Një poet gjithnjë i mirëpritur qysh kur 14-vjeçar u shfaq për herë të parë në një kopertinë libri. Asokohe pat tërhequr vëmendjen aq sa edhe Kadareja i uroi mirëseardhjen si pjesë e një aradhe të re. Ka botuar pak libra me poezi dhe dy me ese, por gjithnjë i vlerësuar dhe i mezipritur deri edhe me librin e sapodalë nga shtypi “Transkript nga krevati tjetër”. Si poet, por edhe si artist pamor gjithashtu qëndron në ekuilibër mes fjalës dhe imazhit që mund të përdoren me të njëjtin kuptim edhe kur shkruan, edhe kur pikturon.
Kishit kohë që heshtnit. Si poet e kam fjalën, në komunikim me lexuesit. Dhe shfaqeni në momentin më të papritur, në kohë pandemie. Në fakt nuk di nëse realisht është kohë e papritur. Ndoshta ishte pikërisht koha e duhur dhe më e përshtatshmja për të shkruar. Dhe nuk po flas mirëfilli për ju, se ka prodhuar shumë libra kjo kohë (sasia nuk nënkupton doemos cilësi, por me siguri ke ç’të përzgjedhësh). A ka një lidhje mes pandemisë, izolimit të 2020-ës dhe këtij libri? Apo janë një grusht poezish që kanë të përbashkët me 2020-ën vetëm kohën e daljes nga shtypi?
Më duhet ta nënvizoj këtë fillim të pyetjes suaj: “Kishit kohë që heshtnit. Si poet e kam fjalën”. Kjo më bëri të kujtoj se gjithkush mund të heshtë, ashtu si edhe një poet mund të heshtë, po një lloj gjinie më vete është të heshtësh “si poet” – duke qenë apo jo i tillë, rëndësia është relative. Një eksperiment të thjeshtë mund ta bëjmë duke hetuar foto kolektive të panjohurish: cili po hesht si poet mes gjithë atyre portreteve të heshtura? Dija statistikore që kemi për figurën e poetit, sado e shpërndarë, skematike a kontradiktore, dendësohet konsesualisht në dy-tri personazhe, në dy-tri pika të dyshimta ikonografike. (Balli? Buza? Balluket?) Zgjedhim nga gjithë ajo heshtje korale në foto poetin, dikë që hesht më pak prozaikisht se të tjerët, me shumicë votash të fshehta, dhe na mbetet pastaj veç t’i shkruajmë poezinë të zgjedhurit.
Libri im i fundit është pikërisht kjo poezi, shkruar duke pozicionuar portretet e mia rreth fjalëve të të tjerëve, në mënyrën si sapo riciklova dhe pasazhin nga pyetja juaj. Libri quhet transkript se vërtet organizohet rreth fjalësh të paharruara të tjetërkujt. Por “heshtja e poetit” dhe “të heshturit si poet” më duket se janë dy gjëra të ndryshme. Heshtja vullnetare e poetit, një lloj cezure po nuk qe autocensurë, ka përgjithësisht karakterin lojcak apo (vetë)ndëshkimor të një marrëdhënieje pasionante a posesive me të dashurin, lexuesin, kritikën, rivalët, mecenatin, pushtetin, shoqërinë, historinë a këdo fantazmë tjetër vetëplotësimi në kokën e poetit. Në dallim me heshtjen “si poet”, ku i dorëzohesh pamundësisë dhe dyshimit, misterit e sakrificës, me një heshtje finale që lëvron harresën e tretjen e teknikës a rregullave të lojës, heshtje që të kthen në skulpturë apo valle, apo kurë, heshtje që i bëhet piedestal pranive të denja, apo hon kumbues fjalës së dikujt, tingullit të diçkaje, me flakërimin kërcënues të tehut që verbon përtej millit të kësaj heshtjeje. Sepse kushti i kësaj heshtjeje është që të kesh vërtet ç’të thuash.
Në kushtet kur poeti, si përfaqësues i rendit të vjetër të magjepsur, është shfronësuar tashmë nga P-ja e madhe, edhe heshtja e tij dikur shtypëse, si platformë resh që ulin morsën mbi qytet, nuk ka më shumë kuptim, për dallim nga të heshturit madhështor “si poet”, që prek këdo gjatë jetës, kë më shumë e kë më pak, dhe që nuk mund të komandohet apo simulohet dot, përveçse të dëshmohet nga të zgjedhurit. Të heshtësh si poet, kurse poezitë të mos i shkruash si i tillë ky do të kishte qenë kulmi.
