Mario Caliva për artin dhe të tjera me artistin Xhovalin Delia

E enjte, 28 Mars, 2024
E enjte, 28 Mars, 2024

Mario Caliva për artin dhe të tjera me artistin Xhovalin Delia

Në zemër të Firences, dy hapa larg nga Galeria Uffizi, një artist shqiptar, Xhovalin Delia, punon në një laborator/atelie nën hijen e ndërtesave të mëdha shekullore si Djepit i Rilindjes. Xhovalini ka më shumë se tridhjetë vjet në Itali. Pata kënaqësinë të takohesha dhe të bisedoja me të për çështje të tilla si raporti i artistit me artin dhe roli i artistëve në shoqërinë e sotme. Gjatë bisedës zbulova se Xhovalini ka shkruar edhe dy novela, ka realizuar filma të animuar, ka krijuar filma të shkurtër dhe video artistike. Pra, po flasim për një artist që di të trajtojë gjuhë të ndryshme. Ndoshta letërsia e lejon Xhovalinin të kapërcejë pragje që arti figurativ as nuk do ta lejonte t’i zbulonte. Të ulur në dy stola, përballë njëri-tjetrit, si dy miq të vjetër, filluam të flasim për qasjet e tyre përkatëse ndaj aktit krijues.

Xhovalin, çfarë raporti keni me artin?

A është sikur të pyesësh se çfarë marrëdhënie ka dikush me dashurinë? Përgjigja e menjëhershme do të ishte kjo: Unë thjesht dua. Arti është si një ëndërr, si dashuria. Është çmenduri. Nuk ju kërkon leje për të hyrë. Ai vjen kur të dojë. Ndryshe nga ëndrrat dhe dashuria, që vijnë e ikin kur duan, Arti është besnik. Nëse ti e do atë, ajo të do ty nëse ti i jep, ajo të jep, por kurrë kur ajo merr. Ai është besnik, por pak i mjerë. Të merr shumë, mbi të gjitha, dhe të jep pak.

Dhe si është kjo pak?

Kaq shumë për artistin, ndjekësit e tij dhe më shumë. Pra, a është kjo një marrëdhënie, ku merr edhe jep? Po dhe është shumë disproporcionale, gjithmonë në favor të tij baraz me 1000 me 1. Ndonjëherë edhe ai ‘1’ i mjere ja jep pak lehte. Në të vërtetë, disave, shumë artistëve, ai 1 i ka prerë jetën.

Dhe për ju?

Unë isha pak me fat. Arti im ka qenë më bujar. E pranoj që më ka dhënë kaq shumë vuajtje, por edhe momente të gëzueshme dhe kaq të lumtura. Ka qenë, dhe është. i dashuri im plot pasion dhe çuditërisht besnik gjithashtu. Kështu që ne e duam njëri-tjetrin çmendurisht. Unë kurrë nuk e kam tradhtuar artin. Përveç arratisjeve gjithmonë brenda ‘shtëpisë’ së tij me kinema, muzikë dhe letërsi. Keni pasur edhe një histori të bukur dashurie me kinemanë? Po, ne kemi prodhuar fëmijë të bukur, përkatësisht filma të animuar, filma të shkurtër dhe video art. Me të njëjtin pasion ishte dhe është edhe dashuria për letërsinë, me të cilën, përveç reflektimeve, analizave, opinioneve, eseistikave, bëra edhe dy djem të bukur të quajtur roman. Ky është arti për mua, një histori dashurie.

A mund të jetë arti edhe egoizëm edhe ndarje?

Njeriu, pavarësisht se është fëmijë i natyrës, nëna e tij është më e interesuar si specie. Si individ pak më pak. Por, për fat të mirë, arti, si dashuria, nuk është një gjë e arsyeshme apo racionale. Pra, është natyra ajo që drejton çmendurinë e artit tek njeriu. Ashtu siç bën me dashurinë, e cila, siç do ta përkufizonte Schopenhauer, nuk është gjë tjetër veçse një administrim droge që vetë natyra përgatit që pasardhësit e saj të prodhojnë dhe të vazhdojnë jetën. Është e njëjta administrim që natyra e ushtron me artin, me A të madhe, derisa të bëhet profesion, pra racionalitet që mësohet në shkolla. Në fakt, ka shumë njerëz që pikturojnë, por shumë pak artistë. Prandaj, përgjigja është e mëposhtme: arti lind si nevojë natyrore dhe ndahet si i tillë. Egoja do të ishte një promotore e laboratorit të brendshëm të artistit, por është natyra ajo që përgatit administrimin e artit në llojin e saj. Kjo është arsyeja pse arti është hyjnor dhe artisti një gjysmë zot.

