vendeve ku jetojnë dhe mund të mos kenë të njëjtin nivel përkushtimi ndaj ruajtjes së kulturës dhe traditave shqiptare.

Nga ana tjetër, brezat më të vjetër, të cilët janë rritur në Shqipëri ose në periudha më të lidhura me vendin, kanë një lidhje më të ngushtë me gjuhën dhe kulturën shqiptare. Ata kanë përjetuar një realitet ku identiteti shqiptar ishte një pjesë themelore e jetës së tyre të përditshme, dhe shpesh janë më të përkushtuar në ruajtjen e këtij identiteti.

Megjithatë, shumë nga brezat e rinj vazhdojnë të përpiqen të mbajnë gjallë lidhjen me traditat, përmes aktiviteteve kulturore, shkollave dhe shoqatave që promovojnë gjuhën dhe kulturën shqiptare, edhe pse sfidat e globalizimit janë të pranishme.