Besoj se heshtja ime e gjatë nuk është asnjëra më sipër, e prapë ka diçka nga të dyja një ditë pak nga kjo, një vit pak nga ajo tjetra, deri te tradhtia ime e radhës ndaj heshtjes. Ndoshta është dashur ta shënoj diku, për të fshirë nga lentet e leximit atë avullin spitalor që vesh kaskat e tejdukshme të personelit antikovid, se asnjë poezi nuk kam shkruar gjatë izolimit. I kam shkruar gjatë asaj lloj pandemie të zakonshme e të pavënë re, që para vitit 2020, kur shoqëria e kultivonte pa bujë distancimin nga vetja. Poezitë i kisha përfunduar e mbyllur në projekt libri që në vitin 2019, dhe nisa ta shpërndaj nëpër një rreth shumë të ngushtë, por hezitoja ende ta botoja. Ky hezitim mori fund nga urgjenca për të jetuar e vitit që pasoi.
Le te flasim për titullin dhe titujt. Kur patëm folur për “Pasqyrën e lëndës”, me rastin e botimit më 2004, më patët thënë se “Titujt e librave luajnë rolin e një tatuazhi identifikues për frymën apo stilin e një libri”. Pastaj më shpjeguat kuptimin e tatuazhit “Pasqyra e lëndës” të nxjerrë nga faqet e fundit të librit (në f. 91 të këtij libri keni përdorur fjalën ‘Përmbajtje’). Por dua të zbulojmë rrugëtimin e këndvështrimit tuaj mbi titullin. Përmbledhja juaj e parë me poezi ishte “Përditë shoh qiellin”, e botuar në kohë diktature. Në fillim e lexova si një gjetje thjesht poetike. Pastaj mendova se, ndoshta, tjetërçka fshihej pas një mbulese në dukje poetike. Më vonë, tashmë në kohë lirie, ndalët në një titull krejt të thjeshtë: “Poezi”. Pastaj vjen një tjetër lloj sofistikimi. A mund të na e shpjegoni se nëpër ç’rrugë ka ecur marrëdhënia juaj me titujt? Si keni ndryshuar përballë tyre? Po “Transkript nga krevati tjetër” ç’do të thotë?
Më vjen mirë që paskam thënë se titulli është tatuazh, meqë një prej projekttitujve që kam pasur ekziston vërtet diku “dermatologjikisht” në formë tatuazhi. Titulli i librit tim të dytë (më 1994) vërtet është thjesht “Poezi”, por lexuesi i vet e ka identifikuar më shumë me ilustrimin mbi kopertinë: një letër e grisur loje me shenjën e gjashtës maç, të cilën e kam gjetur në rrugë. Vendin bosh të titullit e zu një shenjë dhe kjo lloj shenje, për ata që më besojnë, ka qenë diçka që më ka prerë rrugën shpesh gjatë muajve para botimit të librit. Ndoshta binte më shpesh rruga, ato kohë, rrotull vendeve ku luhej bixhoz. I ruaj akoma ato copa letrash 6 po edhe ndonjë 9, të gjitha të grisura, gati të gjitha maç, të gjitha të zeza. M’u duk atëherë se duhet ta regjistroja këtë lloj rastësie që përsëritej kaq shpesh me këto gjethe të zeza gjashtash dhe t’i gjej kuptime, simbolike, numerologjike.
Në të njëjtën mënyrë, besoj, tatuazhi i librit “Transkript nga krevati tjetër” imponohet mbi atë copëz porcelani në formë këmbe të thyer foshnjeje që kam fotografuar mbi kopertinë. Poezia që i jep titullin librit është teksti i riprodhuar me besnikëri maksimale prej monologut të një burri rreth të pesëdhjetave, me emrin Naim, siç e pata regjistruar në kujtesë nga krevati im i spitalit në vitin 1994, prej nga ku e dëgjoja ditë me radhë si përsëritej njëtrajtshëm, monotonisht, prej krevatit përbri. Shokët e mi, në dekada, kanë dëshmuar sesi pjesë të këtij monologu të paharrueshëm i kam deklamuar më shumë se ç’do kishin dashur ata që i ridëgjonin për të kushedi të satën herë. Madje dhe kur nuk riprodhoja me zë pjesë të këtij monologu, riprodhoja vetëm gjestin karakteristik të Naimit, përkëdheljen e ngadaltë që aplikonte mbi shpinën e dorës së tij të mbetur pa rritur që nga një sëmundje fëmijërie; nuk kam parë deri më sot të mbyllet ashtu brenda të njëjtit trup përkëdhelja e një fëmije prej një burri, literalisht.
