Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, figura e Gjergj Kastriotit Skënderbeut mori një formë të re përmes një gjuhe artistike që bashkoi dritën, formën dhe kujtesën historike.
Ekspozita “EPOS”, e realizuar nga artisti vizual shqiptar Vlasov Sulaj, u prezantua për herë të parë përpara publikut amerikan dhe shqiptar të diasporës, duke shënuar një kapitull të veçantë në rrugëtimin artistik të autorit.
Ky cikël fotografik, më shumë sesa një dokumentim, është një rrëfim intim dhe i thellë për krijimin e një monumenti kushtuar figurës emblematike të Skënderbeut. “EPOS” u shoqërua edhe me promovimin e një libri fotografik me të njëjtin titull – një përmbledhje që zgjeron konceptin artistik dhe e përjetëson projektin përtej mureve të galerisë.
Në një intervistë për Telegrafi, Sulaj rrëfen përvojën që e çoi deri te kjo ekspozitë unike në SHBA. Ideja e “EPOS” lindi në Tuz, gjatë inaugurimit të monumentit të Skënderbeut, në bashkëpunim me skulptorët Ardian Pepa dhe Dylber Neziri. “E kuptova që kjo nuk ishte thjesht një skulpturë – ishte një epos në ndërtim,” thotë Sulaj. Pikërisht kjo frymë epike e frymëzoi për të ndjekur dhe dokumentuar me aparatin e tij gjithë procesin krijues.
Reagimi i audiencës amerikane dhe diasporës shqiptare e befasoi artistin, i cili e përshkruan si “dashamirës, të hapur dhe thellësisht të ndjeshëm ndaj mesazhit të veprës”. Kontributi i Shoqatës “Malësia e Madhe” në New York, “Malësia” në Kaliforni dhe “Jehona e Malësisë” ishte vendimtar për realizimin dhe promovimin e ekspozitës.
“EPOS” nuk është vetëm një titull – është gjuha përmes së cilës Vlasov Sulaj ndan rrëfimin e tij artistik. “Ky projekt është mënyra ime për të treguar histori që shkojnë përtej asaj që duket – është mënyra ime e të ndjerit dhe të treguarit”, pohon ai.
Ekspozita përfshinte 30 fotografi bardh e zi, të përzgjedhura nga mijëra imazhe të realizuara gjatë një periudhe 11-mujore. Zgjedhja për të punuar në bardh e zi nuk ishte rastësore – ajo synonte të zhveshte gjithçka nga zbukurimet dhe të përqendrohej në esencën: dritën, formën dhe hijen. “Ishte si të redaktosh poezi – çdo imazh duhej të kishte ritmin dhe teksturën e duhur”.
Sulaj e përshkruan figurën e Skënderbeut si një simbol që i përket kujtesës kombëtare, por që përmes këtij projekti është përjetuar edhe si njeri – nga balta në bronz, nga skica në përjetësi. “Ishte përgjegjësi, nder dhe sfidë”, rrëfen ai.
Fotografitë e ekspozuara janë dhuruar si gjest mirënjohjeje për tre shoqatat që e mbështetën projektin, duke u bërë pjesë e koleksioneve të tyre. Ndërkohë, “EPOS” ka hapur dyer të reja për bashkëpunime të ardhshme, përfshirë interesimin nga akademikë dhe institucione për ta sjellë ekspozitën edhe në vende të tjera.
Në fund të këtij udhëtimi artistik, Sulaj e falënderon familjen si mbështetësen më të madhe dhe kuratoren e ekspozitës – njëkohësisht konceptuesen vizuale të librit – për vizionin dhe përkushtimin. “Ky projekt nuk do të kishte marrë jetë pa këtë bashkëpunim të ngushtë dhe njerëzor”, përmbyll artisti.
“EPOS” është dëshmi e fuqisë së artit për të ndriçuar historinë – jo si relike, por si përvojë e gjallë që na bashkon me rrënjët dhe na fton të shikojmë përtej formës. /Telegrafi/
