Angazhimi Shqipërisë në lidhje me aksesin e Diasporës në sistemin social

Agro Industri
Aktivitete
Aktualitet
Arbëresh
Arsim
Art pamor
kliko ketu...
E enjte, 25 Prill, 2024
Agro Industri
Aktivitete
Aktualitet
Arbëresh
Arsim
Art pamor
E enjte, 25 Prill, 2024
type here...
Aktualitet

Angazhimi Shqipërisë në lidhje me aksesin e Diasporës në sistemin social

Nga Xhon Skënderi
Nga Xhon Skënderi

Në vitet e fundit, kam konstatuar një mungesë studimesh që ekzaminojnë politikat shtetërore dhe institucionet e Republikës së Shqipërisë që synojnë mbrojtjen për shtetasit jo rezidentë. Për të ravijëzuar faktin që politika të tilla rregullatore dhe iniciativa kanë të bëjnë me individë që ndajnë një formë të trashëgimisë me shtetin e tyre, ata priren të cilësohen si ‘diasporë’ . Në tentativë për të dokumentuar rritjen e aktivizimit dhe krijimtarisë së shteteve dërguese për t’u angazhuar me këtë popullatë, studiuesit kanë identifikuar disa variabla shpjeguese, të cilat përfshijnë: rritjen e lëvizshmërisë, varësinë ekonomike nga migracioni (sidomos remitancat), demokratizimin, dëshirën për të fituar mbështetje politike nga qytetarët jashtë vendit, ose një zhvendosje në mënyrat neo-liberale të qeverisjes. Ky punim shkencor synon të elaburojë me detaje angazhimin e Republikës së Shqipërisë me diasporën e saj në fushën e mbrojtjes sociale. Kësisoj janë ekzaminuar në rrafshin teorik dhe atë praktik, politikat thelbësore, përmes të së cilave konsullatat, ministritë e çështjeve sociale dhe institucionet ad-hoc të diasporës, adresojnë këto risqe në fushat e caktuara. Për të nxjerrë në pah ndryshimin në angazhimin e Shqipërisë me diasporën e saj në fushën e mbrojtjes sociale, ky punim shkencor insiston veçanërisht të elaburojë politikat kombëtare në krahasim me kuadrin rregullator të BE-së, që lidhet konkretisht me politikat e koordinimit të sigurimeve shoqërore siç përcaktohet nga rregulloret Nr.883/2004 dhe 987/2009.

Reflektime teorike mbi kapërcimin e hendekut midis ndihmës konsullore, politikave të diasporës dhe dimensionit të jashtëm të mbrojtjes sociale

Duke evidentuar suksesin e konceptit të diasporës në studimin e marrëdhënies që migrantët mbajnë me shtetin e tyre, disa studiues kanë konstatuar se ky nocion është përgjithësisht përshkruar si  tepër i përdorur dhe i nën-teorizuar . Pas një periudhe të përhapjes së gjerë të termit, studiues të tillë si Dufoix  ose  Brubaker  kanë theksuar konfuzionin rreth konceptit. Sidoqoftë Brubaker , argumentoi se është më pak e rëndësishme të identifikosh qartë atë që përbën një përdorim të ligjshëm të konceptit sesa të pranosh ekzistencën e mënyrave më të ngushta dhe më të gjera të përdorimit të këtij nocioni. Variacione të tilla mbështeten në kuptimin që u jepet tre karakteristikave themelore të tij përbërëse: shpërndarja, orientimi drejt atdheut dhe marrëdhëniet me shoqërinë pritëse. Shtrirja e hulumtimit e këtij kërkimi shkencor është e kufizuar, por për qartësi, nëse do të hidhnim një vështrim në nivelin e BE-së, mund të konkludonim se shtetet anëtare e përcaktojnë diasporën e tyre në mënyra të ndryshme dhe ky përkufizim ndikon natyrshëm në llojin e politikave që ata miratojnë. Për shembull, modeli i Francës tregon sesi qeveria franceze ka zhvilluar programe specifike sociale për shtetasit që banojnë jashtë vendit në situatë nevoje dhe/ose në pamundësi për t’u bashkuar me skemat e mbrojtjes sociale të vendeve të destinacionit.

Zgjerimi i solidaritetit të sponsorizuar nga shteti ndaj jo-rezidentëve justifikohet si një privilegj i lidhur me shtetësinë. Por përkundrazi, disa vende të Evropës Qëndrore dhe Lindore si Hungaria ose Sllovakia kanë zhvilluar politika për individët që konsiderohen si pjesë e diasporës së tyre bazuar në kritere etnike ose kulturore. Sidoqoftë, në rastin e shtetësisë të dyfishtë ose individëve që heqin dorë nga shtetësia e tyre gjatë marrjes së shtetësisë së një vendi tjetër, stimulimi që qeveritë të angazhohen në mirëqenien e tyre mund të jetë e kufizuar, pasi këta individë mund të hyjnë në sistemin e mbrojtjes sociale të vendeve të tyre të qëndrimit. Në këtë kuadër, autoritetet mund të konsiderojnë politikat kulturore ose të kthimit — më shumë sesa politikat sociale — si instrumente kritike për të ruajtur ose forcuar lidhjet me bashkë-etni që banojnë jashtë vendit.

Perimetri i strategjive të angazhimit të diasporës mjegullohet më tej nga tre elementë shtesë. Së pari, për shkak të konteksteve të ndryshme historike, politike dhe socio-ekonomike në të cilat ka ndodhur emigracioni, ky fenomen nuk është po aq i dukshëm. Së dyti, vendi duhet të merret me kategori të ndryshme të shtetasve që banojnë jashtë të cilët potencialisht kanë nevoja të ndryshme për mbrojtje sociale, në varësi të vendeve të tyre të banimit. Së treti, përtej dallimit midis vendeve, popullatat e diasporës priren të përqëndrohen në një pjesë të vogël të vendeve të banimit.

Në përpjekjet e mëparshme për të matur angazhimin me popullatat jashtë vendit, studiuesit kanë gjetur koncepte të reja të cilat ndryshojnë nga përqëndrimi ekskluziv në politikat e diasporës. Unterreiner dhe Weinar , për shembull, dallojnë politikat e imigracionit nga politikat e emigracionit, të cilat ata i përcaktojnë si  “të gjitha politikat që rregullojnë (që lehtësojnë ose kufizojnë) migrimin e jashtëm, mobilitetin ndër kufitar dhe kthimin e mundshëm”. Megjithëse ky kategorizim është konceptualisht tërheqës, sidoqoftë neglizhon disa politika të caktuara (të tilla si marrëveshjet bilaterale të sigurimeve shoqërore) që shpesh janë të dyja politika emigrimi përmes të cilave shtetet dërguese lehtësojnë zhvendosjen fizike (p.sh, duke lejuar që kontributet e pensioneve në vendet e origjinës të njihen në vendet pritëse) dhe politikat e imigracionit përmes të cilave shtetet pritëse synojnë të lehtësojnë integrimin duke kufizuar ekspozimin e individëve ndaj rreziqeve sociale. Në këtë kuadër, teorikisht, dallimet e qarta midis koncepteve vështirësohen. Në përputhje me literaturën, Unterreiner dhe Weinar dallojnë më tej politikat e diasporës si “politika që angazhojnë emigrantët dhe anëtarët e komuniteteve të diasporës (si grupet e organizuara ashtu edhe individët) me vendet e origjinës, duke ndërtuar një ndjenjë të përkatësisë dhe forcimit të lidhjeve”. Përcaktimi i tyre i politikave të diasporës është prandaj afër asaj që Pedroza   e kupton si politika të emigrantëve,  domethënë  “politikat që shtetet zhvillojnë posaçërisht për të krijuar një marrëdhënie të re ndaj ose për të mbajtur lidhje me emigrantët e tyre.”. Për Pedrozën dhe kolegët, politikat e emigrantëve përjashtojnë politikat e emigracionit të shteteve pritëse të vështira për t’u dalluar, politikat e shteteve të origjinës që mundësojnë largimin dhe, më e rëndësishmja, detyrat më konsullore siç përcaktohet nga Konventa e Vjenës për Marrëdhëniet Konsullore.

Çuditërisht, me përjashtim të punës së Delano, roli i konsullatave në ndihmën e emigrantëve, për t’u marrë me rreziqet jashtë vendit nuk ka marrë vëmendje të konsiderueshme shkencore. Deri më tani, literatura ka supozuar që, ndërsa ekzistojnë variacione të rëndësishme ndër-vendore në praninë e konsullatave, shërbimet janë gjerësisht të ngjashme dhe të kufizuara në: forcimin e marrëdhënieve tregtare, ekonomike, kulturore dhe shkencore midis vendeve të lindjes dhe vendeve pritëse; lëshimin e pasaportave dhe dokumenteve të udhëtimit; duke shërbyer si noter dhe regjistër civil; dhe duke ndihmuar shtetasit e arrestuar jashtë vendit . Këto misione rrjedhin nga neni 5(e) i Konventës së Vjenës që përcakton në mënyrë të paqartë funksionet konsullore si “ndihma dhe asistenca e shtetasve, si individë ashtu dhe organe të korporatës, të Shtetit dërgues”. Për Okano-Heijmans , koncepti ‘i çështjeve konsullore’ zakonisht përdoret për t’iu referuar asistencës për qytetarët jo-rezidentë në rrezik, por shtetet priren t’i lënë këto koncepte të hapura për interpretim, që, de facto u lë kompetenca të konsiderueshme diskrecionale konsullatave në marrëdhëniet me qytetarët jashtë vendit. Mungesa e qartësisë konceptuale në përkufizimin e shërbimeve konsullore dhe fakti që ofrimi i shërbimeve të caktuara nganjëherë lihet në diskrecionin e autoriteteve e bën më të vështirë krahasimin midis vendeve.

Në rastin e vendeve të BE-së, vëmendje e konsiderueshme u është kushtuar edhe funksioneve konsullore të ushtruara nga çdo shtet anëtar i BE-së për qytetarët e BE-së që jetojnë në vendet e treta në të cilat shteti i tyre i kombësisë nuk përfaqësohet. Direktiva e Këshillit 2015/637 përcakton se ndihma konsullore është e kufizuar në rastet e: vdekjes, aksidenteve të rënda ose sëmundjeve të rënda, arrestimit ose ndalimit, të qenit viktimë e krimit, lehtësimit dhe riatdhesimit në raste emergjente dhe nevoja për dokumente urgjente udhëtimi .

 Infrastruktura e diasporës

Në këtë punim, unë kam përdorur konceptin e infrastrukturës së diasporës për të krahasuar institucionet dhe politikat e diasporës që adresojnë nevojat e mbrojtjes sociale të shtetasve të tyre jo-rezidentë. Studimet e kaluara zakonisht bëjnë dallimin midis dy llojeve të institucioneve të diasporës. . Së pari, ka organe të drejtuara nga qeveria të tilla si ministri, nën-ministri ose agjenci që funksionojnë si administrata që u përgjigjen nevojave specifike të popullatave jashtë vendit ose mbajnë lidhje (të natyrës ekonomike, kulturore ose politike) me jo-rezidentët. Së dyti, organet e tjera funksionojnë si institucione konsultative ose përfaqësuese të diasporës dhe shpesh përfshijnë anëtarë nga diaspora përmes zgjedhjes ose emërimit. Funksioni i tyre është përgjithësisht të mbrojnë interesat e diasporës në procesin e hartimit të politikave të vendit të origjinës. Institucionet e shteteve dërguese që u mundësojnë shtetasve jashtë vendit të kenë akses në përfitimet e ndihmës sociale së vendeve pritëse shpesh janë anashkaluar në literaturë. Koncepti i infrastrukturës ka përjetuar një përdorim në rritje në studimet e migracionit me literaturën mbi  “infrastrukturën e mbërritjes” që studion ndërveprimin midis mjedisit lokal dhe integrimit të emigrantëve . Antropologë të tillë si Kleinman  gjithashtu i referohen infrastrukturës për të përshkruar mjedisin fizik dhe rrjetin e ndërveprimeve shoqërore që lejojnë migrantët e pasigurt të kalojnë mirë. Me konceptin e infrastrukturës së diasporës, synojmë të nxjerrim në pah faktin se angazhimi i shteteve dërguese me shtetas jashtë vendit në fushën e mbrojtjes sociale përbëhet nga të dy institucionet (konsullatat, ministritë ose nën-ministritë e ngarkuara me çështjet e emigracionit) dhe politikat (të drejtat dhe shërbime mbështetëse) që synojnë të mbrojnë diasporën nga ndjeshmëria ose rreziqet sociale.

Në përballje me shumëllojshmërinë e institucioneve dhe politikave të vendit të origjinës, që janë të rëndësishme për qytetarët jashtë vendit, kam zgjedhur të artikuloj nocionin e infrastrukturës së diasporës bazuar në dy dimensione konceptuale të ndryshme (por ndonjëherë të ndërlidhura). Frymëzuar nga literatura mbi përfaqësimin politik të minoriteteve , mund të bëjmë dallimin midis infrastrukturës shtetërore përshkruese dhe përmbajtësore për shtetasit jashtë vendit. Duke marrë parasysh trendin e mirë-dokumentuar midis shteteve dërguese që të angazhohen vetëm në mënyrë simbolike me diasporën e tyre duke krijuar institucione që kryejnë detyra të kufizuara ose duke miratuar politika me ndikim të kufizuar në mirëqenien e diasporës , dallimi midis infrastrukturës përshkruese dhe përmbajtësore është veçanërisht tërheqës për të vlerësuar cilësisht angazhimin e shteteve dërguese.

Në mendimin tim, infrastruktura përshkruese evidenton shkallën në të cilën shtetet dërguese krijojnë një sfond institucional që synon specifikisht diasporën në fushën dhe qëllimet e saj. Ky koncept tërheq “praninë” e institucioneve të shtetit të origjinës që në mënyrë të qartë e pranojnë diasporën si arsyen kryesore të ekzistencës së tyre, ndërsa zyrtarisht i jepet misioni për të vepruar në interes të saj (përfshirë interesat që lidhen me mirëqenien). Infrastruktura përshkruese mund të përfshijë rrjetin konsullor të një vendi dërgues, por gjithashtu ministri, nën-ministri, agjenci ose organe përfaqësuese që kryejnë një mision publik në interes të diasporës.

Nga ana tjetër, infrastruktura përmbajtësore i referohet ekzistencës së politikave në fushën e mbrojtjes sociale me të cilën shtetet dërguese ofrojnë të drejta dhe shërbime që adresojnë rreziqet sociale të diasporës. Një infrastrukturë e gjerë përmbajtësore mund të matet jo vetëm nga aftësia e diasporës për të përfituar nga një nivel i mbulimit nga shteti i mirëqenies së vendit të origjinës, por edhe nga aftësia e autoriteteve të shteteve dërguese për të siguruar mbështetje të vërtetë për shtetasit jashtë vendit që janë në nevojë. Natyrisht, të kesh një infrastrukturë të gjerë përshkruese nuk do të thotë domosdoshmërisht që shtetet gjithashtu të miratojnë politika të gjera përmes të cilave ato në mënyrë aktive u përgjigjen nevojave të mbrojtjes sociale të diasporës, pasi institucionet specifike të diasporës mund të krijohen vetëm në mënyrë simbolike ndonëse ende mbulojnë një përgjigje sipërfaqësore të shteteve dërguese ndaj shqetësimeve të shtetasve jashtë vendit. Përndryshe, shtetet mund të jenë akoma në gjendje të sigurojnë një infrastrukturë gjithëpërfshirëse thelbësore për popullatat jo-rezidente edhe në mungesë të një rrjeti të gjerë institucional që zyrtarisht punon në interes të diasporës. Megjithatë, ekzistenca e thjeshtë e një strukture të gjerë publike të institucioneve ende mund të ketë një peshë të rëndësishme simbolike, pasi mund të konsiderohet si një njohje e zyrtarizuar e rëndësisë së diasporës për shtetin e origjinës. Një infrastrukturë e gjerë përshkruese pritet që të ndërlidhet me një infrastrukturë të gjerë përmbajtësore, megjithëse nuk është një kusht i mjaftueshëm dhe as i domosdoshëm, për këtë të fundit.