Meqë monologu cirkular i Naimit kishte vite që përsëritej, në afërsisht të njëjtën mënyrë si e dëgjova të përsëritej gjatë atyre ditëve e netëve në spital, teksti i tij qe kthyer vetiu në një lloj balade, kishte përsosur formulat e metrin, prandaj nuk më është dashur shumë artific për ta paraqitur në vargje. Ashtu si Naimi kishte dy krahë e dy duar krejt të ndryshme (një të mitur, një të moshuar), edhe kjo poezi, që i jep titullin dhe identitetin librit tim, po ashtu është shkruar me dy duar të ndryshme, timen dhe të tijën. Por faktori fatkeq që më shtyu t’ia huazoj kësaj poezie titullin ishte pikërisht viti 2020 i pandemisë, që puqej në të njëjtin krevat spitali me krijuesit e saj.
Lexoja poezinë tuaj STATUJAT E POETIT: “Ç’ka shkruar kohët e fundit ai?/ Dorëzoni vargjet e reja të tij/ Në dini të lirë pastaj ikni…” dhe më solli ndërmend Platonin, i cili te “Republika” e përjashton poetin nga qyteti, sepse është “korruptues”. Poeti është i rrezikshëm. Ose ndoshta poeti ishte i rrezikshëm, imponues, dikur dhe vështirë të jetë sot. Së paku kështu në gjykimin tim. Çfarë ka ndryshuar, nëse ka ndryshuar, nga koha e Platonit? A përbën në vetvete ende sot një lloj rreziku poeti? A është poeti i kohëve të sotme një “korruptues” shpirtrash njerëzorë?
Gjatë punës për kërkimin e titullit, gjeta një artikull në shtyp mbi një legjendë të fëmijërisë sime, Galip Hatibin, një aktivist antifashist, i internuar në ishujt e Italisë dhe pas çlirimit i rrëmbyer dhe i ekzekutuar pa gjyq nga Sigurimi, për të cilin në libër kam një poemë. Artikulli i referohej një dokumenti të datës 3 shkurt 1942 dhe pasazhi që më tërhoqi qe ky: “Agjentat e policisë me shërbim të posaçëm patrullë, panë në Rrugën e Pishës një djalosh me biçikletë. Tre agjentët qëlluan që t’i shtijshin frikën. U identifikue Galip Hatibi, iu gjetën copa poezie dhe hymnesh: ‘Internacionalja’, ‘Marshi Funebër’, ‘Përpara shokë’, ‘Kënga e Luftës së Vlorës’”. Më tërhoqi elementi inkriminues në copëzat e poezive që i gjenden një djaloshi, natën, te Rruga e Pishës në Tiranë, plumbat si çmim i poezisë dhe poezia si vegël subversioni apo himni si një shkallë mes politikes e shpirtërores dhe desha të identifikohem me gjithë këtë duke titulluar librin: “Iu gjetën copa poezie dhe hymnesh”. Hoqa dorë, por sidoqoftë, toni policor apo më mirë prej procesverbali inventarësh morgu i fragmentit të dokumentit: “Iu gjetën copa poezie dhe hymnesh” e komenton disi Platonin.
Petraq Kolevica, në kujtimet e tij, shënon se si Lasgush Poradeci e ka përkufizuar madhështinë e poezisë me faktin se me prozë në gojë nuk ka rënë asnjë dëshmor, me ndonjë finale romani, për shembull, për dallim me gjithë ata që kemi dëgjuar të bien me “copa poezie dhe hymnesh”. Me poezinë mundemi ta përballojmë disi afërsinë e vdekjes, ndoshta pikërisht pse poezia sjell me vete një rend e ritëm tjetër nga ai i fjalëkryqit me formula kimike e juridike që përbën masivisht jetën. Poezia në gjini ndjell një nevojë përfundimi sa më shpejt në bukuri në autonominë e çdo vargu që organizon një mbyllje dinjitoze, çdo puthje rimash mbyll buzët me një jetë të plotë brenda, përqendrimi i forcës së fjalës i asaj që na bën e na mban njerëz tenton drejt një kulmi, një mbylljeje simbolike aty.
