Miradije Berishaj kryetare e Shoqatës së Mësuesve Shqiptarë “Naim Frashëri” në Austri, në një intervistë për gazetën “Dielli” flet për ruajtjen e identitetit, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Austri nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe.
Si organizohet dhe si funksionon mësimi i gjuhës shqipe në Austri
Mësimi i gjuhës shqipe në Austri organizohet, financohet dhe kontrollohet nga organet kompetente të arsimit të landeve (njësi territoriale autonome), përkatësisht Drejtoritë e arsimit të Landeve/Bildungsdirektion. Mësimi në gjuhën shqipe është shumë specifk dhe zhvillohet në forma të ndryshme nga një njësi federale (Bundesland) në njësinë tjetër, madje edhe nga një shkollë në shkollën tjetër. Mësimi në gjuhën amtare nuk është mësim obligativ, por është mësim i dëshirueshëm dhe ky mësim ofrohet si ofertë. Kjo, shpeshherë në disa shkolla lë hapësirë për interpretim të ndryshëm e subjektiv nga organet e shkollave (drejtoritë e shkollave). Në Vjenë, në shumë shkolla fillore (Volksschule) drejtoritë i japin rëndësi mësimit të gjuhës amtare duke e përfshirë në orarin e rregullt paradite, por edhe pasdite me nga 2-3 orë në javë. Në mësimin paradite nxënësit nuk kanë nevojë të regjistrohen dhe orari rregullohet në marrëveshje me mësueset e klasëve dhe mësuesit e gjuhëve amtare. Mësuesit e gjuhëve amtare duhet të jenë në klasë bashkë me mësuesen e klasës dhe kjo formë e mësimit quhet: mësim integrativ i gjuhës amtare. Në mësimin pasdite – prindi duhet ta plotësojë formularin që e ka përgatitë Ministria e arsimit të Austrisë në dy gjuhë. Këtë formular prindi e pranon nga drejtoria e shkollës, dhe nëse dëshiron që fëmija i tij të marrë pjesë në mësimin e gjuhës shqipe e plotëson dhe e dërgon prapë në drejtori. Nxënësi i cili regjistrohet është i obliguar që rregullisht të vijoj mësimin e gjuhës amtare në orarin e caktuar. Në Austri për të formuar një grup të mësimit në gjuhën amtare, duhen që të paraqiten minimum 12 nxënës dhe maksimum 24 nxënës. Grupi mundte formohet edhe me nxënës me grup- moshe hetorogjene, apo kolektive (nxënës nga klasa e parë deri në të nëntën). Në mësimin pasdite nxënësit i ofrohet më shumë kohë, hapsirë, material mësimor, ushtrime etj. Përparësi tjetër e mësimit pasdite është se nxënësit mund të grumbullohen nga disa shkolla në shkollën ku organizohet mësimi. Nxënësit ndahen në nivele në bazë të moshës dhe të njohurive. Ky heterogjinitet i nxënësve, ka specifka dhe kërkesa të shumta. Në mësimin plotësues nxënësit marrin njohuri nga gjuha, letërsia, historia e gjeografa si dhe nga kultura e tradita gjithë kombëtare, duke i kushtuar rëndësi të veçantë zhvillimit të kompetencave letrare e gjuhësore.
Qytetet ku organizohet mësimi dhe kurrikula mësimore
Problemi kryesor i një popullsie të emigruar është ruajtja e gjuhës dhe identitetit. Në shtetin Austriak meësohen rreth 23 gjuhë amtare. Një ndër këto gjuhë që mësohen është edhe gjuha e bukur shqipe. Mësimi plotësues i gjuhës shqipe në Austri, veçanërisht në Vjenë, ku edhe ka filluar për herë të parë të mësohet shqip në shkollat e nivelit të mësimit obligativ ka një traditë të gjatë, dhe zë fill që nga viti 1987, por atë botë me një numër të vogël nxënësish. Pra, më 14 shtator të 1987 fllon së funksionuari mësimi i gjuhës shqipe në shkollat fillore të Vjenës, me arsimtar të gjuhës amtare, zotin Shefqet Gashi. Ka qenë një fllim i mbarë dhe i suksesshëm, i cili po rrugëton edhe në ditët e sotme pa u ndalur. E sot mësimi i gjuhës shqipe mbahet në këto Lande (njësi federale): Vjenë, Austri e ulët, Austri e epërme, Kärnten, Steiermark dhe Salzburg. Mësimi plotësues i gjuhës shqipe nuk zhvillohet në tri Lande (njësi federale) Burgenland, Vorarlberg dhe Tirol. Mësuesit e mësimit plotësues të gjuhës shqipe në Austri punojnë sipas Kurrikules se përbashkët të Ministrisë së Arsimit (MASHT) të Republikës së Kosovës dhe Ministrisë së Arsimit (MASH) të Republikës e Shqipërisë, por edhe me plan programe të Austrisë për gjuhët amtare (Lehrplan Muttersprachlicher Unterricht“). Meqë deri më tani nuk kemi tekste te unifkuara/njësuara për të gjithë nxënësit në Diasporë, tekste mësimore pranojmë nga të dy shtetet, por pa anashkaluar edhe shtetin austriak që na mundëson mësimin edhe me tekste në gjuhën shqipe, që botohen edhe në Austri.