Çfarë lloj mbrojtjeje? Mbrojtja sociale e deterritorizuar si politikë mbrojtëse për qytetarët e BE-së që banojnë jashtë vendit

Përballja e vështirësive në arritjen e përfitimeve në vendin pritës dhe humbja e të drejtave të fituara më parë në vendin e tyre të lindjes janë çështje të shpeshta që takohen nga migrantët ndërkombëtar. Bashkëpunimi shtetëror në fushën e mirëqenies mund të adresojë këto probleme, megjithëse ky bashkëpunim shpesh pengohet nga kushte të ndryshme të aksesit për përfitimet në të gjithë shtetet dhe skemat e tyre të ndryshme të financimit.  Edhe brenda BE-së, përfitimet specifike mund të bazohen në kontribute në një shtet anëtar dhe thjesht të mos ekzistojnë ose të financohen në një shtet tjetër . Kur bëhet fjalë për qasjen në kujdesin shëndetësor publik ose pensionet kontributive, qytetarët e BE-së përfitojnë nga regjimi më i avancuar i bashkëpunimit shtetëror për t’u marrë me rreziqet sociale të individëve në situatën e lëvizjes ndërkombëtare . Ky pozicion i privilegjuar kur krahasohet me migrantët e tjerë ndërkombëtarë përforcohet më tej nga korniza ligjore mbi mos-diskriminimin, trajtimin e barabartë dhe të drejtën e qëndrimit të zbatueshme në të gjithë BE-në. Me fjalë të tjera, në procesin e inkurajimit të lëvizjes së punës për të arritur tregun e vetëm , shtetet amtare të BE-së kanë kontribuar në deterritorizimin e sistemeve të tyre të mbrojtjes sociale. Si rezultat, qëndrimi jashtë territorit të një shteti specifik të mirëqenies ndaloi së qeni një pengesë për të ruajtur një formë të aksesit në përfitimet sociale nga ai shtet.

Transportueshmëria dhe eksportueshmëria e të drejtave të mirëqenies sociale janë karakteristikat kryesore të këtij procesi deterritorizimin. Transportueshmëria është aftësia e dikujt për të ruajtur, mirëmbajtur dhe transferuar të drejtat e fituara të mbrojtjes sociale në fusha të tilla si pensionet ose kujdesi shëndetësor, pavarësisht nga kombësia ose vendi i qëndrimit. . Autoritetet e mirëqenies së shteteve dërguese dhe pritëse të migrantëve zakonisht priren të bien dakord për transportueshmërinë e të drejtave të pensionit për të siguruar që individët me një histori të lëvizshmërisë ndërkombëtare që kanë paguar kontribute në vende të ndryshme nuk privohen nga aksesi në pensione. Për qytetarët e BE jashtë shtetit që nuk përfitojnë nga korniza ligjore e BE për pensionet,  një numër traktatesh ndërkombëtare dhe konventash nga institucione të tilla si Organizata Ndërkombëtare e Punës ose Kombet e Bashkuara  janë krijuar për të vendosur standarde minimale dhe për të inkurajuar— me pak forcë detyruese— praktikat e mira globale. Sidoqoftë, për shkak të mungesës së koordinimit në dimensionin e jashtëm të sigurimeve shoqërore të BE-së , të drejtat e transportueshmërisë së qytetarëve të BE-së që jetojnë jashtë BE-së ende varen nga aftësia e shteteve anëtare për të hyrë në marrëveshje të sigurimeve shoqërore me vendet e treta.

Eksportueshmëria i referohet aftësisë së individëve për të marrë një përfitim të veçantë për të cilin ata kanë të drejtë ndërsa banojnë jashtë territorit të shtetit të mirëqenies që paguan për të. Edhe këtu, pensionet janë, deri tani, përgjithësisht forma më e pranuar e përfitimeve të eksportueshme.  . Sidoqoftë, vetëm pensionet kontributeve kanë tendencë të eksportohen, pasi pensionet jo kontributeve janë të rezervuara shpesh për banorët. Në mënyrë të ngjashme, disa shtete mund të zvogëlojnë sasinë e pensioneve kur përfituesit  banojnë në vende të treta specifike .

Rregullorja 883/2004 për koordinimin e sigurimeve shoqërore ofron ilustrime të mëtejshme të faktit se qytetarët e lëvizshëm të BE-së që jetojnë në shtetet e tjera anëtare të kenë qasje në një regjim më të favorshëm të eksportueshmërisë kur krahasohet me shtetasit e BE-së që banojnë në vendet e treta.

Për shembull, Rregullorja lejon që qytetarët e BE-së të lëvizin në një shtet anëtar tjetër për qëllime të gjetjes së një pune për të eksportuar përfitime të papunësisë për 3 muaj  (deri në një maksimum prej gjashtë muajsh) . Ajo gjithashtu parashikon shprehimisht eksportueshmërinë e përfitimeve familjare kur vendi ku punon prindi dhe vendi ku fëmija jeton nuk janë të njëjtë . Për qytetarët e BE-së që lëvizin jashtë BE-së, përkundrazi, supozimi që aksesi i tyre në përfitimet familjare do të përcaktohet nga rregulloret e vendit pritës dhe, kur është e zbatueshme, marrëveshjet bilaterale/multilaterale. Përveç kësaj, Karta Evropiane e Sigurimit Shëndetësor (EHIC) gjithashtu lejon shtetasit e BE-së të kenë akses në kujdesin shëndetësor të siguruar nga shteti gjatë qëndrimit të përkohshëm në shtetet e tjera Anëtare të BE-së, Islandë, Lihtenshtajn, Norvegji dhe Zvicër, në të njëjtat kushte dhe me të njëjtat kosto si individët e siguruar në ato vende . Përtej këtyre shembujve, vetëm disa përfitime janë të eksportueshme, dhe në përgjithësi, përfitimet jo kontributeve janë krijuar në mënyrë tipike për t’iu përgjigjur nevojave të banorëve .

Perspektiva ligjore e Republikës së Shqipërisë

Integrimi evropian është objektivi gjeostrategjik dhe politik i Shqipërisë, i cili qëndron në themel të politikës së saj të brendshme dhe të jashtme. Përparimi në këtë objektiv kryesor për anëtarësimin e vendit në BE, përmes zyrtarizmit të hapjes së negociatave të anëtarësimit, pasi vendimi politik i Marsit 2020 për hapjen e negociatave ka qenë dhe mbetet përparësia kryesore.

Shqipëria u bë pjesë e procesit të Stabilizim-Asocimit, njoftuar për vendet e Evropës Juglindore në Samitin e Zagrebit në vitin 2000. Shqipëria nënshkroi dhe ratifikoi në 2006-tën Marrëveshjen e Stabilizim-Asocimit me Komunitetet Evropiane dhe Shtetet Anëtare të tyre, e cila hyri në fuqi në 1 Prill 2009. Siç përcaktohet në Nenin 1, Marrëveshja e Stabilizim-Asocimit synon të “…mbështesë përpjekjet e Shqipërisë për të forcuar demokracinë dhe shtetin e së drejtës, të kontribuojë në stabilitetin politik, ekonomik dhe institucional në Shqipëri, si dhe në stabilizimin e rajonit; të sigurojë një strukturë të përshtatshme për dialog politik, duke lejuar zhvillimin e marrëdhënieve të ngushta politike midis palëve; të mbështesë përpjekjet e Shqipërisë për të zhvilluar bashkëpunim ekonomik dhe ndërkombëtare, gjithashtu përmes përafrimit të legjislacionit të saj me atë të Komunitetit; të mbështesë përpjekjet e Shqipërisë për të përfunduar tranzicionin në një ekonomi tregu funksionuese, për të promovuar marrëdhënie të harmonizuara ekonomike dhe për të zhvilluar gradualisht një zonë të tregtisë së lirë midis Komunitetit dhe Shqipërisë, për të nxitur bashkëpunimin rajonal në të gjitha fushat e mbuluara nga nga kjo Marrëveshje…. ”.

Shqipëria gjithashtu merr përsipër të respektojë parimet e përgjithshme të demokracisë dhe të drejtave të njeriut të përfshira në Deklaratën Universale të të Drejtave të Njeriut dhe siç përcaktohet në Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut, Aktin final të Helsinkit dhe Kartën e Parisit për një Evropë të Re. Për më tepër, Shqipëria është e angazhuar për të vazhduar dhe promovuar bashkëpunimin dhe marrëdhëniet e mira fqinjësore me vendet e rajonit, duke përfshirë një nivel të përshtatshëm të rregullimit të ndërsjellë në lidhje me lëvizjen e personave, mallrave, kapitalit dhe shërbimeve, si dhe zhvillimin e projekteve të përbashkëta interesi, veçanërisht ato që lidhen me luftën kundër krimit të organizuar, korrupsionit, pastrimit të parave, imigracionit të paligjshëm dhe trafikimit, përfshirë në veçanti trafikimin e qenieve njerëzore dhe tregtinë e drogës.

Ky angazhim është një faktor kryesor në zhvillimin e marrëdhënieve dhe bashkëpunimit midis vendeve të rajonit, duke kontribuar kështu në stabilitetin rajonal dhe bashkëpunimin e qëndrueshëm midis Republikës së Shqipërisë dhe Bashkimit Evropian .

Neni 70 i SAA përcakton përafrimin e legjislacionit të brendshëm më atë të Bashkimit Evropian. Hartimi i Planit Kombëtar për Integrimin Evropian është një shprehje e këtij detyrimi që Shqipëria ka përmbushur që nga viti 2014.

Plani Kombëtar për Integrimin Evropian ka reflektuar nga viti në vit, angazhimin e shtuar të Shqipërisë, në përputhje me statusin e saj ndaj BE-së, për të përafruar legjislacionin e BE, në mënyrë që të arrihet një kornizë ligjore, normative dhe standarde që do të bëjnë të mundur marrjen përsipër të detyrimeve të anëtarësimit.

Legjislacioni në fuqi dhe nevojat për harmonizim me legjislacionin e BE-së

Kjo pjesë paraqet ndërveprimet e Qeverisë Shqiptare me shtetasit e saj jashtë vendit, duke u përqëndruar në politikat e miratuara për këtë popullatë specifike, dhe paraqitjen e institucioneve dhe bazave ligjore që ekzistojnë, me një fokus në mbrojtjen sociale. Megjithatë, emigracioni është rritur gjatë 30 viteve të fundit. Numri i mbajtësve të pasaportave shqiptare në të gjithë botën është vështirë të vlerësohet, veçanërisht pasi ligji i kombësisë shqiptare lejon shtetësinë e dyfishtë dhe nuk vendos kufizime në transmetimin e shtetësisë përmes jus sanguini të shtetasve të lindur jashtë të paktën nga një prind shqiptar. Ministria e Brendshme dhe autoritetet e tjera të organeve shtetërore në Shqipëri, mbledhin dhe japin informacione të paqarta për numrin e shtetasve shqiptarë jashtë vendit të cilët janë regjistruar rregullisht në regjistrat konsullorë të popullsisë, për shkak të disa arsyeve informacioni mbi diasporën shqiptare nuk është i saktë dhe nuk konfiguron gjendjen reale të diasporës shqiptare.

Në të njëjtën kohë, ka pak informacion mbi karakteristikat socio-ekonomike të kësaj popullsie. Në vitet e fundit, Shqipëria është angazhuar në një projekt të gjerë për ndërtimin e diasporës përmes një shumëllojshmërie institucionesh, ndër të tjera, organeve konsultative dhe përfaqësive.

Për sa i përket degës ekzekutive të Qeverisë, përgjegjësia për qytetarët shqiptarë jashtë vendit në lidhje me mbrojtjen sociale dhe legjislacionin përkatës bie nën përgjegjësinë e Ministrisë Shqiptare për Evropën dhe Punët e Jashtme dhe Ministrisë së Mirëqenies Sociale dhe Rinisë. Konsullatat janë përgjegjëse për mbrojtjen e interesave të emigrantëve shqiptarë në vendet e tyre të qëndrimit. Detyra e tyre konsiston në asistimin e administratës duke nxjerrë një mendim për të gjitha çështjet me interes për qytetarët shqiptarë që banojnë brenda zonës elektorale dhe ato luajnë një rol të rëndësishëm në shpërndarjen e të drejtave sociale për qytetarët jashtë vendit.

Sipas standardeve ndërkombëtare, Shqipëria në krahasim me vendet e tjera evropiane, nuk ka një nga politikat më liberale ekstra-territoriale për qytetarët e saj që banojnë jashtë vendit. Shqipëria nuk ka një grup shumë të përpunuar dhe të larmishëm të politikave të diasporës me fokus në mbrojtjen sociale.

Në lidhje me përfitimet e papunësisë, shtetasit shqiptarë që banojnë jashtë nuk kanë të drejtë për përfitime papunësie në Shqipëri pas kthimit të tyre nëse nuk ishin të lidhur me skemën e sigurimeve (publike) gjatë qëndrimit të tyre jashtë vendit. Sidoqoftë, ata mund të qëndrojnë të lidhur ndërsa janë jashtë në dy mënyra të ndryshme. Së pari, nëse punëdhënësi i tyre jashtë vendit zgjedh t’i bashkojë ata në skemë duke paguar një kontribut mujor të sigurimeve shoqërore. Kjo është e shpeshtë për personat e punësuar nga agjenci shtetërore ose ndërmarrjet e mëdha dhe të vendosur jashtë vendit nën një “status të mërgimit”. Së dyti, shtetasit shqiptarë jashtë vendit individualisht mund të zgjedhin të mbeten të lidhur me skemën shqiptare të papunësisë duke paguar një kontribut mujor.

Politikat shëndetësore të shqiptarëve ndaj qytetarëve jashtë nuk janë të zhvilluara. Nëse krahasohemi me Francën, kjo e fundit ka zhvilluar një interpretim kritik në lidhje me politikat shëndetësore ndaj qytetarëve jashtë vendit me titull Fondi për francezët jashtë vendit (Caisse des Français de l’étranger, CFE) që u krijua në 1978. Megjithëse zyrtarisht autonome nga agjencia e përgjithshme shëndetësore franceze (Sigurimet Shoqërore), CFE mbikëqyret nga Ministritë e Sigurimeve Shoqërore dhe Buxhetit dhe rregullohet nga kodi Francez i sigurimeve shoqërore. Përtej dispozitave shëndetësore të garantuara nga bashkëpunimi i sigurimeve shoqërore të BE-së, CFE lejon qytetarët francezë që jetojnë jashtë BE-së të regjistrohen në tre skema sigurimesh, që mbulojnë përkatësisht shëndetin dhe maternitetin, invaliditetin dhe aksidentet e lidhura me punën.

Në zbatim të politikave dhe strategjive të qeverisë shqiptare, në kuadër të përmbushjes së kushteve të përafrimit të legjislacionit evropian dhe veçanërisht përmbushjes së kushteve në lidhje me lëvizjen e lirë të njerëzve, Fondi i Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor ka marrë pjesë aktive në negociatat e Marrëveshjeve të Mbrojtjes Sociale midis qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe qeverive të disa vendeve të tjera. Ky proces drejtohet nga Ministria e Mirëqenies Sociale dhe Rinisë dhe delegacionit shtetëror për negociata përbëhet nga përfaqësues të Ministrisë së Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, Institutit të Sigurimeve Shoqërore dhe Fondit të Sigurimit të Detyrueshëm Shëndetësor. Procesi bazohet kryesisht në normat e Rregullores nr.883/2004 të Këshillit të Evropës, “Për koordinimin e sistemeve të mbrojtjes sociale”, por edhe për tiparet dhe karakteristikat e legjislacionit të vendeve të përfshira në procesin e negociatave.

Koordinimi i skemave të sigurimeve shoqërore midis Republikës së Shqipërisë dhe vendeve të tjera, në përputhje me nenin 48 të Marrëveshjes së Stabilizim-Asocimit, MFE ka marrë përsipër të koordinojë skemat e sigurimeve shoqërore, për të siguruar lirinë e lëvizjes së qytetarëve shqiptarë, dhe gjithashtu të drejtën e punëtorëve për të mbrojtur dhe garantuar me elemente të sigurimeve shoqërore. Procesi i koordinimit të skemave të sigurimeve shoqërore me vendet e tjera është një nga angazhimet thelbësore për t’u bërë pjesë e familjes evropiane.

Në përgjithësi, korniza ligjore nuk është akoma plotësisht e harmonizuar me legjislacionin e BE-së. Shqipëria, bazuar në Raportin e Komisionit Evropian  , ka një lloj niveli të përgatitjes për lirinë e lëvizjes për punëtorët. Disa përparime janë bërë në zbatimin e rekomandimeve të raportit të mëparshëm, kur bëhet fjalë për lëvizjen e lirë të qytetarëve të BE-së, lidhjen e marrëveshjeve të reja bilaterale të sigurimeve shoqërore dhe përgatitjen për t’u bashkuar në Rrjetin Evropian të Shërbimeve të Punësimit (EURES) pas anëtarësimit. Ne besojmë se Shqipëria duhet të vazhdojë negociatat dhe zbatimin e marrëveshjeve të reja bilaterale të sigurimeve shoqërore, veçanërisht me vendet anëtare të BE.

Gjatë vitit 2020, Koordinatori Kombëtar për Marrëveshjet Kombëtare në fushën e Sigurimeve Shoqërore për shtetasit shqiptarë jashtë ka ndjekur zhvillimet procedurale dhe progresin zyrtar në lidhje me finalizimin e marrëveshjeve për njohjen bilaterale të kontributeve shoqërore me vendet pritëse për komunitetet shqiptare jashtë vendit.

Bazuar në raportet zyrtare, unë kam arritur në përfundimin se Shqipëria ka marrëveshje bilaterale me Belgjikën , Republikën Çeke , Gjermaninë , Luksemburgun , Hungarinë , Rumaninë , Maqedoninë e Veriut , Turqinë  dhe Austrinë    për koordinimin e sistemeve të sigurimeve shoqërore.

Ajo ka përfunduar marrëveshje të reja me Zvicrën dhe Kanadanë dhe ka filluar negociatat me Bullgarinë për një marrëveshje të re. Ka pasur shkëmbime me Malin e Zi, Spanjën, Francën dhe Kroacinë për të koordinuar skemat e sigurimeve shoqërore. Ekziston një marrëveshje bashkëpunimi teknik për të vazhduar negociatat për një marrëveshje bilaterale me Italinë. Negociatat dhe zbatimi i marrëveshjeve të reja bilaterale të sigurimeve shoqërore midis Shqipërisë dhe vendeve anëtare të BE-së mbetet për t’u forcuar. Marrëveshjet dypalëshe me Kanadanë të ratifikuar nga Parlamenti Shqiptar pritet të hyjnë në fuqi me Ligjin Nr.58, datë 12.09.2019. Marrëveshja me Konfederatën Zvicerane u miratua nga VKM nr.533, datë 31.07.2019 “Për Miratimin në Parim të Marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Konfederatës Zvicerane për Mbrojtjen Sociale”.

Konkluzionet

Republika e Shqipërisë ka ndërmarrë një sërë hapash për të bërë më të lehtë për shqiptarët jashtë vendit që të ndërveprojë me autoritetet shqiptare në lidhje me mbrojtjen sociale. Për sa i përket sigurimeve shoqërore, marrëveshjet midis Shqipërisë dhe vendeve të tjera zbatohen kryesisht për pensionet dhe llogaritjen e periudhave të sigurimit. Në fakt, nuk ka asnjë marrëveshje që përmban rregulla të tjera, për shembull për përfitimet e papunësisë. Gjithashtu, në situata të vështirësive ekonomike dhe rrethana të jashtëzakonshme, qeveria shqiptare nuk ka një politikë specifike për të siguruar veprime të mëtejshme. Qeveria Shqiptare duhet të vazhdojë, bazuar në normat e Rregullores nr. 883/2004 të Këshillit të Evropës, “Për koordinimin e sistemeve të mbrojtjes sociale” dhe legjislacionin tjetër të BE -së, rritjen e pjesëmarrjes në marrëveshje të mëtejshme bilaterale me vendet e tjera ku ndodhet diaspora e saj.

****

Titulli origjinal: Angazhimi I Republikës së Shqipërisë në lidhje me Aksesin e Diasporës së saj në Sistemin e Mbrojtjes Sociale

Av. Xhon Skënderi – Konsulent Ligjor pranë Organizatës Ndërkombëtare të Migrimit (IOM). Pedagog me kohë të plotë pranë Fakultetit të Drejtësisë, Universiteti i Tiranës.

Ky artikull është përgatitur nga Av. Xhon Skënderi në kuadrin e programit të IOM Albania “Angazhimi i Diasporës Shqiptare në Zhvillimin Social dhe Ekonomik të Shqipërisë”, si pjesë e detyrës angazhmit së tij në xxxxx për të mbështetur zbatimin e Strategjisë Kombëtare të Diasporës dhe Planit të Veprimit 2021 -2005. Opinionet e shprehura në këtë artikull pasqyrojnë pikëpamjet e autorëve dhe nuk janë domosdoshmërisht përfaqësuese të opinionit të Organizatës Ndërkombëtare për Migracionin (IOM).

 

Programi i IOM “Angazhimi i Diasporës Shqiptare në Zhvillimin Social dhe Ekonomik të Shqipërisë” finnacohet nga Ministria e Punëve të Jashtme Italiane për Bashkëpunim Ndërkombëtar, implementohet në bashkëpunim me Ministritë e linjës si dhe me si dhe përfshirjen operacionale të Agjencisë Italiane të Bashkëpunimit për Zhvillim (AICS) në Shqipëri.]

Bibliografia

  1. Adamson, F.  B. (2019). Sending states and the making of intra-diasporic politics: Turkey and its diaspora(s). International Migration Review, 53(1), 210–236.
  2. Anthias, F. (1998). Evaluating ‘diaspora’: Beyond ethnicity? Sociology, 32(3), 557–580.
  3. https://doi.org/10.1177/0038038598032003009.
  4. Aceves, W. J. (1998). The Vienna convention in consular relations: A study of rights, wrongs, and remedies. Vanderbilt Journal of Transnational Law, 31(2), 257–324.
  5. Agunias, D. R., & Newland, K. (2012). Developing a road map for engaging diasporas in development: A handbook for policymakers and practitioners in home and host countries. Geneva: International Organization for Migration and Migration Policy Institute.
  6. Brubaker, R. (2017). Revisiting “the ‘diaspora’ diaspora”. Ethnic and Racial Studies, 40(9),
  7. 1556–1561. https://doi.org/10.1080/01419870.2017.1308533.
  8. COM (2012) 153 final- Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions- The External Dimension of EU Social Security Coordination, të disponueshme këtu: https://eurlex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX: 52012DC0153. Accessed 22 April 2021.
  9. Dufoix, S. (2008). Diasporas. Berkeley: University of California Press.
  10. Faro, S., & Moraru, M. (2010). Consular and diplomatic protection: Legal framework in the EU member states (Final Report of the CARE (Citizens Consular Assistance Regulation in Europe) Project. https://doi.org/10.2139/ssrn.1998833.
  11. Gamlen, A. (2019). Human geopolitics: States, emigrants, and the rise of diaspora institutions. Oxford: Oxford University Press.
  12. Holzmann, R., Koettl, J., & Chernetsky, T. (2005). Portability regimes of pension and health care benefits for international migrants. An analysis of issues and good practices (World Bank Social Protection Research Paper). Geneva: Global Commission on International Migration.
  13. Kleinman, J. (2014). Adventures in infrastructure: Making an African hub in Paris. City & Society, 26(3), 286–307. https://doi.org/10.1111/ciso.12044.
  14. Lafleur, J.-M., & Vintila, D. (Eds.). (2020a). Migration and social protection in Europe and beyond (volume 1). Comparing access to welfare entitlements. Cham: Springer.
  15. Meeus, B., Arnaut, K., & van Heur, B. (2019). Arrival infrastructures: Migration and urban social mobility’s. Cham: Springer.
  16. Maas, W. (2013). Free movement and discrimination: Evidence from Europe, the United States, and Canada. European Journal of Migration and Law, 15(1), 91–110.
  17. Okano-Heijmans, M. (2010). Change in consular assistance and the emergence of consular diplomacy. The Hague: Netherlands Institute of International Relations ‘Clingendael.
  18. Pedroza, L., Palop, P., & Hoffmann, B. (2016). Emigrant policies in Latin America and the Caribbean. Santiago de Chile: FLACSO-Chile.
  19. Pennings, F. (2020). Migrants’ access to social protection in the Netherlands. In J-M. Lafleur & D.  Vintila (Eds.), Migration and social protection in Europe and Beyond (Volume 1). Comparing access to welfare entitlements. Cham: Springer.
  20. Pitkin, H. (1967). The concept of representation. Berkeley: University of California Press
  21. Ragazzi, F. (2014). A comparative analysis of diaspora policies. Political Geography, 41, 74–89. https://doi.org/10.1016/j.polgeo.2013.12.004.
  22. Unterreiner, A., & Weinar, A. (2017). Introduction: Integration as a three-way process. In A. Weinar, A. Unterreiner, & P. Fargues (Eds.), Migrant integration between homeland and host society. Volume 1, where does the country of origin fit? Cham: Springer.
  23. Vintila, D., & Lafleur, J.-M. (2020). Migration and access to welfare benefits in the EU: The interplay between residence and nationality. In J.-M. Lafleur & D. Vintila (Eds.), Migration and social protection in Europe and Beyond (Volume 1). Comparing access to welfare entitlements. Cham: Springer.

Legjislacion ndërkomëtar.

International Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of their Families.

Rregullorja (EC) No 883/2004.

Rregullorja (EC) No 987/2009.

Legjislacion kombëtar

Draft Plani Kombëtar për Integrimin Evropian 2021-2023, versioni: 08.01.2021.

Dokumenti i punës i stafit të Komisionit. Raporti mbi Shqipërinë 2020 që shoqëron Komunikimin nga Komisioni në Parlamentin Evropian, Këshillin, Komitetin Evropian Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e  Rajoneve Komunikata 2020 mbi politikën e zgjerimit të BE.

Ligji nr. 35/2014, datë 3.4.2014, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Mbretërisë së Belgjikës për mbrojtjen shoqërore”.

Ligji nr. Nr. 34/2016, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Republikës Çeke për Mbrojtjen Shoqërore”.

Ligji nr. 23/2016, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Republikës Federale të Gjermanisë për Mbrojtjen Shoqërore dhe të Protokollit përfundimtar të saj”.

Ligji nr. 42/2015, datë 16.4.2015, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Këshillit të Ministrave të Republikës së Shqipërisë dhe Dukatit të Madh të Luksemburgut për mbrojtjen shoqërore”.

Ligji nr. 151/2015, datë 21.12.2015, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Hungarisë për mbrojtjen shoqërore”.

Ligji nr. 42/2016, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Rumanisë për Mbrojtjen Shoqërore”.

Ligji no.123/2015, datë 12.11.2015, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Maqedonisë për mbrojtjen shoqërore”.

Ligji nr. 9066, datë 15.5.2003, “Për ratifikimin e ‘Marrëveshjes ndërmjet Qeverisë së Republikës të Shqipërisë dhe Qeverisë së Republikës të Turqisë për mbrojtjen shoqërore”.

Ligji nr. 14/2018 “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Austrisë për mbrojtjen shoqërore”.

Për t’u bërë pjesë e grupit të “Gazeta Diaspora Shqiptare” mjafton të klikoni: Join Group dhe kërkesa do t’ju aprovohet menjëherë. 

Në vitet e fundit, kam konstatuar një mungesë studimesh që ekzaminojnë politikat shtetërore dhe institucionet e Republikës së Shqipërisë që synojnë mbrojtjen për shtetasit jo rezidentë. Për të ravijëzuar faktin që politika të tilla rregullatore dhe iniciativa kanë të bëjnë me individë që ndajnë një formë të trashëgimisë me shtetin e tyre, ata priren të cilësohen si ‘diasporë’ . Në tentativë për të dokumentuar rritjen e aktivizimit dhe krijimtarisë së shteteve dërguese për t’u angazhuar me këtë popullatë, studiuesit kanë identifikuar disa variabla shpjeguese, të cilat përfshijnë: rritjen e lëvizshmërisë, varësinë ekonomike nga migracioni (sidomos remitancat), demokratizimin, dëshirën për të fituar mbështetje politike nga qytetarët jashtë vendit, ose një zhvendosje në mënyrat neo-liberale të qeverisjes. Ky punim shkencor synon të elaburojë me detaje angazhimin e Republikës së Shqipërisë me diasporën e saj në fushën e mbrojtjes sociale. Kësisoj janë ekzaminuar në rrafshin teorik dhe atë praktik, politikat thelbësore, përmes të së cilave konsullatat, ministritë e çështjeve sociale dhe institucionet ad-hoc të diasporës, adresojnë këto risqe në fushat e caktuara. Për të nxjerrë në pah ndryshimin në angazhimin e Shqipërisë me diasporën e saj në fushën e mbrojtjes sociale, ky punim shkencor insiston veçanërisht të elaburojë politikat kombëtare në krahasim me kuadrin rregullator të BE-së, që lidhet konkretisht me politikat e koordinimit të sigurimeve shoqërore siç përcaktohet nga rregulloret Nr.883/2004 dhe 987/2009.

Reflektime teorike mbi kapërcimin e hendekut midis ndihmës konsullore, politikave të diasporës dhe dimensionit të jashtëm të mbrojtjes sociale

Duke evidentuar suksesin e konceptit të diasporës në studimin e marrëdhënies që migrantët mbajnë me shtetin e tyre, disa studiues kanë konstatuar se ky nocion është përgjithësisht përshkruar si  tepër i përdorur dhe i nën-teorizuar . Pas një periudhe të përhapjes së gjerë të termit, studiues të tillë si Dufoix  ose  Brubaker  kanë theksuar konfuzionin rreth konceptit. Sidoqoftë Brubaker , argumentoi se është më pak e rëndësishme të identifikosh qartë atë që përbën një përdorim të ligjshëm të konceptit sesa të pranosh ekzistencën e mënyrave më të ngushta dhe më të gjera të përdorimit të këtij nocioni. Variacione të tilla mbështeten në kuptimin që u jepet tre karakteristikave themelore të tij përbërëse: shpërndarja, orientimi drejt atdheut dhe marrëdhëniet me shoqërinë pritëse. Shtrirja e hulumtimit e këtij kërkimi shkencor është e kufizuar, por për qartësi, nëse do të hidhnim një vështrim në nivelin e BE-së, mund të konkludonim se shtetet anëtare e përcaktojnë diasporën e tyre në mënyra të ndryshme dhe ky përkufizim ndikon natyrshëm në llojin e politikave që ata miratojnë. Për shembull, modeli i Francës tregon sesi qeveria franceze ka zhvilluar programe specifike sociale për shtetasit që banojnë jashtë vendit në situatë nevoje dhe/ose në pamundësi për t’u bashkuar me skemat e mbrojtjes sociale të vendeve të destinacionit.

Zgjerimi i solidaritetit të sponsorizuar nga shteti ndaj jo-rezidentëve justifikohet si një privilegj i lidhur me shtetësinë. Por përkundrazi, disa vende të Evropës Qëndrore dhe Lindore si Hungaria ose Sllovakia kanë zhvilluar politika për individët që konsiderohen si pjesë e diasporës së tyre bazuar në kritere etnike ose kulturore. Sidoqoftë, në rastin e shtetësisë të dyfishtë ose individëve që heqin dorë nga shtetësia e tyre gjatë marrjes së shtetësisë së një vendi tjetër, stimulimi që qeveritë të angazhohen në mirëqenien e tyre mund të jetë e kufizuar, pasi këta individë mund të hyjnë në sistemin e mbrojtjes sociale të vendeve të tyre të qëndrimit. Në këtë kuadër, autoritetet mund të konsiderojnë politikat kulturore ose të kthimit — më shumë sesa politikat sociale — si instrumente kritike për të ruajtur ose forcuar lidhjet me bashkë-etni që banojnë jashtë vendit.

Perimetri i strategjive të angazhimit të diasporës mjegullohet më tej nga tre elementë shtesë. Së pari, për shkak të konteksteve të ndryshme historike, politike dhe socio-ekonomike në të cilat ka ndodhur emigracioni, ky fenomen nuk është po aq i dukshëm. Së dyti, vendi duhet të merret me kategori të ndryshme të shtetasve që banojnë jashtë të cilët potencialisht kanë nevoja të ndryshme për mbrojtje sociale, në varësi të vendeve të tyre të banimit. Së treti, përtej dallimit midis vendeve, popullatat e diasporës priren të përqëndrohen në një pjesë të vogël të vendeve të banimit.

Në përpjekjet e mëparshme për të matur angazhimin me popullatat jashtë vendit, studiuesit kanë gjetur koncepte të reja të cilat ndryshojnë nga përqëndrimi ekskluziv në politikat e diasporës. Unterreiner dhe Weinar , për shembull, dallojnë politikat e imigracionit nga politikat e emigracionit, të cilat ata i përcaktojnë si  “të gjitha politikat që rregullojnë (që lehtësojnë ose kufizojnë) migrimin e jashtëm, mobilitetin ndër kufitar dhe kthimin e mundshëm”. Megjithëse ky kategorizim është konceptualisht tërheqës, sidoqoftë neglizhon disa politika të caktuara (të tilla si marrëveshjet bilaterale të sigurimeve shoqërore) që shpesh janë të dyja politika emigrimi përmes të cilave shtetet dërguese lehtësojnë zhvendosjen fizike (p.sh, duke lejuar që kontributet e pensioneve në vendet e origjinës të njihen në vendet pritëse) dhe politikat e imigracionit përmes të cilave shtetet pritëse synojnë të lehtësojnë integrimin duke kufizuar ekspozimin e individëve ndaj rreziqeve sociale. Në këtë kuadër, teorikisht, dallimet e qarta midis koncepteve vështirësohen. Në përputhje me literaturën, Unterreiner dhe Weinar dallojnë më tej politikat e diasporës si “politika që angazhojnë emigrantët dhe anëtarët e komuniteteve të diasporës (si grupet e organizuara ashtu edhe individët) me vendet e origjinës, duke ndërtuar një ndjenjë të përkatësisë dhe forcimit të lidhjeve”. Përcaktimi i tyre i politikave të diasporës është prandaj afër asaj që Pedroza   e kupton si politika të emigrantëve,  domethënë  “politikat që shtetet zhvillojnë posaçërisht për të krijuar një marrëdhënie të re ndaj ose për të mbajtur lidhje me emigrantët e tyre.”. Për Pedrozën dhe kolegët, politikat e emigrantëve përjashtojnë politikat e emigracionit të shteteve pritëse të vështira për t’u dalluar, politikat e shteteve të origjinës që mundësojnë largimin dhe, më e rëndësishmja, detyrat më konsullore siç përcaktohet nga Konventa e Vjenës për Marrëdhëniet Konsullore.

Çuditërisht, me përjashtim të punës së Delano, roli i konsullatave në ndihmën e emigrantëve, për t’u marrë me rreziqet jashtë vendit nuk ka marrë vëmendje të konsiderueshme shkencore. Deri më tani, literatura ka supozuar që, ndërsa ekzistojnë variacione të rëndësishme ndër-vendore në praninë e konsullatave, shërbimet janë gjerësisht të ngjashme dhe të kufizuara në: forcimin e marrëdhënieve tregtare, ekonomike, kulturore dhe shkencore midis vendeve të lindjes dhe vendeve pritëse; lëshimin e pasaportave dhe dokumenteve të udhëtimit; duke shërbyer si noter dhe regjistër civil; dhe duke ndihmuar shtetasit e arrestuar jashtë vendit . Këto misione rrjedhin nga neni 5(e) i Konventës së Vjenës që përcakton në mënyrë të paqartë funksionet konsullore si “ndihma dhe asistenca e shtetasve, si individë ashtu dhe organe të korporatës, të Shtetit dërgues”. Për Okano-Heijmans , koncepti ‘i çështjeve konsullore’ zakonisht përdoret për t’iu referuar asistencës për qytetarët jo-rezidentë në rrezik, por shtetet priren t’i lënë këto koncepte të hapura për interpretim, që, de facto u lë kompetenca të konsiderueshme diskrecionale konsullatave në marrëdhëniet me qytetarët jashtë vendit. Mungesa e qartësisë konceptuale në përkufizimin e shërbimeve konsullore dhe fakti që ofrimi i shërbimeve të caktuara nganjëherë lihet në diskrecionin e autoriteteve e bën më të vështirë krahasimin midis vendeve.

Në rastin e vendeve të BE-së, vëmendje e konsiderueshme u është kushtuar edhe funksioneve konsullore të ushtruara nga çdo shtet anëtar i BE-së për qytetarët e BE-së që jetojnë në vendet e treta në të cilat shteti i tyre i kombësisë nuk përfaqësohet. Direktiva e Këshillit 2015/637 përcakton se ndihma konsullore është e kufizuar në rastet e: vdekjes, aksidenteve të rënda ose sëmundjeve të rënda, arrestimit ose ndalimit, të qenit viktimë e krimit, lehtësimit dhe riatdhesimit në raste emergjente dhe nevoja për dokumente urgjente udhëtimi .

 Infrastruktura e diasporës

Në këtë punim, unë kam përdorur konceptin e infrastrukturës së diasporës për të krahasuar institucionet dhe politikat e diasporës që adresojnë nevojat e mbrojtjes sociale të shtetasve të tyre jo-rezidentë. Studimet e kaluara zakonisht bëjnë dallimin midis dy llojeve të institucioneve të diasporës. . Së pari, ka organe të drejtuara nga qeveria të tilla si ministri, nën-ministri ose agjenci që funksionojnë si administrata që u përgjigjen nevojave specifike të popullatave jashtë vendit ose mbajnë lidhje (të natyrës ekonomike, kulturore ose politike) me jo-rezidentët. Së dyti, organet e tjera funksionojnë si institucione konsultative ose përfaqësuese të diasporës dhe shpesh përfshijnë anëtarë nga diaspora përmes zgjedhjes ose emërimit. Funksioni i tyre është përgjithësisht të mbrojnë interesat e diasporës në procesin e hartimit të politikave të vendit të origjinës. Institucionet e shteteve dërguese që u mundësojnë shtetasve jashtë vendit të kenë akses në përfitimet e ndihmës sociale së vendeve pritëse shpesh janë anashkaluar në literaturë. Koncepti i infrastrukturës ka përjetuar një përdorim në rritje në studimet e migracionit me literaturën mbi  “infrastrukturën e mbërritjes” që studion ndërveprimin midis mjedisit lokal dhe integrimit të emigrantëve . Antropologë të tillë si Kleinman  gjithashtu i referohen infrastrukturës për të përshkruar mjedisin fizik dhe rrjetin e ndërveprimeve shoqërore që lejojnë migrantët e pasigurt të kalojnë mirë. Me konceptin e infrastrukturës së diasporës, synojmë të nxjerrim në pah faktin se angazhimi i shteteve dërguese me shtetas jashtë vendit në fushën e mbrojtjes sociale përbëhet nga të dy institucionet (konsullatat, ministritë ose nën-ministritë e ngarkuara me çështjet e emigracionit) dhe politikat (të drejtat dhe shërbime mbështetëse) që synojnë të mbrojnë diasporën nga ndjeshmëria ose rreziqet sociale.

Në përballje me shumëllojshmërinë e institucioneve dhe politikave të vendit të origjinës, që janë të rëndësishme për qytetarët jashtë vendit, kam zgjedhur të artikuloj nocionin e infrastrukturës së diasporës bazuar në dy dimensione konceptuale të ndryshme (por ndonjëherë të ndërlidhura). Frymëzuar nga literatura mbi përfaqësimin politik të minoriteteve , mund të bëjmë dallimin midis infrastrukturës shtetërore përshkruese dhe përmbajtësore për shtetasit jashtë vendit. Duke marrë parasysh trendin e mirë-dokumentuar midis shteteve dërguese që të angazhohen vetëm në mënyrë simbolike me diasporën e tyre duke krijuar institucione që kryejnë detyra të kufizuara ose duke miratuar politika me ndikim të kufizuar në mirëqenien e diasporës , dallimi midis infrastrukturës përshkruese dhe përmbajtësore është veçanërisht tërheqës për të vlerësuar cilësisht angazhimin e shteteve dërguese.

Në mendimin tim, infrastruktura përshkruese evidenton shkallën në të cilën shtetet dërguese krijojnë një sfond institucional që synon specifikisht diasporën në fushën dhe qëllimet e saj. Ky koncept tërheq “praninë” e institucioneve të shtetit të origjinës që në mënyrë të qartë e pranojnë diasporën si arsyen kryesore të ekzistencës së tyre, ndërsa zyrtarisht i jepet misioni për të vepruar në interes të saj (përfshirë interesat që lidhen me mirëqenien). Infrastruktura përshkruese mund të përfshijë rrjetin konsullor të një vendi dërgues, por gjithashtu ministri, nën-ministri, agjenci ose organe përfaqësuese që kryejnë një mision publik në interes të diasporës.

Nga ana tjetër, infrastruktura përmbajtësore i referohet ekzistencës së politikave në fushën e mbrojtjes sociale me të cilën shtetet dërguese ofrojnë të drejta dhe shërbime që adresojnë rreziqet sociale të diasporës. Një infrastrukturë e gjerë përmbajtësore mund të matet jo vetëm nga aftësia e diasporës për të përfituar nga një nivel i mbulimit nga shteti i mirëqenies së vendit të origjinës, por edhe nga aftësia e autoriteteve të shteteve dërguese për të siguruar mbështetje të vërtetë për shtetasit jashtë vendit që janë në nevojë. Natyrisht, të kesh një infrastrukturë të gjerë përshkruese nuk do të thotë domosdoshmërisht që shtetet gjithashtu të miratojnë politika të gjera përmes të cilave ato në mënyrë aktive u përgjigjen nevojave të mbrojtjes sociale të diasporës, pasi institucionet specifike të diasporës mund të krijohen vetëm në mënyrë simbolike ndonëse ende mbulojnë një përgjigje sipërfaqësore të shteteve dërguese ndaj shqetësimeve të shtetasve jashtë vendit. Përndryshe, shtetet mund të jenë akoma në gjendje të sigurojnë një infrastrukturë gjithëpërfshirëse thelbësore për popullatat jo-rezidente edhe në mungesë të një rrjeti të gjerë institucional që zyrtarisht punon në interes të diasporës. Megjithatë, ekzistenca e thjeshtë e një strukture të gjerë publike të institucioneve ende mund të ketë një peshë të rëndësishme simbolike, pasi mund të konsiderohet si një njohje e zyrtarizuar e rëndësisë së diasporës për shtetin e origjinës. Një infrastrukturë e gjerë përshkruese pritet që të ndërlidhet me një infrastrukturë të gjerë përmbajtësore, megjithëse nuk është një kusht i mjaftueshëm dhe as i domosdoshëm, për këtë të fundit.

Çfarë lloj mbrojtjeje? Mbrojtja sociale e deterritorizuar si politikë mbrojtëse për qytetarët e BE-së që banojnë jashtë vendit

Përballja e vështirësive në arritjen e përfitimeve në vendin pritës dhe humbja e të drejtave të fituara më parë në vendin e tyre të lindjes janë çështje të shpeshta që takohen nga migrantët ndërkombëtar. Bashkëpunimi shtetëror në fushën e mirëqenies mund të adresojë këto probleme, megjithëse ky bashkëpunim shpesh pengohet nga kushte të ndryshme të aksesit për përfitimet në të gjithë shtetet dhe skemat e tyre të ndryshme të financimit.  Edhe brenda BE-së, përfitimet specifike mund të bazohen në kontribute në një shtet anëtar dhe thjesht të mos ekzistojnë ose të financohen në një shtet tjetër . Kur bëhet fjalë për qasjen në kujdesin shëndetësor publik ose pensionet kontributive, qytetarët e BE-së përfitojnë nga regjimi më i avancuar i bashkëpunimit shtetëror për t’u marrë me rreziqet sociale të individëve në situatën e lëvizjes ndërkombëtare . Ky pozicion i privilegjuar kur krahasohet me migrantët e tjerë ndërkombëtarë përforcohet më tej nga korniza ligjore mbi mos-diskriminimin, trajtimin e barabartë dhe të drejtën e qëndrimit të zbatueshme në të gjithë BE-në. Me fjalë të tjera, në procesin e inkurajimit të lëvizjes së punës për të arritur tregun e vetëm , shtetet amtare të BE-së kanë kontribuar në deterritorizimin e sistemeve të tyre të mbrojtjes sociale. Si rezultat, qëndrimi jashtë territorit të një shteti specifik të mirëqenies ndaloi së qeni një pengesë për të ruajtur një formë të aksesit në përfitimet sociale nga ai shtet.

Transportueshmëria dhe eksportueshmëria e të drejtave të mirëqenies sociale janë karakteristikat kryesore të këtij procesi deterritorizimin. Transportueshmëria është aftësia e dikujt për të ruajtur, mirëmbajtur dhe transferuar të drejtat e fituara të mbrojtjes sociale në fusha të tilla si pensionet ose kujdesi shëndetësor, pavarësisht nga kombësia ose vendi i qëndrimit. . Autoritetet e mirëqenies së shteteve dërguese dhe pritëse të migrantëve zakonisht priren të bien dakord për transportueshmërinë e të drejtave të pensionit për të siguruar që individët me një histori të lëvizshmërisë ndërkombëtare që kanë paguar kontribute në vende të ndryshme nuk privohen nga aksesi në pensione. Për qytetarët e BE jashtë shtetit që nuk përfitojnë nga korniza ligjore e BE për pensionet,  një numër traktatesh ndërkombëtare dhe konventash nga institucione të tilla si Organizata Ndërkombëtare e Punës ose Kombet e Bashkuara  janë krijuar për të vendosur standarde minimale dhe për të inkurajuar— me pak forcë detyruese— praktikat e mira globale. Sidoqoftë, për shkak të mungesës së koordinimit në dimensionin e jashtëm të sigurimeve shoqërore të BE-së , të drejtat e transportueshmërisë së qytetarëve të BE-së që jetojnë jashtë BE-së ende varen nga aftësia e shteteve anëtare për të hyrë në marrëveshje të sigurimeve shoqërore me vendet e treta.

Eksportueshmëria i referohet aftësisë së individëve për të marrë një përfitim të veçantë për të cilin ata kanë të drejtë ndërsa banojnë jashtë territorit të shtetit të mirëqenies që paguan për të. Edhe këtu, pensionet janë, deri tani, përgjithësisht forma më e pranuar e përfitimeve të eksportueshme.  . Sidoqoftë, vetëm pensionet kontributeve kanë tendencë të eksportohen, pasi pensionet jo kontributeve janë të rezervuara shpesh për banorët. Në mënyrë të ngjashme, disa shtete mund të zvogëlojnë sasinë e pensioneve kur përfituesit  banojnë në vende të treta specifike .

Rregullorja 883/2004 për koordinimin e sigurimeve shoqërore ofron ilustrime të mëtejshme të faktit se qytetarët e lëvizshëm të BE-së që jetojnë në shtetet e tjera anëtare të kenë qasje në një regjim më të favorshëm të eksportueshmërisë kur krahasohet me shtetasit e BE-së që banojnë në vendet e treta.

Për shembull, Rregullorja lejon që qytetarët e BE-së të lëvizin në një shtet anëtar tjetër për qëllime të gjetjes së një pune për të eksportuar përfitime të papunësisë për 3 muaj  (deri në një maksimum prej gjashtë muajsh) . Ajo gjithashtu parashikon shprehimisht eksportueshmërinë e përfitimeve familjare kur vendi ku punon prindi dhe vendi ku fëmija jeton nuk janë të njëjtë . Për qytetarët e BE-së që lëvizin jashtë BE-së, përkundrazi, supozimi që aksesi i tyre në përfitimet familjare do të përcaktohet nga rregulloret e vendit pritës dhe, kur është e zbatueshme, marrëveshjet bilaterale/multilaterale. Përveç kësaj, Karta Evropiane e Sigurimit Shëndetësor (EHIC) gjithashtu lejon shtetasit e BE-së të kenë akses në kujdesin shëndetësor të siguruar nga shteti gjatë qëndrimit të përkohshëm në shtetet e tjera Anëtare të BE-së, Islandë, Lihtenshtajn, Norvegji dhe Zvicër, në të njëjtat kushte dhe me të njëjtat kosto si individët e siguruar në ato vende . Përtej këtyre shembujve, vetëm disa përfitime janë të eksportueshme, dhe në përgjithësi, përfitimet jo kontributeve janë krijuar në mënyrë tipike për t’iu përgjigjur nevojave të banorëve .

Perspektiva ligjore e Republikës së Shqipërisë

Integrimi evropian është objektivi gjeostrategjik dhe politik i Shqipërisë, i cili qëndron në themel të politikës së saj të brendshme dhe të jashtme. Përparimi në këtë objektiv kryesor për anëtarësimin e vendit në BE, përmes zyrtarizmit të hapjes së negociatave të anëtarësimit, pasi vendimi politik i Marsit 2020 për hapjen e negociatave ka qenë dhe mbetet përparësia kryesore.

Shqipëria u bë pjesë e procesit të Stabilizim-Asocimit, njoftuar për vendet e Evropës Juglindore në Samitin e Zagrebit në vitin 2000. Shqipëria nënshkroi dhe ratifikoi në 2006-tën Marrëveshjen e Stabilizim-Asocimit me Komunitetet Evropiane dhe Shtetet Anëtare të tyre, e cila hyri në fuqi në 1 Prill 2009. Siç përcaktohet në Nenin 1, Marrëveshja e Stabilizim-Asocimit synon të “…mbështesë përpjekjet e Shqipërisë për të forcuar demokracinë dhe shtetin e së drejtës, të kontribuojë në stabilitetin politik, ekonomik dhe institucional në Shqipëri, si dhe në stabilizimin e rajonit; të sigurojë një strukturë të përshtatshme për dialog politik, duke lejuar zhvillimin e marrëdhënieve të ngushta politike midis palëve; të mbështesë përpjekjet e Shqipërisë për të zhvilluar bashkëpunim ekonomik dhe ndërkombëtare, gjithashtu përmes përafrimit të legjislacionit të saj me atë të Komunitetit; të mbështesë përpjekjet e Shqipërisë për të përfunduar tranzicionin në një ekonomi tregu funksionuese, për të promovuar marrëdhënie të harmonizuara ekonomike dhe për të zhvilluar gradualisht një zonë të tregtisë së lirë midis Komunitetit dhe Shqipërisë, për të nxitur bashkëpunimin rajonal në të gjitha fushat e mbuluara nga nga kjo Marrëveshje…. ”.

Shqipëria gjithashtu merr përsipër të respektojë parimet e përgjithshme të demokracisë dhe të drejtave të njeriut të përfshira në Deklaratën Universale të të Drejtave të Njeriut dhe siç përcaktohet në Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut, Aktin final të Helsinkit dhe Kartën e Parisit për një Evropë të Re. Për më tepër, Shqipëria është e angazhuar për të vazhduar dhe promovuar bashkëpunimin dhe marrëdhëniet e mira fqinjësore me vendet e rajonit, duke përfshirë një nivel të përshtatshëm të rregullimit të ndërsjellë në lidhje me lëvizjen e personave, mallrave, kapitalit dhe shërbimeve, si dhe zhvillimin e projekteve të përbashkëta interesi, veçanërisht ato që lidhen me luftën kundër krimit të organizuar, korrupsionit, pastrimit të parave, imigracionit të paligjshëm dhe trafikimit, përfshirë në veçanti trafikimin e qenieve njerëzore dhe tregtinë e drogës.

Ky angazhim është një faktor kryesor në zhvillimin e marrëdhënieve dhe bashkëpunimit midis vendeve të rajonit, duke kontribuar kështu në stabilitetin rajonal dhe bashkëpunimin e qëndrueshëm midis Republikës së Shqipërisë dhe Bashkimit Evropian .

Neni 70 i SAA përcakton përafrimin e legjislacionit të brendshëm më atë të Bashkimit Evropian. Hartimi i Planit Kombëtar për Integrimin Evropian është një shprehje e këtij detyrimi që Shqipëria ka përmbushur që nga viti 2014.

Plani Kombëtar për Integrimin Evropian ka reflektuar nga viti në vit, angazhimin e shtuar të Shqipërisë, në përputhje me statusin e saj ndaj BE-së, për të përafruar legjislacionin e BE, në mënyrë që të arrihet një kornizë ligjore, normative dhe standarde që do të bëjnë të mundur marrjen përsipër të detyrimeve të anëtarësimit.

Legjislacioni në fuqi dhe nevojat për harmonizim me legjislacionin e BE-së

Kjo pjesë paraqet ndërveprimet e Qeverisë Shqiptare me shtetasit e saj jashtë vendit, duke u përqëndruar në politikat e miratuara për këtë popullatë specifike, dhe paraqitjen e institucioneve dhe bazave ligjore që ekzistojnë, me një fokus në mbrojtjen sociale. Megjithatë, emigracioni është rritur gjatë 30 viteve të fundit. Numri i mbajtësve të pasaportave shqiptare në të gjithë botën është vështirë të vlerësohet, veçanërisht pasi ligji i kombësisë shqiptare lejon shtetësinë e dyfishtë dhe nuk vendos kufizime në transmetimin e shtetësisë përmes jus sanguini të shtetasve të lindur jashtë të paktën nga një prind shqiptar. Ministria e Brendshme dhe autoritetet e tjera të organeve shtetërore në Shqipëri, mbledhin dhe japin informacione të paqarta për numrin e shtetasve shqiptarë jashtë vendit të cilët janë regjistruar rregullisht në regjistrat konsullorë të popullsisë, për shkak të disa arsyeve informacioni mbi diasporën shqiptare nuk është i saktë dhe nuk konfiguron gjendjen reale të diasporës shqiptare.

Në të njëjtën kohë, ka pak informacion mbi karakteristikat socio-ekonomike të kësaj popullsie. Në vitet e fundit, Shqipëria është angazhuar në një projekt të gjerë për ndërtimin e diasporës përmes një shumëllojshmërie institucionesh, ndër të tjera, organeve konsultative dhe përfaqësive.

Për sa i përket degës ekzekutive të Qeverisë, përgjegjësia për qytetarët shqiptarë jashtë vendit në lidhje me mbrojtjen sociale dhe legjislacionin përkatës bie nën përgjegjësinë e Ministrisë Shqiptare për Evropën dhe Punët e Jashtme dhe Ministrisë së Mirëqenies Sociale dhe Rinisë. Konsullatat janë përgjegjëse për mbrojtjen e interesave të emigrantëve shqiptarë në vendet e tyre të qëndrimit. Detyra e tyre konsiston në asistimin e administratës duke nxjerrë një mendim për të gjitha çështjet me interes për qytetarët shqiptarë që banojnë brenda zonës elektorale dhe ato luajnë një rol të rëndësishëm në shpërndarjen e të drejtave sociale për qytetarët jashtë vendit.

Sipas standardeve ndërkombëtare, Shqipëria në krahasim me vendet e tjera evropiane, nuk ka një nga politikat më liberale ekstra-territoriale për qytetarët e saj që banojnë jashtë vendit. Shqipëria nuk ka një grup shumë të përpunuar dhe të larmishëm të politikave të diasporës me fokus në mbrojtjen sociale.

Në lidhje me përfitimet e papunësisë, shtetasit shqiptarë që banojnë jashtë nuk kanë të drejtë për përfitime papunësie në Shqipëri pas kthimit të tyre nëse nuk ishin të lidhur me skemën e sigurimeve (publike) gjatë qëndrimit të tyre jashtë vendit. Sidoqoftë, ata mund të qëndrojnë të lidhur ndërsa janë jashtë në dy mënyra të ndryshme. Së pari, nëse punëdhënësi i tyre jashtë vendit zgjedh t’i bashkojë ata në skemë duke paguar një kontribut mujor të sigurimeve shoqërore. Kjo është e shpeshtë për personat e punësuar nga agjenci shtetërore ose ndërmarrjet e mëdha dhe të vendosur jashtë vendit nën një “status të mërgimit”. Së dyti, shtetasit shqiptarë jashtë vendit individualisht mund të zgjedhin të mbeten të lidhur me skemën shqiptare të papunësisë duke paguar një kontribut mujor.

Politikat shëndetësore të shqiptarëve ndaj qytetarëve jashtë nuk janë të zhvilluara. Nëse krahasohemi me Francën, kjo e fundit ka zhvilluar një interpretim kritik në lidhje me politikat shëndetësore ndaj qytetarëve jashtë vendit me titull Fondi për francezët jashtë vendit (Caisse des Français de l’étranger, CFE) që u krijua në 1978. Megjithëse zyrtarisht autonome nga agjencia e përgjithshme shëndetësore franceze (Sigurimet Shoqërore), CFE mbikëqyret nga Ministritë e Sigurimeve Shoqërore dhe Buxhetit dhe rregullohet nga kodi Francez i sigurimeve shoqërore. Përtej dispozitave shëndetësore të garantuara nga bashkëpunimi i sigurimeve shoqërore të BE-së, CFE lejon qytetarët francezë që jetojnë jashtë BE-së të regjistrohen në tre skema sigurimesh, që mbulojnë përkatësisht shëndetin dhe maternitetin, invaliditetin dhe aksidentet e lidhura me punën.

Në zbatim të politikave dhe strategjive të qeverisë shqiptare, në kuadër të përmbushjes së kushteve të përafrimit të legjislacionit evropian dhe veçanërisht përmbushjes së kushteve në lidhje me lëvizjen e lirë të njerëzve, Fondi i Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor ka marrë pjesë aktive në negociatat e Marrëveshjeve të Mbrojtjes Sociale midis qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe qeverive të disa vendeve të tjera. Ky proces drejtohet nga Ministria e Mirëqenies Sociale dhe Rinisë dhe delegacionit shtetëror për negociata përbëhet nga përfaqësues të Ministrisë së Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, Institutit të Sigurimeve Shoqërore dhe Fondit të Sigurimit të Detyrueshëm Shëndetësor. Procesi bazohet kryesisht në normat e Rregullores nr.883/2004 të Këshillit të Evropës, “Për koordinimin e sistemeve të mbrojtjes sociale”, por edhe për tiparet dhe karakteristikat e legjislacionit të vendeve të përfshira në procesin e negociatave.

Koordinimi i skemave të sigurimeve shoqërore midis Republikës së Shqipërisë dhe vendeve të tjera, në përputhje me nenin 48 të Marrëveshjes së Stabilizim-Asocimit, MFE ka marrë përsipër të koordinojë skemat e sigurimeve shoqërore, për të siguruar lirinë e lëvizjes së qytetarëve shqiptarë, dhe gjithashtu të drejtën e punëtorëve për të mbrojtur dhe garantuar me elemente të sigurimeve shoqërore. Procesi i koordinimit të skemave të sigurimeve shoqërore me vendet e tjera është një nga angazhimet thelbësore për t’u bërë pjesë e familjes evropiane.

Në përgjithësi, korniza ligjore nuk është akoma plotësisht e harmonizuar me legjislacionin e BE-së. Shqipëria, bazuar në Raportin e Komisionit Evropian  , ka një lloj niveli të përgatitjes për lirinë e lëvizjes për punëtorët. Disa përparime janë bërë në zbatimin e rekomandimeve të raportit të mëparshëm, kur bëhet fjalë për lëvizjen e lirë të qytetarëve të BE-së, lidhjen e marrëveshjeve të reja bilaterale të sigurimeve shoqërore dhe përgatitjen për t’u bashkuar në Rrjetin Evropian të Shërbimeve të Punësimit (EURES) pas anëtarësimit. Ne besojmë se Shqipëria duhet të vazhdojë negociatat dhe zbatimin e marrëveshjeve të reja bilaterale të sigurimeve shoqërore, veçanërisht me vendet anëtare të BE.

Gjatë vitit 2020, Koordinatori Kombëtar për Marrëveshjet Kombëtare në fushën e Sigurimeve Shoqërore për shtetasit shqiptarë jashtë ka ndjekur zhvillimet procedurale dhe progresin zyrtar në lidhje me finalizimin e marrëveshjeve për njohjen bilaterale të kontributeve shoqërore me vendet pritëse për komunitetet shqiptare jashtë vendit.

Bazuar në raportet zyrtare, unë kam arritur në përfundimin se Shqipëria ka marrëveshje bilaterale me Belgjikën , Republikën Çeke , Gjermaninë , Luksemburgun , Hungarinë , Rumaninë , Maqedoninë e Veriut , Turqinë  dhe Austrinë    për koordinimin e sistemeve të sigurimeve shoqërore.

Ajo ka përfunduar marrëveshje të reja me Zvicrën dhe Kanadanë dhe ka filluar negociatat me Bullgarinë për një marrëveshje të re. Ka pasur shkëmbime me Malin e Zi, Spanjën, Francën dhe Kroacinë për të koordinuar skemat e sigurimeve shoqërore. Ekziston një marrëveshje bashkëpunimi teknik për të vazhduar negociatat për një marrëveshje bilaterale me Italinë. Negociatat dhe zbatimi i marrëveshjeve të reja bilaterale të sigurimeve shoqërore midis Shqipërisë dhe vendeve anëtare të BE-së mbetet për t’u forcuar. Marrëveshjet dypalëshe me Kanadanë të ratifikuar nga Parlamenti Shqiptar pritet të hyjnë në fuqi me Ligjin Nr.58, datë 12.09.2019. Marrëveshja me Konfederatën Zvicerane u miratua nga VKM nr.533, datë 31.07.2019 “Për Miratimin në Parim të Marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Konfederatës Zvicerane për Mbrojtjen Sociale”.

Konkluzionet

Republika e Shqipërisë ka ndërmarrë një sërë hapash për të bërë më të lehtë për shqiptarët jashtë vendit që të ndërveprojë me autoritetet shqiptare në lidhje me mbrojtjen sociale. Për sa i përket sigurimeve shoqërore, marrëveshjet midis Shqipërisë dhe vendeve të tjera zbatohen kryesisht për pensionet dhe llogaritjen e periudhave të sigurimit. Në fakt, nuk ka asnjë marrëveshje që përmban rregulla të tjera, për shembull për përfitimet e papunësisë. Gjithashtu, në situata të vështirësive ekonomike dhe rrethana të jashtëzakonshme, qeveria shqiptare nuk ka një politikë specifike për të siguruar veprime të mëtejshme. Qeveria Shqiptare duhet të vazhdojë, bazuar në normat e Rregullores nr. 883/2004 të Këshillit të Evropës, “Për koordinimin e sistemeve të mbrojtjes sociale” dhe legjislacionin tjetër të BE -së, rritjen e pjesëmarrjes në marrëveshje të mëtejshme bilaterale me vendet e tjera ku ndodhet diaspora e saj.

****

Titulli origjinal: Angazhimi I Republikës së Shqipërisë në lidhje me Aksesin e Diasporës së saj në Sistemin e Mbrojtjes Sociale

Av. Xhon Skënderi – Konsulent Ligjor pranë Organizatës Ndërkombëtare të Migrimit (IOM). Pedagog me kohë të plotë pranë Fakultetit të Drejtësisë, Universiteti i Tiranës.

Ky artikull është përgatitur nga Av. Xhon Skënderi në kuadrin e programit të IOM Albania “Angazhimi i Diasporës Shqiptare në Zhvillimin Social dhe Ekonomik të Shqipërisë”, si pjesë e detyrës angazhmit së tij në xxxxx për të mbështetur zbatimin e Strategjisë Kombëtare të Diasporës dhe Planit të Veprimit 2021 -2005. Opinionet e shprehura në këtë artikull pasqyrojnë pikëpamjet e autorëve dhe nuk janë domosdoshmërisht përfaqësuese të opinionit të Organizatës Ndërkombëtare për Migracionin (IOM).

 

Programi i IOM “Angazhimi i Diasporës Shqiptare në Zhvillimin Social dhe Ekonomik të Shqipërisë” finnacohet nga Ministria e Punëve të Jashtme Italiane për Bashkëpunim Ndërkombëtar, implementohet në bashkëpunim me Ministritë e linjës si dhe me si dhe përfshirjen operacionale të Agjencisë Italiane të Bashkëpunimit për Zhvillim (AICS) në Shqipëri.]

Bibliografia

  1. Adamson, F.  B. (2019). Sending states and the making of intra-diasporic politics: Turkey and its diaspora(s). International Migration Review, 53(1), 210–236.
  2. Anthias, F. (1998). Evaluating ‘diaspora’: Beyond ethnicity? Sociology, 32(3), 557–580.
  3. https://doi.org/10.1177/0038038598032003009.
  4. Aceves, W. J. (1998). The Vienna convention in consular relations: A study of rights, wrongs, and remedies. Vanderbilt Journal of Transnational Law, 31(2), 257–324.
  5. Agunias, D. R., & Newland, K. (2012). Developing a road map for engaging diasporas in development: A handbook for policymakers and practitioners in home and host countries. Geneva: International Organization for Migration and Migration Policy Institute.
  6. Brubaker, R. (2017). Revisiting “the ‘diaspora’ diaspora”. Ethnic and Racial Studies, 40(9),
  7. 1556–1561. https://doi.org/10.1080/01419870.2017.1308533.
  8. COM (2012) 153 final- Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions- The External Dimension of EU Social Security Coordination, të disponueshme këtu: https://eurlex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX: 52012DC0153. Accessed 22 April 2021.
  9. Dufoix, S. (2008). Diasporas. Berkeley: University of California Press.
  10. Faro, S., & Moraru, M. (2010). Consular and diplomatic protection: Legal framework in the EU member states (Final Report of the CARE (Citizens Consular Assistance Regulation in Europe) Project. https://doi.org/10.2139/ssrn.1998833.
  11. Gamlen, A. (2019). Human geopolitics: States, emigrants, and the rise of diaspora institutions. Oxford: Oxford University Press.
  12. Holzmann, R., Koettl, J., & Chernetsky, T. (2005). Portability regimes of pension and health care benefits for international migrants. An analysis of issues and good practices (World Bank Social Protection Research Paper). Geneva: Global Commission on International Migration.
  13. Kleinman, J. (2014). Adventures in infrastructure: Making an African hub in Paris. City & Society, 26(3), 286–307. https://doi.org/10.1111/ciso.12044.
  14. Lafleur, J.-M., & Vintila, D. (Eds.). (2020a). Migration and social protection in Europe and beyond (volume 1). Comparing access to welfare entitlements. Cham: Springer.
  15. Meeus, B., Arnaut, K., & van Heur, B. (2019). Arrival infrastructures: Migration and urban social mobility’s. Cham: Springer.
  16. Maas, W. (2013). Free movement and discrimination: Evidence from Europe, the United States, and Canada. European Journal of Migration and Law, 15(1), 91–110.
  17. Okano-Heijmans, M. (2010). Change in consular assistance and the emergence of consular diplomacy. The Hague: Netherlands Institute of International Relations ‘Clingendael.
  18. Pedroza, L., Palop, P., & Hoffmann, B. (2016). Emigrant policies in Latin America and the Caribbean. Santiago de Chile: FLACSO-Chile.
  19. Pennings, F. (2020). Migrants’ access to social protection in the Netherlands. In J-M. Lafleur & D.  Vintila (Eds.), Migration and social protection in Europe and Beyond (Volume 1). Comparing access to welfare entitlements. Cham: Springer.
  20. Pitkin, H. (1967). The concept of representation. Berkeley: University of California Press
  21. Ragazzi, F. (2014). A comparative analysis of diaspora policies. Political Geography, 41, 74–89. https://doi.org/10.1016/j.polgeo.2013.12.004.
  22. Unterreiner, A., & Weinar, A. (2017). Introduction: Integration as a three-way process. In A. Weinar, A. Unterreiner, & P. Fargues (Eds.), Migrant integration between homeland and host society. Volume 1, where does the country of origin fit? Cham: Springer.
  23. Vintila, D., & Lafleur, J.-M. (2020). Migration and access to welfare benefits in the EU: The interplay between residence and nationality. In J.-M. Lafleur & D. Vintila (Eds.), Migration and social protection in Europe and Beyond (Volume 1). Comparing access to welfare entitlements. Cham: Springer.

Legjislacion ndërkomëtar.

International Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of their Families.

Rregullorja (EC) No 883/2004.

Rregullorja (EC) No 987/2009.

Legjislacion kombëtar

Draft Plani Kombëtar për Integrimin Evropian 2021-2023, versioni: 08.01.2021.

Dokumenti i punës i stafit të Komisionit. Raporti mbi Shqipërinë 2020 që shoqëron Komunikimin nga Komisioni në Parlamentin Evropian, Këshillin, Komitetin Evropian Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e  Rajoneve Komunikata 2020 mbi politikën e zgjerimit të BE.

Ligji nr. 35/2014, datë 3.4.2014, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Mbretërisë së Belgjikës për mbrojtjen shoqërore”.

Ligji nr. Nr. 34/2016, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Republikës Çeke për Mbrojtjen Shoqërore”.

Ligji nr. 23/2016, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Republikës Federale të Gjermanisë për Mbrojtjen Shoqërore dhe të Protokollit përfundimtar të saj”.

Ligji nr. 42/2015, datë 16.4.2015, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Këshillit të Ministrave të Republikës së Shqipërisë dhe Dukatit të Madh të Luksemburgut për mbrojtjen shoqërore”.

Ligji nr. 151/2015, datë 21.12.2015, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Hungarisë për mbrojtjen shoqërore”.

Ligji nr. 42/2016, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Rumanisë për Mbrojtjen Shoqërore”.

Ligji no.123/2015, datë 12.11.2015, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Maqedonisë për mbrojtjen shoqërore”.

Ligji nr. 9066, datë 15.5.2003, “Për ratifikimin e ‘Marrëveshjes ndërmjet Qeverisë së Republikës të Shqipërisë dhe Qeverisë së Republikës të Turqisë për mbrojtjen shoqërore”.

Ligji nr. 14/2018 “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Austrisë për mbrojtjen shoqërore”.

Për t’u bërë pjesë e grupit të “Gazeta Diaspora Shqiptare” mjafton të klikoni: Join Group dhe kërkesa do t’ju aprovohet menjëherë. 

Në vitet e fundit, kam konstatuar një mungesë studimesh që ekzaminojnë politikat shtetërore dhe institucionet e Republikës së Shqipërisë që synojnë mbrojtjen për shtetasit jo rezidentë. Për të ravijëzuar faktin që politika të tilla rregullatore dhe iniciativa kanë të bëjnë me individë që ndajnë një formë të trashëgimisë me shtetin e tyre, ata priren të cilësohen si ‘diasporë’ . Në tentativë për të dokumentuar rritjen e aktivizimit dhe krijimtarisë së shteteve dërguese për t’u angazhuar me këtë popullatë, studiuesit kanë identifikuar disa variabla shpjeguese, të cilat përfshijnë: rritjen e lëvizshmërisë, varësinë ekonomike nga migracioni (sidomos remitancat), demokratizimin, dëshirën për të fituar mbështetje politike nga qytetarët jashtë vendit, ose një zhvendosje në mënyrat neo-liberale të qeverisjes. Ky punim shkencor synon të elaburojë me detaje angazhimin e Republikës së Shqipërisë me diasporën e saj në fushën e mbrojtjes sociale. Kësisoj janë ekzaminuar në rrafshin teorik dhe atë praktik, politikat thelbësore, përmes të së cilave konsullatat, ministritë e çështjeve sociale dhe institucionet ad-hoc të diasporës, adresojnë këto risqe në fushat e caktuara. Për të nxjerrë në pah ndryshimin në angazhimin e Shqipërisë me diasporën e saj në fushën e mbrojtjes sociale, ky punim shkencor insiston veçanërisht të elaburojë politikat kombëtare në krahasim me kuadrin rregullator të BE-së, që lidhet konkretisht me politikat e koordinimit të sigurimeve shoqërore siç përcaktohet nga rregulloret Nr.883/2004 dhe 987/2009.

Reflektime teorike mbi kapërcimin e hendekut midis ndihmës konsullore, politikave të diasporës dhe dimensionit të jashtëm të mbrojtjes sociale

Duke evidentuar suksesin e konceptit të diasporës në studimin e marrëdhënies që migrantët mbajnë me shtetin e tyre, disa studiues kanë konstatuar se ky nocion është përgjithësisht përshkruar si  tepër i përdorur dhe i nën-teorizuar . Pas një periudhe të përhapjes së gjerë të termit, studiues të tillë si Dufoix  ose  Brubaker  kanë theksuar konfuzionin rreth konceptit. Sidoqoftë Brubaker , argumentoi se është më pak e rëndësishme të identifikosh qartë atë që përbën një përdorim të ligjshëm të konceptit sesa të pranosh ekzistencën e mënyrave më të ngushta dhe më të gjera të përdorimit të këtij nocioni. Variacione të tilla mbështeten në kuptimin që u jepet tre karakteristikave themelore të tij përbërëse: shpërndarja, orientimi drejt atdheut dhe marrëdhëniet me shoqërinë pritëse. Shtrirja e hulumtimit e këtij kërkimi shkencor është e kufizuar, por për qartësi, nëse do të hidhnim një vështrim në nivelin e BE-së, mund të konkludonim se shtetet anëtare e përcaktojnë diasporën e tyre në mënyra të ndryshme dhe ky përkufizim ndikon natyrshëm në llojin e politikave që ata miratojnë. Për shembull, modeli i Francës tregon sesi qeveria franceze ka zhvilluar programe specifike sociale për shtetasit që banojnë jashtë vendit në situatë nevoje dhe/ose në pamundësi për t’u bashkuar me skemat e mbrojtjes sociale të vendeve të destinacionit.

Zgjerimi i solidaritetit të sponsorizuar nga shteti ndaj jo-rezidentëve justifikohet si një privilegj i lidhur me shtetësinë. Por përkundrazi, disa vende të Evropës Qëndrore dhe Lindore si Hungaria ose Sllovakia kanë zhvilluar politika për individët që konsiderohen si pjesë e diasporës së tyre bazuar në kritere etnike ose kulturore. Sidoqoftë, në rastin e shtetësisë të dyfishtë ose individëve që heqin dorë nga shtetësia e tyre gjatë marrjes së shtetësisë së një vendi tjetër, stimulimi që qeveritë të angazhohen në mirëqenien e tyre mund të jetë e kufizuar, pasi këta individë mund të hyjnë në sistemin e mbrojtjes sociale të vendeve të tyre të qëndrimit. Në këtë kuadër, autoritetet mund të konsiderojnë politikat kulturore ose të kthimit — më shumë sesa politikat sociale — si instrumente kritike për të ruajtur ose forcuar lidhjet me bashkë-etni që banojnë jashtë vendit.

Perimetri i strategjive të angazhimit të diasporës mjegullohet më tej nga tre elementë shtesë. Së pari, për shkak të konteksteve të ndryshme historike, politike dhe socio-ekonomike në të cilat ka ndodhur emigracioni, ky fenomen nuk është po aq i dukshëm. Së dyti, vendi duhet të merret me kategori të ndryshme të shtetasve që banojnë jashtë të cilët potencialisht kanë nevoja të ndryshme për mbrojtje sociale, në varësi të vendeve të tyre të banimit. Së treti, përtej dallimit midis vendeve, popullatat e diasporës priren të përqëndrohen në një pjesë të vogël të vendeve të banimit.

Në përpjekjet e mëparshme për të matur angazhimin me popullatat jashtë vendit, studiuesit kanë gjetur koncepte të reja të cilat ndryshojnë nga përqëndrimi ekskluziv në politikat e diasporës. Unterreiner dhe Weinar , për shembull, dallojnë politikat e imigracionit nga politikat e emigracionit, të cilat ata i përcaktojnë si  “të gjitha politikat që rregullojnë (që lehtësojnë ose kufizojnë) migrimin e jashtëm, mobilitetin ndër kufitar dhe kthimin e mundshëm”. Megjithëse ky kategorizim është konceptualisht tërheqës, sidoqoftë neglizhon disa politika të caktuara (të tilla si marrëveshjet bilaterale të sigurimeve shoqërore) që shpesh janë të dyja politika emigrimi përmes të cilave shtetet dërguese lehtësojnë zhvendosjen fizike (p.sh, duke lejuar që kontributet e pensioneve në vendet e origjinës të njihen në vendet pritëse) dhe politikat e imigracionit përmes të cilave shtetet pritëse synojnë të lehtësojnë integrimin duke kufizuar ekspozimin e individëve ndaj rreziqeve sociale. Në këtë kuadër, teorikisht, dallimet e qarta midis koncepteve vështirësohen. Në përputhje me literaturën, Unterreiner dhe Weinar dallojnë më tej politikat e diasporës si “politika që angazhojnë emigrantët dhe anëtarët e komuniteteve të diasporës (si grupet e organizuara ashtu edhe individët) me vendet e origjinës, duke ndërtuar një ndjenjë të përkatësisë dhe forcimit të lidhjeve”. Përcaktimi i tyre i politikave të diasporës është prandaj afër asaj që Pedroza   e kupton si politika të emigrantëve,  domethënë  “politikat që shtetet zhvillojnë posaçërisht për të krijuar një marrëdhënie të re ndaj ose për të mbajtur lidhje me emigrantët e tyre.”. Për Pedrozën dhe kolegët, politikat e emigrantëve përjashtojnë politikat e emigracionit të shteteve pritëse të vështira për t’u dalluar, politikat e shteteve të origjinës që mundësojnë largimin dhe, më e rëndësishmja, detyrat më konsullore siç përcaktohet nga Konventa e Vjenës për Marrëdhëniet Konsullore.

Çuditërisht, me përjashtim të punës së Delano, roli i konsullatave në ndihmën e emigrantëve, për t’u marrë me rreziqet jashtë vendit nuk ka marrë vëmendje të konsiderueshme shkencore. Deri më tani, literatura ka supozuar që, ndërsa ekzistojnë variacione të rëndësishme ndër-vendore në praninë e konsullatave, shërbimet janë gjerësisht të ngjashme dhe të kufizuara në: forcimin e marrëdhënieve tregtare, ekonomike, kulturore dhe shkencore midis vendeve të lindjes dhe vendeve pritëse; lëshimin e pasaportave dhe dokumenteve të udhëtimit; duke shërbyer si noter dhe regjistër civil; dhe duke ndihmuar shtetasit e arrestuar jashtë vendit . Këto misione rrjedhin nga neni 5(e) i Konventës së Vjenës që përcakton në mënyrë të paqartë funksionet konsullore si “ndihma dhe asistenca e shtetasve, si individë ashtu dhe organe të korporatës, të Shtetit dërgues”. Për Okano-Heijmans , koncepti ‘i çështjeve konsullore’ zakonisht përdoret për t’iu referuar asistencës për qytetarët jo-rezidentë në rrezik, por shtetet priren t’i lënë këto koncepte të hapura për interpretim, që, de facto u lë kompetenca të konsiderueshme diskrecionale konsullatave në marrëdhëniet me qytetarët jashtë vendit. Mungesa e qartësisë konceptuale në përkufizimin e shërbimeve konsullore dhe fakti që ofrimi i shërbimeve të caktuara nganjëherë lihet në diskrecionin e autoriteteve e bën më të vështirë krahasimin midis vendeve.

Në rastin e vendeve të BE-së, vëmendje e konsiderueshme u është kushtuar edhe funksioneve konsullore të ushtruara nga çdo shtet anëtar i BE-së për qytetarët e BE-së që jetojnë në vendet e treta në të cilat shteti i tyre i kombësisë nuk përfaqësohet. Direktiva e Këshillit 2015/637 përcakton se ndihma konsullore është e kufizuar në rastet e: vdekjes, aksidenteve të rënda ose sëmundjeve të rënda, arrestimit ose ndalimit, të qenit viktimë e krimit, lehtësimit dhe riatdhesimit në raste emergjente dhe nevoja për dokumente urgjente udhëtimi .

 Infrastruktura e diasporës

Në këtë punim, unë kam përdorur konceptin e infrastrukturës së diasporës për të krahasuar institucionet dhe politikat e diasporës që adresojnë nevojat e mbrojtjes sociale të shtetasve të tyre jo-rezidentë. Studimet e kaluara zakonisht bëjnë dallimin midis dy llojeve të institucioneve të diasporës. . Së pari, ka organe të drejtuara nga qeveria të tilla si ministri, nën-ministri ose agjenci që funksionojnë si administrata që u përgjigjen nevojave specifike të popullatave jashtë vendit ose mbajnë lidhje (të natyrës ekonomike, kulturore ose politike) me jo-rezidentët. Së dyti, organet e tjera funksionojnë si institucione konsultative ose përfaqësuese të diasporës dhe shpesh përfshijnë anëtarë nga diaspora përmes zgjedhjes ose emërimit. Funksioni i tyre është përgjithësisht të mbrojnë interesat e diasporës në procesin e hartimit të politikave të vendit të origjinës. Institucionet e shteteve dërguese që u mundësojnë shtetasve jashtë vendit të kenë akses në përfitimet e ndihmës sociale së vendeve pritëse shpesh janë anashkaluar në literaturë. Koncepti i infrastrukturës ka përjetuar një përdorim në rritje në studimet e migracionit me literaturën mbi  “infrastrukturën e mbërritjes” që studion ndërveprimin midis mjedisit lokal dhe integrimit të emigrantëve . Antropologë të tillë si Kleinman  gjithashtu i referohen infrastrukturës për të përshkruar mjedisin fizik dhe rrjetin e ndërveprimeve shoqërore që lejojnë migrantët e pasigurt të kalojnë mirë. Me konceptin e infrastrukturës së diasporës, synojmë të nxjerrim në pah faktin se angazhimi i shteteve dërguese me shtetas jashtë vendit në fushën e mbrojtjes sociale përbëhet nga të dy institucionet (konsullatat, ministritë ose nën-ministritë e ngarkuara me çështjet e emigracionit) dhe politikat (të drejtat dhe shërbime mbështetëse) që synojnë të mbrojnë diasporën nga ndjeshmëria ose rreziqet sociale.

Në përballje me shumëllojshmërinë e institucioneve dhe politikave të vendit të origjinës, që janë të rëndësishme për qytetarët jashtë vendit, kam zgjedhur të artikuloj nocionin e infrastrukturës së diasporës bazuar në dy dimensione konceptuale të ndryshme (por ndonjëherë të ndërlidhura). Frymëzuar nga literatura mbi përfaqësimin politik të minoriteteve , mund të bëjmë dallimin midis infrastrukturës shtetërore përshkruese dhe përmbajtësore për shtetasit jashtë vendit. Duke marrë parasysh trendin e mirë-dokumentuar midis shteteve dërguese që të angazhohen vetëm në mënyrë simbolike me diasporën e tyre duke krijuar institucione që kryejnë detyra të kufizuara ose duke miratuar politika me ndikim të kufizuar në mirëqenien e diasporës , dallimi midis infrastrukturës përshkruese dhe përmbajtësore është veçanërisht tërheqës për të vlerësuar cilësisht angazhimin e shteteve dërguese.

Në mendimin tim, infrastruktura përshkruese evidenton shkallën në të cilën shtetet dërguese krijojnë një sfond institucional që synon specifikisht diasporën në fushën dhe qëllimet e saj. Ky koncept tërheq “praninë” e institucioneve të shtetit të origjinës që në mënyrë të qartë e pranojnë diasporën si arsyen kryesore të ekzistencës së tyre, ndërsa zyrtarisht i jepet misioni për të vepruar në interes të saj (përfshirë interesat që lidhen me mirëqenien). Infrastruktura përshkruese mund të përfshijë rrjetin konsullor të një vendi dërgues, por gjithashtu ministri, nën-ministri, agjenci ose organe përfaqësuese që kryejnë një mision publik në interes të diasporës.

Nga ana tjetër, infrastruktura përmbajtësore i referohet ekzistencës së politikave në fushën e mbrojtjes sociale me të cilën shtetet dërguese ofrojnë të drejta dhe shërbime që adresojnë rreziqet sociale të diasporës. Një infrastrukturë e gjerë përmbajtësore mund të matet jo vetëm nga aftësia e diasporës për të përfituar nga një nivel i mbulimit nga shteti i mirëqenies së vendit të origjinës, por edhe nga aftësia e autoriteteve të shteteve dërguese për të siguruar mbështetje të vërtetë për shtetasit jashtë vendit që janë në nevojë. Natyrisht, të kesh një infrastrukturë të gjerë përshkruese nuk do të thotë domosdoshmërisht që shtetet gjithashtu të miratojnë politika të gjera përmes të cilave ato në mënyrë aktive u përgjigjen nevojave të mbrojtjes sociale të diasporës, pasi institucionet specifike të diasporës mund të krijohen vetëm në mënyrë simbolike ndonëse ende mbulojnë një përgjigje sipërfaqësore të shteteve dërguese ndaj shqetësimeve të shtetasve jashtë vendit. Përndryshe, shtetet mund të jenë akoma në gjendje të sigurojnë një infrastrukturë gjithëpërfshirëse thelbësore për popullatat jo-rezidente edhe në mungesë të një rrjeti të gjerë institucional që zyrtarisht punon në interes të diasporës. Megjithatë, ekzistenca e thjeshtë e një strukture të gjerë publike të institucioneve ende mund të ketë një peshë të rëndësishme simbolike, pasi mund të konsiderohet si një njohje e zyrtarizuar e rëndësisë së diasporës për shtetin e origjinës. Një infrastrukturë e gjerë përshkruese pritet që të ndërlidhet me një infrastrukturë të gjerë përmbajtësore, megjithëse nuk është një kusht i mjaftueshëm dhe as i domosdoshëm, për këtë të fundit.

Çfarë lloj mbrojtjeje? Mbrojtja sociale e deterritorizuar si politikë mbrojtëse për qytetarët e BE-së që banojnë jashtë vendit

Përballja e vështirësive në arritjen e përfitimeve në vendin pritës dhe humbja e të drejtave të fituara më parë në vendin e tyre të lindjes janë çështje të shpeshta që takohen nga migrantët ndërkombëtar. Bashkëpunimi shtetëror në fushën e mirëqenies mund të adresojë këto probleme, megjithëse ky bashkëpunim shpesh pengohet nga kushte të ndryshme të aksesit për përfitimet në të gjithë shtetet dhe skemat e tyre të ndryshme të financimit.  Edhe brenda BE-së, përfitimet specifike mund të bazohen në kontribute në një shtet anëtar dhe thjesht të mos ekzistojnë ose të financohen në një shtet tjetër . Kur bëhet fjalë për qasjen në kujdesin shëndetësor publik ose pensionet kontributive, qytetarët e BE-së përfitojnë nga regjimi më i avancuar i bashkëpunimit shtetëror për t’u marrë me rreziqet sociale të individëve në situatën e lëvizjes ndërkombëtare . Ky pozicion i privilegjuar kur krahasohet me migrantët e tjerë ndërkombëtarë përforcohet më tej nga korniza ligjore mbi mos-diskriminimin, trajtimin e barabartë dhe të drejtën e qëndrimit të zbatueshme në të gjithë BE-në. Me fjalë të tjera, në procesin e inkurajimit të lëvizjes së punës për të arritur tregun e vetëm , shtetet amtare të BE-së kanë kontribuar në deterritorizimin e sistemeve të tyre të mbrojtjes sociale. Si rezultat, qëndrimi jashtë territorit të një shteti specifik të mirëqenies ndaloi së qeni një pengesë për të ruajtur një formë të aksesit në përfitimet sociale nga ai shtet.

Transportueshmëria dhe eksportueshmëria e të drejtave të mirëqenies sociale janë karakteristikat kryesore të këtij procesi deterritorizimin. Transportueshmëria është aftësia e dikujt për të ruajtur, mirëmbajtur dhe transferuar të drejtat e fituara të mbrojtjes sociale në fusha të tilla si pensionet ose kujdesi shëndetësor, pavarësisht nga kombësia ose vendi i qëndrimit. . Autoritetet e mirëqenies së shteteve dërguese dhe pritëse të migrantëve zakonisht priren të bien dakord për transportueshmërinë e të drejtave të pensionit për të siguruar që individët me një histori të lëvizshmërisë ndërkombëtare që kanë paguar kontribute në vende të ndryshme nuk privohen nga aksesi në pensione. Për qytetarët e BE jashtë shtetit që nuk përfitojnë nga korniza ligjore e BE për pensionet,  një numër traktatesh ndërkombëtare dhe konventash nga institucione të tilla si Organizata Ndërkombëtare e Punës ose Kombet e Bashkuara  janë krijuar për të vendosur standarde minimale dhe për të inkurajuar— me pak forcë detyruese— praktikat e mira globale. Sidoqoftë, për shkak të mungesës së koordinimit në dimensionin e jashtëm të sigurimeve shoqërore të BE-së , të drejtat e transportueshmërisë së qytetarëve të BE-së që jetojnë jashtë BE-së ende varen nga aftësia e shteteve anëtare për të hyrë në marrëveshje të sigurimeve shoqërore me vendet e treta.

Eksportueshmëria i referohet aftësisë së individëve për të marrë një përfitim të veçantë për të cilin ata kanë të drejtë ndërsa banojnë jashtë territorit të shtetit të mirëqenies që paguan për të. Edhe këtu, pensionet janë, deri tani, përgjithësisht forma më e pranuar e përfitimeve të eksportueshme.  . Sidoqoftë, vetëm pensionet kontributeve kanë tendencë të eksportohen, pasi pensionet jo kontributeve janë të rezervuara shpesh për banorët. Në mënyrë të ngjashme, disa shtete mund të zvogëlojnë sasinë e pensioneve kur përfituesit  banojnë në vende të treta specifike .

Rregullorja 883/2004 për koordinimin e sigurimeve shoqërore ofron ilustrime të mëtejshme të faktit se qytetarët e lëvizshëm të BE-së që jetojnë në shtetet e tjera anëtare të kenë qasje në një regjim më të favorshëm të eksportueshmërisë kur krahasohet me shtetasit e BE-së që banojnë në vendet e treta.

Për shembull, Rregullorja lejon që qytetarët e BE-së të lëvizin në një shtet anëtar tjetër për qëllime të gjetjes së një pune për të eksportuar përfitime të papunësisë për 3 muaj  (deri në një maksimum prej gjashtë muajsh) . Ajo gjithashtu parashikon shprehimisht eksportueshmërinë e përfitimeve familjare kur vendi ku punon prindi dhe vendi ku fëmija jeton nuk janë të njëjtë . Për qytetarët e BE-së që lëvizin jashtë BE-së, përkundrazi, supozimi që aksesi i tyre në përfitimet familjare do të përcaktohet nga rregulloret e vendit pritës dhe, kur është e zbatueshme, marrëveshjet bilaterale/multilaterale. Përveç kësaj, Karta Evropiane e Sigurimit Shëndetësor (EHIC) gjithashtu lejon shtetasit e BE-së të kenë akses në kujdesin shëndetësor të siguruar nga shteti gjatë qëndrimit të përkohshëm në shtetet e tjera Anëtare të BE-së, Islandë, Lihtenshtajn, Norvegji dhe Zvicër, në të njëjtat kushte dhe me të njëjtat kosto si individët e siguruar në ato vende . Përtej këtyre shembujve, vetëm disa përfitime janë të eksportueshme, dhe në përgjithësi, përfitimet jo kontributeve janë krijuar në mënyrë tipike për t’iu përgjigjur nevojave të banorëve .

Perspektiva ligjore e Republikës së Shqipërisë

Integrimi evropian është objektivi gjeostrategjik dhe politik i Shqipërisë, i cili qëndron në themel të politikës së saj të brendshme dhe të jashtme. Përparimi në këtë objektiv kryesor për anëtarësimin e vendit në BE, përmes zyrtarizmit të hapjes së negociatave të anëtarësimit, pasi vendimi politik i Marsit 2020 për hapjen e negociatave ka qenë dhe mbetet përparësia kryesore.

Shqipëria u bë pjesë e procesit të Stabilizim-Asocimit, njoftuar për vendet e Evropës Juglindore në Samitin e Zagrebit në vitin 2000. Shqipëria nënshkroi dhe ratifikoi në 2006-tën Marrëveshjen e Stabilizim-Asocimit me Komunitetet Evropiane dhe Shtetet Anëtare të tyre, e cila hyri në fuqi në 1 Prill 2009. Siç përcaktohet në Nenin 1, Marrëveshja e Stabilizim-Asocimit synon të “…mbështesë përpjekjet e Shqipërisë për të forcuar demokracinë dhe shtetin e së drejtës, të kontribuojë në stabilitetin politik, ekonomik dhe institucional në Shqipëri, si dhe në stabilizimin e rajonit; të sigurojë një strukturë të përshtatshme për dialog politik, duke lejuar zhvillimin e marrëdhënieve të ngushta politike midis palëve; të mbështesë përpjekjet e Shqipërisë për të zhvilluar bashkëpunim ekonomik dhe ndërkombëtare, gjithashtu përmes përafrimit të legjislacionit të saj me atë të Komunitetit; të mbështesë përpjekjet e Shqipërisë për të përfunduar tranzicionin në një ekonomi tregu funksionuese, për të promovuar marrëdhënie të harmonizuara ekonomike dhe për të zhvilluar gradualisht një zonë të tregtisë së lirë midis Komunitetit dhe Shqipërisë, për të nxitur bashkëpunimin rajonal në të gjitha fushat e mbuluara nga nga kjo Marrëveshje…. ”.

Shqipëria gjithashtu merr përsipër të respektojë parimet e përgjithshme të demokracisë dhe të drejtave të njeriut të përfshira në Deklaratën Universale të të Drejtave të Njeriut dhe siç përcaktohet në Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut, Aktin final të Helsinkit dhe Kartën e Parisit për një Evropë të Re. Për më tepër, Shqipëria është e angazhuar për të vazhduar dhe promovuar bashkëpunimin dhe marrëdhëniet e mira fqinjësore me vendet e rajonit, duke përfshirë një nivel të përshtatshëm të rregullimit të ndërsjellë në lidhje me lëvizjen e personave, mallrave, kapitalit dhe shërbimeve, si dhe zhvillimin e projekteve të përbashkëta interesi, veçanërisht ato që lidhen me luftën kundër krimit të organizuar, korrupsionit, pastrimit të parave, imigracionit të paligjshëm dhe trafikimit, përfshirë në veçanti trafikimin e qenieve njerëzore dhe tregtinë e drogës.

Ky angazhim është një faktor kryesor në zhvillimin e marrëdhënieve dhe bashkëpunimit midis vendeve të rajonit, duke kontribuar kështu në stabilitetin rajonal dhe bashkëpunimin e qëndrueshëm midis Republikës së Shqipërisë dhe Bashkimit Evropian .

Neni 70 i SAA përcakton përafrimin e legjislacionit të brendshëm më atë të Bashkimit Evropian. Hartimi i Planit Kombëtar për Integrimin Evropian është një shprehje e këtij detyrimi që Shqipëria ka përmbushur që nga viti 2014.

Plani Kombëtar për Integrimin Evropian ka reflektuar nga viti në vit, angazhimin e shtuar të Shqipërisë, në përputhje me statusin e saj ndaj BE-së, për të përafruar legjislacionin e BE, në mënyrë që të arrihet një kornizë ligjore, normative dhe standarde që do të bëjnë të mundur marrjen përsipër të detyrimeve të anëtarësimit.

Legjislacioni në fuqi dhe nevojat për harmonizim me legjislacionin e BE-së

Kjo pjesë paraqet ndërveprimet e Qeverisë Shqiptare me shtetasit e saj jashtë vendit, duke u përqëndruar në politikat e miratuara për këtë popullatë specifike, dhe paraqitjen e institucioneve dhe bazave ligjore që ekzistojnë, me një fokus në mbrojtjen sociale. Megjithatë, emigracioni është rritur gjatë 30 viteve të fundit. Numri i mbajtësve të pasaportave shqiptare në të gjithë botën është vështirë të vlerësohet, veçanërisht pasi ligji i kombësisë shqiptare lejon shtetësinë e dyfishtë dhe nuk vendos kufizime në transmetimin e shtetësisë përmes jus sanguini të shtetasve të lindur jashtë të paktën nga një prind shqiptar. Ministria e Brendshme dhe autoritetet e tjera të organeve shtetërore në Shqipëri, mbledhin dhe japin informacione të paqarta për numrin e shtetasve shqiptarë jashtë vendit të cilët janë regjistruar rregullisht në regjistrat konsullorë të popullsisë, për shkak të disa arsyeve informacioni mbi diasporën shqiptare nuk është i saktë dhe nuk konfiguron gjendjen reale të diasporës shqiptare.

Në të njëjtën kohë, ka pak informacion mbi karakteristikat socio-ekonomike të kësaj popullsie. Në vitet e fundit, Shqipëria është angazhuar në një projekt të gjerë për ndërtimin e diasporës përmes një shumëllojshmërie institucionesh, ndër të tjera, organeve konsultative dhe përfaqësive.

Për sa i përket degës ekzekutive të Qeverisë, përgjegjësia për qytetarët shqiptarë jashtë vendit në lidhje me mbrojtjen sociale dhe legjislacionin përkatës bie nën përgjegjësinë e Ministrisë Shqiptare për Evropën dhe Punët e Jashtme dhe Ministrisë së Mirëqenies Sociale dhe Rinisë. Konsullatat janë përgjegjëse për mbrojtjen e interesave të emigrantëve shqiptarë në vendet e tyre të qëndrimit. Detyra e tyre konsiston në asistimin e administratës duke nxjerrë një mendim për të gjitha çështjet me interes për qytetarët shqiptarë që banojnë brenda zonës elektorale dhe ato luajnë një rol të rëndësishëm në shpërndarjen e të drejtave sociale për qytetarët jashtë vendit.

Sipas standardeve ndërkombëtare, Shqipëria në krahasim me vendet e tjera evropiane, nuk ka një nga politikat më liberale ekstra-territoriale për qytetarët e saj që banojnë jashtë vendit. Shqipëria nuk ka një grup shumë të përpunuar dhe të larmishëm të politikave të diasporës me fokus në mbrojtjen sociale.

Në lidhje me përfitimet e papunësisë, shtetasit shqiptarë që banojnë jashtë nuk kanë të drejtë për përfitime papunësie në Shqipëri pas kthimit të tyre nëse nuk ishin të lidhur me skemën e sigurimeve (publike) gjatë qëndrimit të tyre jashtë vendit. Sidoqoftë, ata mund të qëndrojnë të lidhur ndërsa janë jashtë në dy mënyra të ndryshme. Së pari, nëse punëdhënësi i tyre jashtë vendit zgjedh t’i bashkojë ata në skemë duke paguar një kontribut mujor të sigurimeve shoqërore. Kjo është e shpeshtë për personat e punësuar nga agjenci shtetërore ose ndërmarrjet e mëdha dhe të vendosur jashtë vendit nën një “status të mërgimit”. Së dyti, shtetasit shqiptarë jashtë vendit individualisht mund të zgjedhin të mbeten të lidhur me skemën shqiptare të papunësisë duke paguar një kontribut mujor.

Politikat shëndetësore të shqiptarëve ndaj qytetarëve jashtë nuk janë të zhvilluara. Nëse krahasohemi me Francën, kjo e fundit ka zhvilluar një interpretim kritik në lidhje me politikat shëndetësore ndaj qytetarëve jashtë vendit me titull Fondi për francezët jashtë vendit (Caisse des Français de l’étranger, CFE) që u krijua në 1978. Megjithëse zyrtarisht autonome nga agjencia e përgjithshme shëndetësore franceze (Sigurimet Shoqërore), CFE mbikëqyret nga Ministritë e Sigurimeve Shoqërore dhe Buxhetit dhe rregullohet nga kodi Francez i sigurimeve shoqërore. Përtej dispozitave shëndetësore të garantuara nga bashkëpunimi i sigurimeve shoqërore të BE-së, CFE lejon qytetarët francezë që jetojnë jashtë BE-së të regjistrohen në tre skema sigurimesh, që mbulojnë përkatësisht shëndetin dhe maternitetin, invaliditetin dhe aksidentet e lidhura me punën.

Në zbatim të politikave dhe strategjive të qeverisë shqiptare, në kuadër të përmbushjes së kushteve të përafrimit të legjislacionit evropian dhe veçanërisht përmbushjes së kushteve në lidhje me lëvizjen e lirë të njerëzve, Fondi i Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor ka marrë pjesë aktive në negociatat e Marrëveshjeve të Mbrojtjes Sociale midis qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe qeverive të disa vendeve të tjera. Ky proces drejtohet nga Ministria e Mirëqenies Sociale dhe Rinisë dhe delegacionit shtetëror për negociata përbëhet nga përfaqësues të Ministrisë së Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, Institutit të Sigurimeve Shoqërore dhe Fondit të Sigurimit të Detyrueshëm Shëndetësor. Procesi bazohet kryesisht në normat e Rregullores nr.883/2004 të Këshillit të Evropës, “Për koordinimin e sistemeve të mbrojtjes sociale”, por edhe për tiparet dhe karakteristikat e legjislacionit të vendeve të përfshira në procesin e negociatave.

Koordinimi i skemave të sigurimeve shoqërore midis Republikës së Shqipërisë dhe vendeve të tjera, në përputhje me nenin 48 të Marrëveshjes së Stabilizim-Asocimit, MFE ka marrë përsipër të koordinojë skemat e sigurimeve shoqërore, për të siguruar lirinë e lëvizjes së qytetarëve shqiptarë, dhe gjithashtu të drejtën e punëtorëve për të mbrojtur dhe garantuar me elemente të sigurimeve shoqërore. Procesi i koordinimit të skemave të sigurimeve shoqërore me vendet e tjera është një nga angazhimet thelbësore për t’u bërë pjesë e familjes evropiane.

Në përgjithësi, korniza ligjore nuk është akoma plotësisht e harmonizuar me legjislacionin e BE-së. Shqipëria, bazuar në Raportin e Komisionit Evropian  , ka një lloj niveli të përgatitjes për lirinë e lëvizjes për punëtorët. Disa përparime janë bërë në zbatimin e rekomandimeve të raportit të mëparshëm, kur bëhet fjalë për lëvizjen e lirë të qytetarëve të BE-së, lidhjen e marrëveshjeve të reja bilaterale të sigurimeve shoqërore dhe përgatitjen për t’u bashkuar në Rrjetin Evropian të Shërbimeve të Punësimit (EURES) pas anëtarësimit. Ne besojmë se Shqipëria duhet të vazhdojë negociatat dhe zbatimin e marrëveshjeve të reja bilaterale të sigurimeve shoqërore, veçanërisht me vendet anëtare të BE.

Gjatë vitit 2020, Koordinatori Kombëtar për Marrëveshjet Kombëtare në fushën e Sigurimeve Shoqërore për shtetasit shqiptarë jashtë ka ndjekur zhvillimet procedurale dhe progresin zyrtar në lidhje me finalizimin e marrëveshjeve për njohjen bilaterale të kontributeve shoqërore me vendet pritëse për komunitetet shqiptare jashtë vendit.

Bazuar në raportet zyrtare, unë kam arritur në përfundimin se Shqipëria ka marrëveshje bilaterale me Belgjikën , Republikën Çeke , Gjermaninë , Luksemburgun , Hungarinë , Rumaninë , Maqedoninë e Veriut , Turqinë  dhe Austrinë    për koordinimin e sistemeve të sigurimeve shoqërore.

Ajo ka përfunduar marrëveshje të reja me Zvicrën dhe Kanadanë dhe ka filluar negociatat me Bullgarinë për një marrëveshje të re. Ka pasur shkëmbime me Malin e Zi, Spanjën, Francën dhe Kroacinë për të koordinuar skemat e sigurimeve shoqërore. Ekziston një marrëveshje bashkëpunimi teknik për të vazhduar negociatat për një marrëveshje bilaterale me Italinë. Negociatat dhe zbatimi i marrëveshjeve të reja bilaterale të sigurimeve shoqërore midis Shqipërisë dhe vendeve anëtare të BE-së mbetet për t’u forcuar. Marrëveshjet dypalëshe me Kanadanë të ratifikuar nga Parlamenti Shqiptar pritet të hyjnë në fuqi me Ligjin Nr.58, datë 12.09.2019. Marrëveshja me Konfederatën Zvicerane u miratua nga VKM nr.533, datë 31.07.2019 “Për Miratimin në Parim të Marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Konfederatës Zvicerane për Mbrojtjen Sociale”.

Konkluzionet

Republika e Shqipërisë ka ndërmarrë një sërë hapash për të bërë më të lehtë për shqiptarët jashtë vendit që të ndërveprojë me autoritetet shqiptare në lidhje me mbrojtjen sociale. Për sa i përket sigurimeve shoqërore, marrëveshjet midis Shqipërisë dhe vendeve të tjera zbatohen kryesisht për pensionet dhe llogaritjen e periudhave të sigurimit. Në fakt, nuk ka asnjë marrëveshje që përmban rregulla të tjera, për shembull për përfitimet e papunësisë. Gjithashtu, në situata të vështirësive ekonomike dhe rrethana të jashtëzakonshme, qeveria shqiptare nuk ka një politikë specifike për të siguruar veprime të mëtejshme. Qeveria Shqiptare duhet të vazhdojë, bazuar në normat e Rregullores nr. 883/2004 të Këshillit të Evropës, “Për koordinimin e sistemeve të mbrojtjes sociale” dhe legjislacionin tjetër të BE -së, rritjen e pjesëmarrjes në marrëveshje të mëtejshme bilaterale me vendet e tjera ku ndodhet diaspora e saj.

****

Titulli origjinal: Angazhimi I Republikës së Shqipërisë në lidhje me Aksesin e Diasporës së saj në Sistemin e Mbrojtjes Sociale

Av. Xhon Skënderi – Konsulent Ligjor pranë Organizatës Ndërkombëtare të Migrimit (IOM). Pedagog me kohë të plotë pranë Fakultetit të Drejtësisë, Universiteti i Tiranës.

Ky artikull është përgatitur nga Av. Xhon Skënderi në kuadrin e programit të IOM Albania “Angazhimi i Diasporës Shqiptare në Zhvillimin Social dhe Ekonomik të Shqipërisë”, si pjesë e detyrës angazhmit së tij në xxxxx për të mbështetur zbatimin e Strategjisë Kombëtare të Diasporës dhe Planit të Veprimit 2021 -2005. Opinionet e shprehura në këtë artikull pasqyrojnë pikëpamjet e autorëve dhe nuk janë domosdoshmërisht përfaqësuese të opinionit të Organizatës Ndërkombëtare për Migracionin (IOM).

 

Programi i IOM “Angazhimi i Diasporës Shqiptare në Zhvillimin Social dhe Ekonomik të Shqipërisë” finnacohet nga Ministria e Punëve të Jashtme Italiane për Bashkëpunim Ndërkombëtar, implementohet në bashkëpunim me Ministritë e linjës si dhe me si dhe përfshirjen operacionale të Agjencisë Italiane të Bashkëpunimit për Zhvillim (AICS) në Shqipëri.]

Bibliografia

  1. Adamson, F.  B. (2019). Sending states and the making of intra-diasporic politics: Turkey and its diaspora(s). International Migration Review, 53(1), 210–236.
  2. Anthias, F. (1998). Evaluating ‘diaspora’: Beyond ethnicity? Sociology, 32(3), 557–580.
  3. https://doi.org/10.1177/0038038598032003009.
  4. Aceves, W. J. (1998). The Vienna convention in consular relations: A study of rights, wrongs, and remedies. Vanderbilt Journal of Transnational Law, 31(2), 257–324.
  5. Agunias, D. R., & Newland, K. (2012). Developing a road map for engaging diasporas in development: A handbook for policymakers and practitioners in home and host countries. Geneva: International Organization for Migration and Migration Policy Institute.
  6. Brubaker, R. (2017). Revisiting “the ‘diaspora’ diaspora”. Ethnic and Racial Studies, 40(9),
  7. 1556–1561. https://doi.org/10.1080/01419870.2017.1308533.
  8. COM (2012) 153 final- Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions- The External Dimension of EU Social Security Coordination, të disponueshme këtu: https://eurlex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX: 52012DC0153. Accessed 22 April 2021.
  9. Dufoix, S. (2008). Diasporas. Berkeley: University of California Press.
  10. Faro, S., & Moraru, M. (2010). Consular and diplomatic protection: Legal framework in the EU member states (Final Report of the CARE (Citizens Consular Assistance Regulation in Europe) Project. https://doi.org/10.2139/ssrn.1998833.
  11. Gamlen, A. (2019). Human geopolitics: States, emigrants, and the rise of diaspora institutions. Oxford: Oxford University Press.
  12. Holzmann, R., Koettl, J., & Chernetsky, T. (2005). Portability regimes of pension and health care benefits for international migrants. An analysis of issues and good practices (World Bank Social Protection Research Paper). Geneva: Global Commission on International Migration.
  13. Kleinman, J. (2014). Adventures in infrastructure: Making an African hub in Paris. City & Society, 26(3), 286–307. https://doi.org/10.1111/ciso.12044.
  14. Lafleur, J.-M., & Vintila, D. (Eds.). (2020a). Migration and social protection in Europe and beyond (volume 1). Comparing access to welfare entitlements. Cham: Springer.
  15. Meeus, B., Arnaut, K., & van Heur, B. (2019). Arrival infrastructures: Migration and urban social mobility’s. Cham: Springer.
  16. Maas, W. (2013). Free movement and discrimination: Evidence from Europe, the United States, and Canada. European Journal of Migration and Law, 15(1), 91–110.
  17. Okano-Heijmans, M. (2010). Change in consular assistance and the emergence of consular diplomacy. The Hague: Netherlands Institute of International Relations ‘Clingendael.
  18. Pedroza, L., Palop, P., & Hoffmann, B. (2016). Emigrant policies in Latin America and the Caribbean. Santiago de Chile: FLACSO-Chile.
  19. Pennings, F. (2020). Migrants’ access to social protection in the Netherlands. In J-M. Lafleur & D.  Vintila (Eds.), Migration and social protection in Europe and Beyond (Volume 1). Comparing access to welfare entitlements. Cham: Springer.
  20. Pitkin, H. (1967). The concept of representation. Berkeley: University of California Press
  21. Ragazzi, F. (2014). A comparative analysis of diaspora policies. Political Geography, 41, 74–89. https://doi.org/10.1016/j.polgeo.2013.12.004.
  22. Unterreiner, A., & Weinar, A. (2017). Introduction: Integration as a three-way process. In A. Weinar, A. Unterreiner, & P. Fargues (Eds.), Migrant integration between homeland and host society. Volume 1, where does the country of origin fit? Cham: Springer.
  23. Vintila, D., & Lafleur, J.-M. (2020). Migration and access to welfare benefits in the EU: The interplay between residence and nationality. In J.-M. Lafleur & D. Vintila (Eds.), Migration and social protection in Europe and Beyond (Volume 1). Comparing access to welfare entitlements. Cham: Springer.

Legjislacion ndërkomëtar.

International Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of their Families.

Rregullorja (EC) No 883/2004.

Rregullorja (EC) No 987/2009.

Legjislacion kombëtar

Draft Plani Kombëtar për Integrimin Evropian 2021-2023, versioni: 08.01.2021.

Dokumenti i punës i stafit të Komisionit. Raporti mbi Shqipërinë 2020 që shoqëron Komunikimin nga Komisioni në Parlamentin Evropian, Këshillin, Komitetin Evropian Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e  Rajoneve Komunikata 2020 mbi politikën e zgjerimit të BE.

Ligji nr. 35/2014, datë 3.4.2014, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Mbretërisë së Belgjikës për mbrojtjen shoqërore”.

Ligji nr. Nr. 34/2016, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Republikës Çeke për Mbrojtjen Shoqërore”.

Ligji nr. 23/2016, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Republikës Federale të Gjermanisë për Mbrojtjen Shoqërore dhe të Protokollit përfundimtar të saj”.

Ligji nr. 42/2015, datë 16.4.2015, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Këshillit të Ministrave të Republikës së Shqipërisë dhe Dukatit të Madh të Luksemburgut për mbrojtjen shoqërore”.

Ligji nr. 151/2015, datë 21.12.2015, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Hungarisë për mbrojtjen shoqërore”.

Ligji nr. 42/2016, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Rumanisë për Mbrojtjen Shoqërore”.

Ligji no.123/2015, datë 12.11.2015, “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Maqedonisë për mbrojtjen shoqërore”.

Ligji nr. 9066, datë 15.5.2003, “Për ratifikimin e ‘Marrëveshjes ndërmjet Qeverisë së Republikës të Shqipërisë dhe Qeverisë së Republikës të Turqisë për mbrojtjen shoqërore”.

Ligji nr. 14/2018 “Për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Austrisë për mbrojtjen shoqërore”.

Për t’u bërë pjesë e grupit të “Gazeta Diaspora Shqiptare” mjafton të klikoni: Join Group dhe kërkesa do t’ju aprovohet menjëherë. 

Kontakto

e-mail :   [email protected]
               [email protected]
Whatsapp / Viber / Cel:
                +355 68 484 265 8

© Copyright Diaspora Shqiptare. All rights reserved.

Rreth nesh

Gazeta “Diaspora Shqiptare” është një projekt i financuar nga qeveria e Konfederatës së Zvicrës. Ajo i dedikohet informimit profesional për komunitetet shqiptare në Diasporë.
Gazeta “Diaspora Shqiptare” synon të jetë një hapësirë e lajmit për sfidat e migrimit, përvojën dhe realizimet e shqiptarëve larg vendlindjes. Qëllimi i saj është vlerësimi i opinionit publik të migracionit dhe Diasporës shqiptare si “pjesë” e munguar por gjithmonë e pranishme në historinë e vjetër dhe të re të shqiptarëve.

Fillimi

Kontakto

e-mail :   [email protected]
               [email protected]
Whatsapp / Viber / Cel:
                +355 68 484 265 8

© Copyright Diaspora Shqiptare. All rights reserved.

Rreth nesh

Gazeta “Diaspora Shqiptare” është një projekt i financuar nga qeveria e Konfederatës së Zvicrës. Ajo i dedikohet informimit profesional për komunitetet shqiptare në Diasporë.
Gazeta “Diaspora Shqiptare” synon të jetë një hapësirë e lajmit për sfidat e migrimit, përvojën dhe realizimet e shqiptarëve larg vendlindjes. Qëllimi i saj është vlerësimi i opinionit publik të migracionit dhe Diasporës shqiptare si “pjesë” e munguar por gjithmonë e pranishme në historinë e vjetër dhe të re të shqiptarëve.

Co Financues