Ndoshta kush e luan këtë lojë, sado të mjerë, me vdekjen është vërtet i rrezikshëm për shoqërinë e pushtetin. Ndërsa poezia ime “Statuja e poetit” rimerr në mënyrën e vet një detaj të mirënjohur nga shkrimet mbi fushatën athinase kundër Sirakuzës, në lashtësi, ku thuhet se pas disfatës, robërit athinas që mundnin të recitonin pjesë nga Euripidi, fitonin trajtim më të butë se të tjerët prej ngadhënjyesve artdashës sicilianë. Në poezinë time jam bërë bujar dhe kam zgjedhur variantin ku athinasit i zgjidhin vargonjtë me vargje, fitonin lirinë mes poezisë. Kështu, në njëfarë mënyre, robërit athinas që vihen para kësaj sfide për të riprodhuar vargjet e një artisti të adhuruar, detyrohen të bëhen vetë poetë, emanacione, filiza të poetit, si gjithkush nga ne që imiton poezinë për të jetuar, dhe kështu të meritojnë pastaj përzënien nga gurorja e tmerrshme siciliane ku janë dënuar të gërryejnë deri në vdekje fytyrën përcëlluese të diellit, nën shantazhin e gjinkallave.
“Më pëlqen më shumë të identifikohem nga pikëpamja njerëzore sesa si shkrimtar. Në ndonjë rast, kur lind nevoja për përdorim titrash, preferoj fjalën poet pasi ka një ambiguitet shumë të madh”. Po i referohem sërish intervistës sonë të vitit 2004. Nuk mund të më thoni nuk janë fjalët e mia. E kam të dokumentuar dhe nuk ka asnjë shkëputje nga konteksti. Sidoqoftë, poeti te ju është vetëm njëra përmasë. Ju pikturoni gjithashtu. Dhe po përfytyroj elementin poetik te imazhet tuaja dhe imazhin te poezia juaj. Në fakt, a ka një ndarje mes të njëjtit njeri në momentin që shkruan e në momentin kur merret me pikturë a fotografi? A janë faqe të ndryshme sado të së njëjtës medalje? Apo figura i ka të dyja përzierjet në një faqe të vetme? Çfarë provokimi, i jashtëm ose i brendshëm, zgjon tek ju poetin e çfarë artistin pamor?
Para disa ditësh, në shtyp, lexova një artikull mbi një lajmërim për vend pune si kujdestar në një ishull të pabanuar pranë brigjeve skoceze; përkufizimi i detyrës së kujdestarit të ishullit përfshinte pastrimin e plazhit, mirëmbajtjen e farit dhe muzeut modest të ishullit që vizitohej vetëm pak ditë në vit, gjatë një feste lokale. Krejt jashtë çdo parashikimi, numri i kërkesave për të pranuar si vend pune kyçjen mbi një copë shkëmb të pabanuar, për t’u bërë banor i një fari mes dallgësh apo një muzeu me vetëm një dhomë, ishte kaq i madh, mijëra e mijëra, aq sa autoritetet të detyroheshin të mbyllnin me urgjencë aplikimet, për t’i filtruar më pas ato deri te personazhi fatlum. Besoj se mes atyre mijëra aplikantëve ka patjetër nga ata që nuk kanë punuar më parë kujdestarë ishujsh të pabanuar, madje besoj se ka dhe prej tyre që kanë gënjyer kur kanë mbushur katrorin “Po” tek pyetja “Dini not?”. Besoj deri dhe mundësinë që shumë prej të pazgjedhurve nga administrata do të vazhdojnë ta përfytyrojnë veten si kujdestarë ishulli, do të kujdesen për ishullin nga larg, do ta zgjedhin emrin e tij si fjalëkalim apo thjesht kur dikush t’i pyesë në tren ku punojnë, do të kenë një përgjigje të shpejtëe krenare një përkatësi.