Numri i nxënësve, klasave, mësuesve, bashkëpunëtorëve
Në këtë vit janë të përfshirë në procesin mësimor 18 mësues, të cilët procesin mësimor e zhvillojnë në 95 shkolla në tërë Austrinë. Rol të rëndësishëm për mësimin plotësues në gjuhën shqipe luan edhe Shoqata e Mësuesve Shqiptarë “Naim Frashëri” në Austri. Kjo shoqatë numëron 19 anëtarë me kryetare z. Miradije Berishaj, që zyrtarisht është e regjistruar në organet austriake në vitin 2010. Duke u nisur nga ajo që profesioni i mësuesit do durim dhe mbi të gjitha pasion dhe për t`a bërë sa më atraktiv mësimin, interesant dhe senzibilizues për prindërit dhe fëmijët, shoqata “Naim Frashëri” organizon edhe aktivitete-vullnetare të ndryshme me tematikë edukativo-kulturore në hapsirat shkollore dhe jashtë shkollore. Projektet e shoqatës janë shënimi i festave kombëtare si: Festa e Flamurit, Pavarësia e Kosovës, Dita e Mësuesit, Takimet sportive dhe Kuizi i Diturisë i cili ka një traditë 20 vjeçare. Dua të përmend edhe ekskursionet që oragnizohen çdo vit me moton: “Ta njohim Atdheun”, fal MDIS të Kosovës ne bashkorganizim me shoqatën tonë. Po ashtu, në bashkëpunim me MDIS dhe MASHT të Republikës së Kosovës mbajmë edhe seminare. Vlen të theksohet se me 30 Nëntor 2019 kishim paraparë manifestimin qëndror ta mbanim në Graz (Steiermark), por për shkak të termetit në Shqipëri, atë manifestim e kthyem në tubim solidariteti. Mësimi i gjuhës shqipe si formë e ruajtjes së identitetit kombëtar Fati e ka sjell që unë prej 20 vitesh, si mësuese në mesin e shumë mësuesve në Austri, të jem përfshirë në këtë punë arsimore e me rëndësi kombëtare, po edhe formative të fëmijëve shqiptarë, që po rriten e rrojnë në Austri, të mbaj mësim në gjuhën amtare me ta. Gjuha, tradita, kultura dhe zakonet janë elemente që e identifkojnë një popull, apo një komb. Megjithatë elementi themelor i një populli është gjuha e tij. Pra, gjuha, është element kryesor identiteti që e bën një popull, një etni, të veçantë nga të tjerët, por njëkohësisht edhe ndihmon që ai popull të jetë i respektuar në rrjedhën e civilizimit botëror nga popujt e tjerë pavarësisht sa ka lenë dhe sa lë gjurmë në gjuhën e shkruar.
Roli dhe pesha e shqiptarëve në Austri
Shqiptarët në Austri janë një komunitet relativisht i madh dhe janë mirë te integruar në shoqërinë austriake. E kemi vështirë të themi saktë se sa është numri i tyre nga se edhe pse jemi një popull zyrtarisht vijmë nga shtete të “ndryshme” dhe nuk kemi qasje në statistikat zyrtare, por mendohet se është diku rreth 70 – 80 mijë. Ata i gjen në vende dhe pozita të ndryshme si: profesorë në universitete, mjekë specialistë në fusha të ndryshme, inxhinierë, afarist të suksesshëm, punëtorë administrate, studentë e ndërtimtarë, teknikë e kështu me radhë. A mund të bëhet me tepër, gjithsesi se Po. Kjo mbetet në të ardhmen. Sidomos krijimi i një qendre kulturore, ku do të prezentoheshim si një komunitet edhe më i avancuar.
Si pritet në Austri mësimi i gjuhës shqipe, si reagon shoqata atje
Edhe pse Austria (organet kompetente të arsimit) na e mundëson që mësimi të mbahet në shkollat publike si pjesë e rregullt e procesit mësimor duke e menaxhuar dhe financuar, interesimi i prindërve prapë lë shumë për të dëshiruar, duke pasur parasysh numrin e madh të fëmijëve shqiptarë në Austri, që ndjekin mësimet në shkollat oblikative. Vijueshmëria e nxënsëve në mësimin plotësues të gjuhës shqipe është shumë e vogël diku rreth 6%. Një pjesë e prindërve që kanë shprehur dhe shprehin interesim të vazhdueshëm dhe janë gjithë herë të gatshëm në sensibilizim të prindërve të tjerë qe mësimi i gjuhës sonë amtare te jetë i vazhdueshëm, dhe fal tyre kontinuiteti i mësimit të gjuhës shqipe mbahet që tri dekada. Duhet thënë se ka edhe indikatorë të tjerë që ndikojnë në mos/vijueshmërinë e mësimit të gjuhës shqipe që janë edhe distanca e shkollës ku organizohet mësimi, orori i gjatë i punës nga dy prindërit, përshtatje e orarit me mësimin e rregullt e të tjera, por ka edhe të atillë që nuk e përfillin fare, fatkeqësisht. Mërgata jonë duhet të shfrytëzojë më shumë mundësitë që ofron shteti austriak për integrim dhe përfshirje në jetën arsimore, shoqërore dhe politike. Në të njëjtën kohë duhet vazhduar që me krenari të ruajmë, gjuhën traditën, kulturën dhe artin tonë të cilin duhet prezantuar para vendasve dhe komuniteteve tjera që jetojnë këtu. Shkollat shqipe janë ura lidhëse për fëmijët me atdheun, si dhe arsimi i fëmijës në frymë kombëtare është obligim prindëror. Këto vlera kombëtare duhet t’ua përcjellim breznive të reja, të cilat po rriten në këtë vend. Ne mundemi, që njëkohësisht, të jemi evropianë të mirë dhe të mbesim shqiptarë të devotshëm dhe krenarë për identitetin tonë, të integrohemi, por mos të asimilohemi. E gjithë kjo arrihet, së pari, duke e ruajtur dhe kultivuar gjuhën si çelës dhe promotor i të gjitha veprimtarive të tjera.
Mesazhi juaj patriotik për Diasporën në USA
Prindër të nderuar në USA! Mësimi në gjuhën shqipe ju krijon mundësinë fëmijëve të rriten me dy gjuhë. Kjo kontribon në ruajtjen e shumë gjuhësisë dhe garanton gjithashtu lidhjen e të rinjve me vendin e origjinës së familjes. Komunikimi me fëmijët në gjuhën shqipe ka rëndësi themelore për zhvillimin e botës shpirtërore dhe emocionale të fëmijëve. Sado mirë që ta flasin prindërit gjuhën e huaj, ata asnjëherë nuk do të jenë në gjendje që t’u transmetojnë fëmijëve në atë gjuhë të gjithë kompleksin e ndjenjave dhe emocioneve të tilla njerëzore si dashuria, kënaqësia, pakënaqësia, mospranimi, mospajtimi, dhimbja, vuajtja, përkëdhelja, siguria, zemërimi, urrejtja etj. Në mësimin e gjuhës shqipe, nxënësit mësojnë jo vetëm të shkruajnë dhe të lexojnë në gjuhën amtare por mësojnë edhe për vlerat kulturore dhe historike të prejardhjes së tyre. Ky mësim promovon pasuri gjuhësore të cilat nuk duhen nënvleftësuar, si në aspektin kulturor por edhe në atë shkencor. Është vërtetuar edhe shkencërisht se kush e flet mirë dhe e shkruan gjuhën e nënës, atëherë ai përvetëson shpejt dhe tërësisht edhe gjuhën e vendit ku jeton. Të dashur prindër, nuk ka asgjë më të rëndësishme për një fëmijë, për një familje dhe për një popull se sa gjuha amtare. Po citoj prof. dr. Gjovalin Shkurtaj, i cili thotë: “Po e humbe gjuhën, je i humbur”! Pra, të nderuar prindër dërgoni fëmijët edhe në mësimin e gjuhës shqipe, sepse është në të mirën e tyre, tuajën dhe në të mirën e kombit shqiptar.