A ka vend për art në këtë shoqëri?

Sigurisht që ka vend. Nëse ka vend për fenë! Ku ka njeri, ka dhe do të ketë gjithmonë art … Zoti e krijoi njeriun sipas shëmbëlltyrës së tij në ngjashmërinë e tij … Jo? Ne te vertete shoqeria ka shume nevoje edhe per artin edhe fene edhe dashurine…mjafton te kthehesh ne shpella dhe te shikosh paraardhësit tanë primitivë që nuk kanë mbaruar akademitë e arteve figurative për të kuptuar nevojën e artit për njeriun si një krijesë sociale.

Kur e kuptove se jeta jote ishte e destinuar të lidhej pazgjidhshmërisht me artin?

Nuk mendoj se ka një datë për gjëra të pavetëdijshme dhe irracionale, aq më pak ndërgjegjësim. Sikur të pyesni veten, sa e keni kuptuar që jeta juaj është e kushtëzuar nga ekzistenca e oksigjenit? Megjithatë, me një ndryshim. Shkenca është racionale, arti është çmenduri. Si i tillë, arti për mua ishte një dëshirë, një dëshirë pa e ditur se çfarë ishte. Unë dua të këndoj dhe kam kënduar. Kur më vijnë imazhet, filloj të pikturoj. Kur kam diçka për të thënë, filloj të shkruaj. Magjia e artit dhe e domosdoshmërisë më shtyu në kërkime dhe ende po e hulumtoj.

Mendoni se mund ta gjeni?

Nuk e di, por kam jetuar jetën time dhe vazhdoj të argëtohem duke kërkuar këtë mister që quhet art. A do të ishte ky fati im në jetën time që të jem i lidhur pazgjidhshmërisht me artin? Nuk e di.

Cili është çmimi më i rëndësishëm që keni fituar?

A do të ishte i rëndësishëm një çmim, qoftë ai më prestigjiozi në botë? Ndoshta por nuk ishte dhe nuk është për mua. Më përkëdheli fati. Kam pasur disa çmime por sinqerisht më interesojnë pak. Në fakt, nuk më pëlqejnë çmimet. Unë jam një njeri budalla racional. Sipas mendimit tim, të gjithë meritojnë një çmim të llojit të tij. Nuk mund të jetë një çmim për të gjithë. Dhe pastaj kush mund ta shpërblejë artin? Normalisht ata që nuk kanë lidhje me artin e bëjnë. Në të vërtetë, ata shpesh shpërblejnë ata që nuk e meritojnë. Përveç meje (Buzëqesh). Unë jam një përjashtim. Vetëm për t’iu përgjigjur pyetjes. Unë isha me fat që mora çmimin e parë Lorenzo il Magnifico nga Culla dell’Arte në bienalen ndërkombëtare të artit bashkëkohor në Firence. / Marre nga blogu Mario Caliva

Në zemër të Firences, dy hapa larg nga Galeria Uffizi, një artist shqiptar, Xhovalin Delia, punon në një laborator/atelie nën hijen e ndërtesave të mëdha shekullore si Djepit i Rilindjes. Xhovalini ka më shumë se tridhjetë vjet në Itali. Pata kënaqësinë të takohesha dhe të bisedoja me të për çështje të tilla si raporti i artistit me artin dhe roli i artistëve në shoqërinë e sotme. Gjatë bisedës zbulova se Xhovalini ka shkruar edhe dy novela, ka realizuar filma të animuar, ka krijuar filma të shkurtër dhe video artistike. Pra, po flasim për një artist që di të trajtojë gjuhë të ndryshme. Ndoshta letërsia e lejon Xhovalinin të kapërcejë pragje që arti figurativ as nuk do ta lejonte t’i zbulonte. Të ulur në dy stola, përballë njëri-tjetrit, si dy miq të vjetër, filluam të flasim për qasjet e tyre përkatëse ndaj aktit krijues.

Xhovalin, çfarë raporti keni me artin?