Një lajmërim i rëndomtë rekrutimi, botuar në një cep gazete, për punësim në një ishull të pabanuar (për të interesuarit, bëhet fjalë për ishullin “Martin Trust”) është një lloj gabimi i bukur në sistem që nuk mund të përsëritet më shpesh se hera e nevojshme shpresëdhënëse. Përpjekja për të mpiksur një identitet të tillë, që të meritojë ndonjërën prej etiketave të kursyera që shpërndan shoqëria dhe shteti, vetiu të shtyn drejt atyre pak uniformave që kanë tepruar ende mjaftueshëm të gjera për të mos u asfiksuar brenda.
“Poet” është etiketa ime, një etiketë krejtësisht arrogante e qesharake që mbaj në mëngë që kur ma kanë qepur aty kur botova rreth moshës 14 vjeç, dhe kam pasur mjaftueshëm kohë të rritem e ta shqis a ta korrigjoj, ta fsheh pas ndonjë etikete tjetër. Por më pas kam vënë re si kjo etiketë ka kushtëzuar në vite e grupe të ndryshme mënyrën si më kanë parë e dëgjuar, si më kanë pranuar e refuzuar, deri sa të më ketë shndërruar në këtë që jam. Dhe nuk është se identiteti “poet” ka detyrimisht lidhje me mekanikën e të shkruarit poezi, sa me atë përzierje pandehmash që qarkullojnë në kulturë mbi sjelljen apo fatin e poetit. Shumica e atyre që të njohin si poet nuk lexojnë poezi ndoshta fare, por janë pikërisht ata që përbëjnë brumin e identitetit tënd social, të kujtimit tënd, me dijen e tyre kakofonike për poetin, të pavarur nga teoricienët, kritikët dhe lexuesit e mirëfilltë.
Besoj, për shembull, se një pjesë shumë e madhe e imazhit mbi poetin në disa dekada është ndërtuar nga kopertina e pandryshueshme e librave të letërsisë të shkollave tetëvjeçare, e njëjta kopertinë me ngjyra të ndryshme që nga klasa e pestë gjer në të tetën, me Naim Frashërin ulur përdhe nën hijen e ulët të një peme, me një fletore në dorë dhe vështrimin askund. Poetët në Shqipëri i shoqëronte kudo që ecnin po ajo hije peme. Më vjen më e lehtë të flas për poetin apo artistin si pikëtakim vështrimesh të një shoqërie apo bashkësie, sesa për atë që më bën të ulem e t’u gjej vend fjalëve në imazhe, imazheve në fjalë apo të habitem me bojën që bën botën të ndryshojë në një kuadrat të bardhë. Këto janë procese që nuk i ndaj dot mirë nga të tjera, sepse për mua të shkruaj e të lexoj, të shoh një pikturë apo ta njollos vetë një të tillë janë njësi të pazbërthyeshme. Të gjitha poezitë që më pëlqejnë më duket sikur i shkruaj vetë gjatë leximit.
Shoh fëmijërinë që vjen e shfaqet në poezinë tuaj. Ose një aspekt, p.sh., tek përshkruani vogëlushin që qan, sepse moshatarët e tij masakrojnë një qen me tel në qafë… A ka një moment të caktuar e për pasojë me shpjegimin e vet, të kthimit të poetit (a njeriut) te fëmija? A ka një moshë të caktuar, një situatë a rrethanë që i afron skajet e një litari që në njërën anë ka fëmijën e në tjetrën burrin aktual? Apo fëmija, duke qenë gjithnjë brenda njeriut, shfaqet herëdokur dhe pashmangshëm e pakuptueshëm. Pse?
