Në më pak se një muaj do të nisë në Tiranë Festivali i Këngës 2021, i cili këtë vit fryn 60 qirinj. Mes njëzet protagonistëve të këtij edicioni është edhe grupi arbëresh SHEGA-n, pesë djem sicilianë me pasion muzikën dhe me një lidhje të fortë me kulturën e tyre, atë arbëreshe.
Një intervistë ekskluzive për Eurofestival News ata rrëfejnë rrugëtimin e tyre.
Si lindi ideja e një grupi që bën muzikë arbëreshe?
Giorgio Fusco: Ishte krejt e rastësishme. Është viti 2014 dhe “The Daggs” kompozojnë këngën e tyre të parë (“kalivar”), të frymëzuar nga atmosfera e karnavaleve e vendit tonë, Piana degli Albanesi. Prandaj aty lindi nevoja për një tekst në gjuhën arbëreshe, gjuhën që flasim çdo ditë. E kështu ndodhi takimi me mua, dashamirës i gjuhës dhe kulturës arbëreshe. Që nga ai bashkëpunimi i parë, pak i rastësishëm, nuk jemi ndalur kurrë.
Pse ky ndryshim nga The Daggs në Shega?
Na pëlqeu ideja për të pasur një emër në gjuhën në të cilën i shkruajmë këngët dhe në kulturën që vazhdojmë. SHEGA do të thotë “shega” dhe përveç që tingëllon ëmbël, përfaqëson pak nga ideja e komunitetit shumë të dashur për arbëreshët. Shumësia e fasuleve dhe uniteti i frutave. Ajo simbolizon disi vlerat për të cilat ne përpiqemi.
A ka artistë italianë (tradicionalë dhe bashkëkohorë) nga të cilët jeni frymëzuar?
Nga pikëpamja muzikore, pak nga të gjithë ne, kush më shumë, kush më pak, jemi rritur me kantautorët e mëdhenj italianë të viteve shtatëdhjetë. Nga pikëpamja e përdorimit të gjuhës, ne kemi pika referimi super bashkëkohore në Itali si Alessio Bondì – që shkruan në Palermo – dhe Claudio Gnut Domestico që përdor dialektin napolitan për këngët e tij.
Me ta ndajmë idenë e shkrimit të muzikës së zhytur në rrënjë, por shumë larg folklorit etnocentrik me të cilin shpesh lidhet gjuha amtare. Një shembull tjetër i shkëlqyer i kësaj është i madhi Pino Daniele.
Sa ka ndikuar kultura shqiptare dhe arbëreshe te SHEGA? Ndihesh shqiptar po aq sa italian?
Kultura arbëreshe jo vetëm na ndikon, por edhe na formon. Nga pikëpamja e shkrimit, për shembull, ne bëjmë referenca të vazhdueshme për elementë të kulturës tradicionale, citate, fraza, shpesh të shtrembëruara nga kuptimi i tyre origjinal. Për sa i përket ndjenjës së identitetit, ne ndihemi arbëreshë: është një identitet shumës, do të thotë të jesh italian, të flasësh arbëresh (shqip), të jesh bizantin nga pikëpamja liturgjike. Dhe kështu me radhë.
Ka ndodhur disa herë që përfaqësuesja e Shqipërisë e ka ndryshuar tekstin e këngës në anglisht. Në rast fitoreje në Festivalin e Këngës do të ndryshonit gjuhën?
Pyetje shumë e bukur. Unë besoj se forca jonë, forca e SHEGA-s, është pikërisht autenticiteti i gjuhës që përdorim. Nëse do të fitonim Festivalin e Këngës në Tiranë do të ishin krenarë që do të sillnin gjuhën tonë të madhe të pakicës së vogël në Eurovizion.
Arbëreshja është një gjuhë minoritare e njohur zyrtarisht nga Italia, a keni menduar ndonjëherë të merrni pjesë në Sanremo me një këngë tuajën? Apo do të preferonit ta bënit me një këngë italiane?
Unë besoj se Sanremo nuk pranon gjuhë të tjera përveç italishtes, me përjashtim të dialekteve, por romane si napolitane, siciliane etj. Nëse në të ardhmen gjuha jonë do të pranohej nga rregulloret e tyre, do të kishim kënaqësi të prezantonim një pjesë të pabotuar, edhe në gjuhën arbëreshe, edhe atje.
Shumë përfaqësues shqiptarë kanë një lidhje të fortë me Italinë, duke përfshirë Hersin që studioi në Akademinë e Santa Cecilia dhe Elhaida Dani që fitoi edicionin e parë të “The Voice of Italy”. A njihni personalisht një nga përfaqësuesit shqiptarë?
Po! Ne patëm kënaqësinë të takojmë Hersin dhe Eugent Bushpepën, të parën në Itali, të dytin gjatë turneut tonë të fundit në Shqipëri dhe Kosovë. Përveçse janë artistë të mëdhenj, ata janë njerëz të zgjuar, të përulur dhe ndihmues.
Cilët kanë qenë/janë përfaqësuesit tuaj të preferuar të Shqipërisë dhe Italisë në Eurovizion?
Për Italinë Modugno, Raphael Gualazzi dhe për Shqipërinë Hersi (dikur Herciana Matmuja) dhe Eugent Bushpepa.
2021 ishte një vit në të cilin bota e argëtimit mori frymë, si ndiheni kur jeni në gjendje të luani muzikën tuaj drejtpërdrejt para një audiencë të mundshme prej miliona njerëzve?
Do të jetë një gëzim i jashtëzakonshëm. Nuk mund të presim.
Tashmë keni marrë pjesë në disa festivale italiane, madje edhe keni fituar një. Çfarë sjellni nga ato eksperienca në Tiranë?
Disi “lindëm” falë një Festivali, pikërisht atij të SUNS Europe ( Festivali Evropian i Këngës në Gjuhën e Minoritetit) të 2015-ës në Cagliari. Unë e quaj “pagëzimin” tonë, pasi që aty grupi u ndërgjegjësua dhe ripërtëri entuziazmin.
Tjetri në vend të kësaj, OPP! di Favara, të cilën e fituam në maj 2017, ishte edhe fillimi i diçkaje, pasi na lejoi të regjistronim këngën tonë të parë në studio, pikërisht Dritën, e cila u publikua më pas në gusht 2017. Festivali në Tiranë do të jetë ndryshe, më i madh dhe me më shumë prozhektorë, por synimi ynë është para së gjithash të argëtohemi dhe të punojmë si ekip, si gjithmonë.
Mes pjesëmarrësve këtë vit në Festivalin e Këngës ka dikush që ju pëlqen më shumë se të tjerët?
Askush në veçanti, të gjithë janë artistë shumë të mirë.
Keni ndonjë pritje për këngën tuaj? Nëse është e mundur sigurisht
Për herë të parë kemi shkruar në një arbëreshe totalisht bisedore, krejtësisht e kuptueshme në dëgjimin e parë për folësin arbëreshe. Ideja është të bëjmë poezi me gjuhën e jetës së përditshme. Është një këngë dashurie, e bashkësisë, e një tërësie që bëhet një.
Për t’u bërë pjesë e grupit të “Gazeta Diaspora Shqiptare” mjafton të klikoni: Join Group dhe kërkesa do t’ju aprovohet menjëherë.