A është sikur të pyesësh se çfarë marrëdhënie ka dikush me dashurinë? Përgjigja e menjëhershme do të ishte kjo: Unë thjesht dua. Arti është si një ëndërr, si dashuria. Është çmenduri. Nuk ju kërkon leje për të hyrë. Ai vjen kur të dojë. Ndryshe nga ëndrrat dhe dashuria, që vijnë e ikin kur duan, Arti është besnik. Nëse ti e do atë, ajo të do ty nëse ti i jep, ajo të jep, por kurrë kur ajo merr. Ai është besnik, por pak i mjerë. Të merr shumë, mbi të gjitha, dhe të jep pak.

Dhe si është kjo pak?

Kaq shumë për artistin, ndjekësit e tij dhe më shumë. Pra, a është kjo një marrëdhënie, ku merr edhe jep? Po dhe është shumë disproporcionale, gjithmonë në favor të tij baraz me 1000 me 1. Ndonjëherë edhe ai ‘1’ i mjere ja jep pak lehte. Në të vërtetë, disave, shumë artistëve, ai 1 i ka prerë jetën.

Dhe për ju?

Unë isha pak me fat. Arti im ka qenë më bujar. E pranoj që më ka dhënë kaq shumë vuajtje, por edhe momente të gëzueshme dhe kaq të lumtura. Ka qenë, dhe është. i dashuri im plot pasion dhe çuditërisht besnik gjithashtu. Kështu që ne e duam njëri-tjetrin çmendurisht. Unë kurrë nuk e kam tradhtuar artin. Përveç arratisjeve gjithmonë brenda ‘shtëpisë’ së tij me kinema, muzikë dhe letërsi. Keni pasur edhe një histori të bukur dashurie me kinemanë? Po, ne kemi prodhuar fëmijë të bukur, përkatësisht filma të animuar, filma të shkurtër dhe video art. Me të njëjtin pasion ishte dhe është edhe dashuria për letërsinë, me të cilën, përveç reflektimeve, analizave, opinioneve, eseistikave, bëra edhe dy djem të bukur të quajtur roman. Ky është arti për mua, një histori dashurie.

A mund të jetë arti edhe egoizëm edhe ndarje?

Njeriu, pavarësisht se është fëmijë i natyrës, nëna e tij është më e interesuar si specie. Si individ pak më pak. Por, për fat të mirë, arti, si dashuria, nuk është një gjë e arsyeshme apo racionale. Pra, është natyra ajo që drejton çmendurinë e artit tek njeriu. Ashtu siç bën me dashurinë, e cila, siç do ta përkufizonte Schopenhauer, nuk është gjë tjetër veçse një administrim droge që vetë natyra përgatit që pasardhësit e saj të prodhojnë dhe të vazhdojnë jetën. Është e njëjta administrim që natyra e ushtron me artin, me A të madhe, derisa të bëhet profesion, pra racionalitet që mësohet në shkolla. Në fakt, ka shumë njerëz që pikturojnë, por shumë pak artistë. Prandaj, përgjigja është e mëposhtme: arti lind si nevojë natyrore dhe ndahet si i tillë. Egoja do të ishte një promotore e laboratorit të brendshëm të artistit, por është natyra ajo që përgatit administrimin e artit në llojin e saj. Kjo është arsyeja pse arti është hyjnor dhe artisti një gjysmë zot.

A ka vend për art në këtë shoqëri?

Sigurisht që ka vend. Nëse ka vend për fenë! Ku ka njeri, ka dhe do të ketë gjithmonë art … Zoti e krijoi njeriun sipas shëmbëlltyrës së tij në ngjashmërinë e tij … Jo? Ne te vertete shoqeria ka shume nevoje edhe per artin edhe fene edhe dashurine…mjafton te kthehesh ne shpella dhe te shikosh paraardhësit tanë primitivë që nuk kanë mbaruar akademitë e arteve figurative për të kuptuar nevojën e artit për njeriun si një krijesë sociale.

Kur e kuptove se jeta jote ishte e destinuar të lidhej pazgjidhshmërisht me artin?

Nuk mendoj se ka një datë për gjëra të pavetëdijshme dhe irracionale, aq më pak ndërgjegjësim. Sikur të pyesni veten, sa e keni kuptuar që jeta juaj është e kushtëzuar nga ekzistenca e oksigjenit? Megjithatë, me një ndryshim. Shkenca është racionale, arti është çmenduri. Si i tillë, arti për mua ishte një dëshirë, një dëshirë pa e ditur se çfarë ishte. Unë dua të këndoj dhe kam kënduar. Kur më vijnë imazhet, filloj të pikturoj. Kur kam diçka për të thënë, filloj të shkruaj. Magjia e artit dhe e domosdoshmërisë më shtyu në kërkime dhe ende po e hulumtoj.