Që në kopertinë shihet si këmbëngul fëmija, por nuk e kuptoj mirë pse. Edhe shumica e titujve që planifikoja, përfshirë variantin final, kanë brenda, në një nivel të caktuar, fëmijëri. Ndoshta identiteti im si shkrues vargu është përfunduar që kur s’di si kam vendosur të shkruaj vjershën e parë, aty rreth moshës 9 vjeç, ditën kur vendosa t’i prij një teksti të rimuar njëshkolonë në mes të faqes, në imitim të grafikës së poezisë. Nga ana tjetër, masakrimi i qenit është nga ato ngjarje që shënojnë përjetë dhe nuk e di pse pikërisht me dhunën ndaj qenve jam traumatizuar sistematikisht si fëmijë, ndoshta jo vetëm unë: kujtoj këtu vdekjen e ngadaltë në ekran të qenit ushtarak gjerman Gof prej helmimit nga “Tomka dhe shokët e tij”, në filmin e famshëm me të njëjtin titull, apo vrasjen nga gjermanët të Bulinës, qenit eponim në tregimin e Naum Priftit (në s’gaboj), pjesë e librit të letërsisë në klasat e ulëta. Personazhi “bashkautor” në poezinë që i jep titull librit tim, Naim (Jofrashëri) që përmenda më sipër, me njërën dorë prej burri dhe tjetrën të vockël e të parritur nga sëmundja e kaluar në fëmijëri, është një lloj metafore e fuqishme për faktin se të gjithë, në fakt, bartim brenda, si kanguri, fëmijën që kemi qenë të gjithë një dorë e kemi ende në fëmijëri, si shpresë a premtim ripastrimi. Dallimi mes njerëzve është se disa e kanë të djathtën aktive dorë fëmije, e ca të tjerë e lenë pa përdorur, majtas.
Më jeni dukur gjithnjë dikush me këmbët mbështetur fort në aktualitet. Edhe me esetë, edhe me poezitë. Më dukeni edhe me poezitë e këtij libri. Edhe kur përmendni Sirakuzën, Viktor Hygonë, Kombinatin e autotraktorëve…, aktualitetin më duket nuk e merrni në shqyrtim. Por ka një aspekt të aktualitetit që më duket se nuk ju përket: e kam fjalë për një përmasë virtualiteti që koha jonë i ka dhënë njerëzimit, por ju, kam përshtypjen, e shpërfillni. Të gjithë i janë falur komunikimit virtual. Të gjithë e kanë një faqe në mediat sociale. Edhe poetët, sado që në pamje të parë mund të përfytyrohet një mospëkrim. Në Facebook është gjithashtu një faqe me emrin Ervin Hatibi. Një faqe me postime jashtëzakonisht të rralla, por që janë brenda natyrës së postimeve të një poeti. Por nuk besoj se është juaja. Përcaktimi që është shkrimtar dhe jo poet, më bëri të dyshoj. Nga ana tjetër keni thënë: “Shkruaj rregullisht për revista e periodikë, me kushtin, së paku deri më sot të pashkelur, të botoj vetëm mbi letër, meqë besoj se letrat kanë përherë adresë, e ngushtojnë komunikimin deri afër formatit të shkruesit, i cili përherë e ka një adresë lexuesi në kokë kur shkruan, sado të pasaktë (Ex libris)…” Atëherë, ç’marrëdhënie keni me komunikimin virtual që duket, në mos domosdoshmëri, i pashmangshëm sot, teksa ma keni pohuar më parë nevojën e brendshme për komunikim? (E cili poet nuk e ka përderisa shkruan?)
Ashtu siç e keni vënë re dhe ju nga shenja të mjaftueshme, faqet me emrin tim në Facebook nuk janë krijuar apo nuk mbahen nga unë dhe nuk kanë sesi. Që në fillim më është dukur krejt i tepërt, deri dhe i tmerrshëm, stadiumi apo pogromi mu mbi pëllëmbën tënde, e cila shtrëngon telefonin të mos shpërthejë nga gjithë ajo zallamahi. Rrjetet sociale, botimi elektronik janë thjesht detyra të reja që na janë ngarkuar nga teknologjia, në këmbim të nuk dihet mirë ende çfarë. Dhe basti me teknologjinë është i humbur përherë; ajo lëviz përherë e më shpejt duke mohuar vazhdimisht veten rrugës pa marrë asnjë përgjegjësi për të shkuarën e vet dhe plagët që ka hapur gjatë përparimit. Nga natyra, teknologjia është proteane, në shndërrim të pafundmë, dhe ndoshta pikërisht e vetmja mënyrë për të vendosur sadopak kontroll mbi të është të imitojmë atë pasazhin e njohur nga “Odisea”, kur Menelau kërkon ndihmë nga Proteu i gjithëdijshëm për të gjetur deteve rrugën e duhur që shpie në shtëpi. Por Proteu është i pakapshëm, nazik dhe sapo Menelau arrin ta zaptojë, ky ia nis lojës së shndërrimeve të frikshme: bëhet luan, pastaj dragua, pastaj përrua, pastaj pemë, gjersa dikur lodhet e shfaqet në formën njerëzore.