Mendoni se mund ta gjeni?

Nuk e di, por kam jetuar jetën time dhe vazhdoj të argëtohem duke kërkuar këtë mister që quhet art. A do të ishte ky fati im në jetën time që të jem i lidhur pazgjidhshmërisht me artin? Nuk e di.

Cili është çmimi më i rëndësishëm që keni fituar?

A do të ishte i rëndësishëm një çmim, qoftë ai më prestigjiozi në botë? Ndoshta por nuk ishte dhe nuk është për mua. Më përkëdheli fati. Kam pasur disa çmime por sinqerisht më interesojnë pak. Në fakt, nuk më pëlqejnë çmimet. Unë jam një njeri budalla racional. Sipas mendimit tim, të gjithë meritojnë një çmim të llojit të tij. Nuk mund të jetë një çmim për të gjithë. Dhe pastaj kush mund ta shpërblejë artin? Normalisht ata që nuk kanë lidhje me artin e bëjnë. Në të vërtetë, ata shpesh shpërblejnë ata që nuk e meritojnë. Përveç meje (Buzëqesh). Unë jam një përjashtim. Vetëm për t’iu përgjigjur pyetjes. Unë isha me fat që mora çmimin e parë Lorenzo il Magnifico nga Culla dell’Arte në bienalen ndërkombëtare të artit bashkëkohor në Firence. / Marre nga blogu Mario Caliva

Në zemër të Firences, dy hapa larg nga Galeria Uffizi, një artist shqiptar, Xhovalin Delia, punon në një laborator/atelie nën hijen e ndërtesave të mëdha shekullore si Djepit i Rilindjes. Xhovalini ka më shumë se tridhjetë vjet në Itali. Pata kënaqësinë të takohesha dhe të bisedoja me të për çështje të tilla si raporti i artistit me artin dhe roli i artistëve në shoqërinë e sotme. Gjatë bisedës zbulova se Xhovalini ka shkruar edhe dy novela, ka realizuar filma të animuar, ka krijuar filma të shkurtër dhe video artistike. Pra, po flasim për një artist që di të trajtojë gjuhë të ndryshme. Ndoshta letërsia e lejon Xhovalinin të kapërcejë pragje që arti figurativ as nuk do ta lejonte t’i zbulonte. Të ulur në dy stola, përballë njëri-tjetrit, si dy miq të vjetër, filluam të flasim për qasjet e tyre përkatëse ndaj aktit krijues.

Xhovalin, çfarë raporti keni me artin?

A është sikur të pyesësh se çfarë marrëdhënie ka dikush me dashurinë? Përgjigja e menjëhershme do të ishte kjo: Unë thjesht dua. Arti është si një ëndërr, si dashuria. Është çmenduri. Nuk ju kërkon leje për të hyrë. Ai vjen kur të dojë. Ndryshe nga ëndrrat dhe dashuria, që vijnë e ikin kur duan, Arti është besnik. Nëse ti e do atë, ajo të do ty nëse ti i jep, ajo të jep, por kurrë kur ajo merr. Ai është besnik, por pak i mjerë. Të merr shumë, mbi të gjitha, dhe të jep pak.

Dhe si është kjo pak?

Kaq shumë për artistin, ndjekësit e tij dhe më shumë. Pra, a është kjo një marrëdhënie, ku merr edhe jep? Po dhe është shumë disproporcionale, gjithmonë në favor të tij baraz me 1000 me 1. Ndonjëherë edhe ai ‘1’ i mjere ja jep pak lehte. Në të vërtetë, disave, shumë artistëve, ai 1 i ka prerë jetën.

Dhe për ju?

Unë isha pak me fat. Arti im ka qenë më bujar. E pranoj që më ka dhënë kaq shumë vuajtje, por edhe momente të gëzueshme dhe kaq të lumtura. Ka qenë, dhe është. i dashuri im plot pasion dhe çuditërisht besnik gjithashtu. Kështu që ne e duam njëri-tjetrin çmendurisht. Unë kurrë nuk e kam tradhtuar artin. Përveç arratisjeve gjithmonë brenda ‘shtëpisë’ së tij me kinema, muzikë dhe letërsi. Keni pasur edhe një histori të bukur dashurie me kinemanë? Po, ne kemi prodhuar fëmijë të bukur, përkatësisht filma të animuar, filma të shkurtër dhe video art. Me të njëjtin pasion ishte dhe është edhe dashuria për letërsinë, me të cilën, përveç reflektimeve, analizave, opinioneve, eseistikave, bëra edhe dy djem të bukur të quajtur roman. Ky është arti për mua, një histori dashurie.

A mund të jetë arti edhe egoizëm edhe ndarje?

Njeriu, pavarësisht se është fëmijë i natyrës, nëna e tij është më e interesuar si specie. Si individ pak më pak. Por, për fat të mirë, arti, si dashuria, nuk është një gjë e arsyeshme apo racionale. Pra, është natyra ajo që drejton çmendurinë e artit tek njeriu. Ashtu siç bën me dashurinë, e cila, siç do ta përkufizonte Schopenhauer, nuk është gjë tjetër veçse një administrim droge që vetë natyra përgatit që pasardhësit e saj të prodhojnë dhe të vazhdojnë jetën. Është e njëjta administrim që natyra e ushtron me artin, me A të madhe, derisa të bëhet profesion, pra racionalitet që mësohet në shkolla. Në fakt, ka shumë njerëz që pikturojnë, por shumë pak artistë. Prandaj, përgjigja është e mëposhtme: arti lind si nevojë natyrore dhe ndahet si i tillë. Egoja do të ishte një promotore e laboratorit të brendshëm të artistit, por është natyra ajo që përgatit administrimin e artit në llojin e saj. Kjo është arsyeja pse arti është hyjnor dhe artisti një gjysmë zot.

A ka vend për art në këtë shoqëri?

Sigurisht që ka vend. Nëse ka vend për fenë! Ku ka njeri, ka dhe do të ketë gjithmonë art … Zoti e krijoi njeriun sipas shëmbëlltyrës së tij në ngjashmërinë e tij … Jo? Ne te vertete shoqeria ka shume nevoje edhe per artin edhe fene edhe dashurine…mjafton te kthehesh ne shpella dhe te shikosh paraardhësit tanë primitivë që nuk kanë mbaruar akademitë e arteve figurative për të kuptuar nevojën e artit për njeriun si një krijesë sociale.

Kur e kuptove se jeta jote ishte e destinuar të lidhej pazgjidhshmërisht me artin?

Nuk mendoj se ka një datë për gjëra të pavetëdijshme dhe irracionale, aq më pak ndërgjegjësim. Sikur të pyesni veten, sa e keni kuptuar që jeta juaj është e kushtëzuar nga ekzistenca e oksigjenit? Megjithatë, me një ndryshim. Shkenca është racionale, arti është çmenduri. Si i tillë, arti për mua ishte një dëshirë, një dëshirë pa e ditur se çfarë ishte. Unë dua të këndoj dhe kam kënduar. Kur më vijnë imazhet, filloj të pikturoj. Kur kam diçka për të thënë, filloj të shkruaj. Magjia e artit dhe e domosdoshmërisë më shtyu në kërkime dhe ende po e hulumtoj.

Mendoni se mund ta gjeni?

Nuk e di, por kam jetuar jetën time dhe vazhdoj të argëtohem duke kërkuar këtë mister që quhet art. A do të ishte ky fati im në jetën time që të jem i lidhur pazgjidhshmërisht me artin? Nuk e di.

Cili është çmimi më i rëndësishëm që keni fituar?

A do të ishte i rëndësishëm një çmim, qoftë ai më prestigjiozi në botë? Ndoshta por nuk ishte dhe nuk është për mua. Më përkëdheli fati. Kam pasur disa çmime por sinqerisht më interesojnë pak. Në fakt, nuk më pëlqejnë çmimet. Unë jam një njeri budalla racional. Sipas mendimit tim, të gjithë meritojnë një çmim të llojit të tij. Nuk mund të jetë një çmim për të gjithë. Dhe pastaj kush mund ta shpërblejë artin? Normalisht ata që nuk kanë lidhje me artin e bëjnë. Në të vërtetë, ata shpesh shpërblejnë ata që nuk e meritojnë. Përveç meje (Buzëqesh). Unë jam një përjashtim. Vetëm për t’iu përgjigjur pyetjes. Unë isha me fat që mora çmimin e parë Lorenzo il Magnifico nga Culla dell’Arte në bienalen ndërkombëtare të artit bashkëkohor në Firence. / Marre nga blogu Mario Caliva