Menelau rezistoi, priti e nuk u impresionua nga shndërrimet e shpejta, u vuri atyre para kohën e cila i mposht të gjitha. Dua të them se e vetmja mënyrë për t’i kuptuar e për t’i kontrolluar zhvillimet teknologjike është t’i lodhësh e t’i lësh të vjetrohen, të krijosh një minimum perspektive mbi to deri sa të marrin si Proteu formë njerëzore brenda kontrollit të njeriut e të të ofrojnë pastaj atë çka vërtet të duhet. Kështu, besoj se me t’u vjetruar e dalë nga moda rrjetet sociale aktuale do të nis të bëhem i gjallë nëpër to dhe t’i përdor e t’i konsumoj më shumë se të më përdorin e konsumojnë.
Është një medium, nuk ia ndieni mungesën?
Të them të drejtën ajo çka më mungon e nuk i rezistoj dot është një tavolinë apo trotuar tiranas nga ata ku ulesha natën vonë me shokë dhe diskutonim e qeshnim gjer në mëngjes. Asnjë i ashtuquajtur rrjet social nuk e imiton dot trotuarin apo tryezën, aq më pak rininë e parë kur shokët ishin familje, publik, redaksi, laborator, atelie. Ekrani nuk e zëvendëson dot rininë dhe iluzioni i përbashkësisë që ekrani ofron është disi melankolik, për të mos thënë ndonjë fjalë më të frikshme, kur sheh se në të njëjtin ekran të buzëqesh edhe shoku i vjetër nga kontinenti tjetër, edhe Marcello Mastroianni i vdekur.
Një varg i Kadaresë thotë: “Erdhi koha e teknikës, poezia u prish.” Në mos për shpërndarjen, a i besoni gjithsesi teknikës? E kam fjalën konkretisht, cila është metoda juaj e shkrimit, në rastin e poezisë?
Aktualisht metoda ime e shkrimit të poezisë është në tastierë kompjuteri ose direkt mbi ekranin e një telefoni të vjetër, por ende inteligjent. Më vjen keq, po gishtat e infektuar nga tastiera janë çmësuar me penën dhe shkrimi me bojë bëhet gjithnjë e më i vështirë e i padeshifrueshëm. I vetmi shkrim me bojë që mundem të rendis ende me kënaqësi është, fatkeqësisht, edhe ai qëllimisht i palexueshëm, në pikturat ku u jepem “narrativave” asemike, me stilizime të epitafeve mbi gurët e varreve.
Asnjë informacion rreth jush në vëllimin e ri poetik. Jemi mësuar tashmë, dhe kjo pothuaj ndodh kudo: librat shoqërohen në kopertinën e pasme apo në veshët anësorë me informacione të ndryshme, kryesisht mbi autorin apo komente të të tjerëve për të. Pse poeti i librit tuaj nuk e “meriton” qoftë edhe një autobiografi? Apo këmbëngulja juaj për ta ndarë autorin nga vepra është kaq kokëfortë?
Duke fshirë nga parateksti hollësitë e identitetit tim, këmbëngul kështu tek identiteti i lexuesit tim, i cili është i njohur për veten e tij. Nëse do t’ia prezantoja veten si ende të huaj, lexuesin tim do ta tëhuajzoja ashtu nga vetja e vet. Sigurisht, dera e leximit rri hapur për këdo që nuk më njeh, por në radhë të parë besnikërinë ia detyroj lexuesit tim. Në anën tjetër libri është thellësisht autobiografik, ka deri dhe ngjarje, dhe data e vende, dhe takime, titujt e librave më të dashur, refrene këngësh që më përndjekin në vite, emrin e shkollës time fillore, emrin e mëndeshës, mbishkrimin mbi bluzën e preferuar… shumë më tepër material se çdo biografi klinike në shpinë të librit
Intervistën e plotë realizuar nga Arta Marku mund ta lexoni në numrin e dytë të revistës “Letra nga Diaspora” këtu:
