Zvicër/ Politikani Bajrami: Mësimi i shqipes, rruga më e mirë e mos asimilimit

E enjte, 28 Mars, 2024
E enjte, 28 Mars, 2024

Zvicër/ Politikani Bajrami: Mësimi i shqipes, rruga më e mirë e mos asimilimit

Belul Bajrami i lindur në fshatin Piranë të Prizrenit në një familje shumë anëtarëshe ishte fëmija i tetë dhe më i vogli. Ai kreu studimet si laborant i mjekësisë në Universitetin e mjekësisë në Sarajevë. Emigroi në Zvicër në vitin 1986 disa vite pasi stabilizohet në një vend të huaj mbaron një specializim për burime njerzore në Shkollën e lartë ekonomike në Neuchâtel HEG-NE, dhe në vitin 2015 deri 2017 mbaron sërish edhe një specializim tjetër me një diplomë si “Specialist për Migracion”.

Motoja e Bajramit është “Nuk ka moshë për të mësuar….jeta është mësim e mësimi është jetë…”. Belul Bajrami prej vitesh është aktiv në institucionet politike të kantonit ku jeton në Zvicër, por gjithashtu nuk ka hequr dorë asnjëherë nga sporti, të cilin tani po ja trashëgon fëmijëve. Sipas tij mes sportit dhe politikës ka shumë gjëra të përbashkëta. Më shumë detaje shqiptari Bajrami na i tregon në një intervistë me “Diaspora Shqiptare”.

Mbi tri dekada të jetuara në Zvicër, por gjithmonë pranë shqiptarëve. Për të katërtën herë jeni zgjedhur si asamblist në komunën “La tene”, një zonë me shumë shqiptarë. Cilat janë planet për mandatin e ri?

Po në ketë komunë simpatike sikur edhe gjithkund në Zvicër shqiptarët po e zën vendin e merituar në shoqërinë vendase. Pa dyshim që njëri nga ata jam edhe unë. Numri i shqiptarëve nuk është edhe shumë i madh këtu po që se e marrim mesataren e shqiptarëve në kanton të Neucâtelit 2500 pra shqiptar nga të gjitha trojet tona, në La Tène ka diku afër 15 familje shqiptare. Mbështetja është e jashtëzakonshme nga bashkatdhetarët e po ashtu edhe qytetarët e kësaj komune, të cilët i falënderoj dhe kamë shumë konsideratë.

Gjatë gjithë këtyre viteve isha i zgjedhur në krye të partisë socialiste. Katër vite isha nënkryetar dhe pastaj 2 mandate tjera kryetar i partisë socialiste në e komunën La Tène. Po ashtu në mandatin qeverisës në vitin 2016-2017 isha kryetar i kuvendit komunal me votat e 100% pa asnjë vot kundër dhe abstenim. Sikurse mund ta dini këtu në nivel komunal kantonal dhe federal mandatet jan 4 vjeçare dhe byrot parlamentare janë rrotulluese pra ç’do vjet bëhet riformatimi udhëheqës. Kjo pra ësht demokracia e drejtë dhe forca e qëndrueshmëris së sitemit konfederal si ndër sistemet qeverisëse më të qënrdueshme po ashtu edhe shumë të preferuara nga qytetarët.

Siç po shihet nga këtu, angazhimi im qytetar më jep forcë, edhe më shumë detyrim në ecjen para të politikave zhvillimore dhe atyre elektorale që ne si grup po i mbështesim. Prioritet imi për këto 4 vite do të jetë projekti i ngritjes së kapaciteteve të një qendre sportive për të rinjë në bashkëpunim me klubin e futbollit dhe shoqatat tjera si motra në ndërtimin e nji kompleksi sportivë më të avancuar. Po ashtu do të jemi proaktivë edhe në projektin e ndërtimit të një zone ekonomike që tani më ajo ësht në bajplan të kantonit dhe me interes nacional-CH. Duke i parashtruar kërkesat tona në rujatjen e ambientit dhe hapjen e vendeve të reja të punës si dhe zgjedhjen dhe mbështetjen e implantimit të sektorit ekonomik dhe industrial high-techSuisse-energji inovative. Pasi që kantoni i Neuchâtelitësht pionier në Mikroteknikë, Horlogeire dhe Farmaceutikë. Si dhe shumë projekteve që shkojnë në përmirësimin e cilësis së jetës për qytetarët. Pra philozofia jonë qëndron në atë se ç’do centë i mbledhur nga populli duhet të investohet për qytetarët e jo ti mbushim qeset e burokratëve.

Cilat janë problematikat më të mëdha që kanë shqiptarët në zonën ku ju ushtroni funksionin tuaj?

Me thënë të vërtetën këto kohë nuk ka diçka specifike që na dallon neve si komunitet. Të huajt në përgjithësi i kemi kërkesat e njëjta dhe problemet jan identike. Punësimi, dallimet si nacionaliteti, besimi fetar, ngjyra. Shkollimi për ne shqiptarët, sot jam krenar se gjeneratat e dyta po i mbushin faqet e shtypit me të arriturat e tyre dhe shkollimin univesitar dhe atë të mesëm me ngritjen e kapaciteteve shkollë-pratikë si metodë më të mirë në ngritjen e profesionalizmit dhe punësimt të tërinjëve. Sot kudo që kalon nëpër institucione shtetërore, spitale, banka, qendra tregtare, apo firma private gjen bashkëatdhetar të cilët me punë dhe vetmohim po i prekin majat e suksesit. Ky ësht miti jon pra si persona privat e personal ka një avancim eksellent, por si bashkësi kemi ngecje dhe çalojmë gjithmon. Si ta gjej formulen magjike nuk e di dhe se kam. Si ta ndryshojmë kët qasje tek ne si komb!

Ju keni vite që keni emigruar, a vazhdojnë ende probleme të emigracionit që ju keni hasur?

Jo, ne u jemi shumë mirënjohës migracionit të hershëm atij Italian apo Spanjoll që na treguan rrugën e që për ditë e më shumë e me më pak vështirësi po bëhemi pjesë e peisazhit shumë ngjyrës në këtë vend i cili me politikat integruese avancon shumë nga kantonet tjera në gjithë Zvicrën. Pra Neuchâteli si kanton merret si model i integrimit të të huajve në Europë. Të drejtat që kan të huajt në detyrimet si qytetar të barabartë janë shumë të avancuara, pra kemi të drejtë vote me vizë C-në nivel komunal e kantonal si dhe federal në zgjidhjen e Senatorëve që përfaqësojnë kantonin në parlamentin federal apo si quhet ndryshe dhoma e përfaqësueseve kantonal.

Në nivel komune kemi të drejtë të zgjidhemi edhe si përfaqësues të popullit /deputet/ apo edhe ministër në nivel lokal. Si dhe kemi drejtë vote në nivel kantoni për ti zgjedhur përfaqësuesit apo deputetët, por jo edhe të drejtë të përfaqësohemi apo të zgjidhemi deputet kantonal. Pra kët të drejtë e kan vetëm kantoni i Neuchâtelit dhe Jurës në nivel kantonal. Deri sa për nivelin komunal ka edhe disa kantone frankofone dhe gjermanofone si Bazeli.

Si i kujtoni fillimet tuaja si emigrant?

Ishin kohë kur ishim edhe më të ri dhe si thonë një fjalë e popullit: “me rini hahen e kalohen të gjitha më lehtë”. Unë personalisht sikur edhe shumë bashkatdhetar që atë kohë nuk ishim të shumtë në numër. Rrinim e banonim bashkë pasi edhe qëndrimi i të shumtëve nga ne nuk ishte i legalizuar. Të gjesh punë nuk ishte aspak e lehtë dhe si thonë nuk kish punë të mencura për ne pra detyroheshim të punonim të gjitha për të mbijetuar e besa edhe me i mbajtë familjet tona që prisnin nga ne dhe kishin të vetmin burim jete.

Mua personalisht përfshirja në sport që në start mi hapi shtigjet dhe me lehtësi u pranova në mesin e vendasve si dhe integrimi im disi kaloi pa pengesa të mëdha.

Sot dallimi është si nata me ditën, atëherë kishim një valixhe me nga një ndërrim në të tesha trupi. Sot shumica jonë kemi shtëpi e qëndrueshmëri ekonomike më të mirë dhe bëjmë një jetë më të rehatshme e më të dinjitetshme. E sidomos fëmijët tanë e kan më të lehtë udhëtimin pasi ne ja shtruam apo trasuam rrugën me mundësit tona që patëm dhe kemi.

Krahas angazhimeve në politikë ju jeni angazhuar edhe me organizimin e komunitetit shqiptar në kantonin e Neuchâtel-it, vazhdoni ende të merreni?

Po nga ardhja ime në këtë vend nga i cili nuk u largova asnjëherë, angazhimi im nuk pushoi. Në fillimet e para takoheshim mes veti nëpër banesat dhe i qanim hallet e përditshmërisë si dhe flisnim për situatën që po kalonte Kosova dhe viset tjera në vendlindje.

Me ardhjen e refugjatëve në fillim të viteteve “90 sikur edhe në gjithë kantonet tjera edhe në Neuchâtel, kërkesat filluan të rriten dhe nji organizim i mirëfilltë na imponohej. Filluan të hapen klube dhe shoqata të ndryshme, por në mënyrë të organizuar në vitin 1992 u themelua LDK-ja si organizim mbar kombëtar.

Në kuvend unë u zgjodha në pozitën e mbikëqyrësit të udhëheqësis. Nga këtu filluam edhe organizimin e mësimit plotsues shqip si imperativ i kohës.

Në vitin 1995 duke parë lëvizjet dhe ngacmimet që na vinin nga individë të ndryshëm organizimi jonë kaloi nga LDK-ja në Bashkësi Shqiptare ku animet politike iu lanë secilit për vete e ne e pamë të rrugës ti eliminonim dallimet në nji organizim gjithë-shqiptar pra si bashkësi Shqiptare ku edhe sot e kësaj dite funksionojmë dhe veprojmë me shumë sukses.

Pra unë nga viti 1999 e sot jam në krye të këtij organizimi. Sigurisht duke ju falënderuar mbështetjes të të gjithë bashkatdhetarëve në kanton. Sigurisht me baticat dhe zbaticat e kohës.

Promovimi i bashkëjtesës ishte dhe barazisë si qytetar të barabartë mbetet synimi ynë. Eleminimi i ndasive dhe respektimi mes njerëzve është opcioni që ne kemi zgjedhur dhe e promovojmë me fanatizëm. Kultura, sporti, arti, krijimi dhe ngritja e firmave të vogla dhe të mesme nga shqiptarët, jan prioritet yni.

Shkolla e mësimit plotësues shqip ësht prioritet mbi prioritetet, rruga më e mirë e mos asimilimit dhe ruajtjes së vlerave tona të mirëfillta kombëtare.

Pra edhe këtu jam i shof si delegat apo përfaqësues nga viti 2002 në nivel të lidhjes së prindëve dhe arsimtarëve shqiptar në Zvicër- LAPSH-it. Detyrë jo e lehtë por vitale e parësore për familjet tona: mbajtjen, ruajtjen, zhvillimin dhe lidhjen me vendin e lindjes.

Me rëndësi është të tregoj se në kantonin tonë ndahet një çmim për ç’do vitë: personave, shoqatave apo grupeve të ndryshme vendase apo të huaj si dhe të përzier të cilët promovojnë vlerat qytetare .

Pra komuniteti shqiptar e morri çmimin e parë në vitin 1999 dhe ishte leurat i këtij çmimi që ndahet nga dora e vetë udhëheqjes kantonale.

Në vitin 2013 unë si bashkë-iniciator i themelimit të nje federate të të huajve në kanton të Neuchâtelit me emrin FéNeCi, fituam po ashtu çmimin e parë. Dhe në vitin 2014 mu nda çmimi i parë mua si person fizik, duke e rrumbullakësuar dhe valorizuar personalitetin timë në të gjitha këto proqese të angazhimit dhe mirëqenjës ndër qytetare.

Për vite keni qenë edhe arbitër në kick-boxing, K-1,Box-Thai,si dhe në karate-kontakt, në arenat kombëtare të Zvicrës, dhe në ato botërore, na flisni pak për këtë eksperiencë?

Po sikur edhe shumë shqiptar në shtëpitë tona sporti ishte i vetmi aktivitet e sidomos sportet luftarake. Në familjen time ishte mundja që mbizotëroi apo si njihej atë kohë Pelivanat. Po pra ky ishte edhe sporti nacional që i shkoi më së shumti shqiptarëve në ish sundimin Jugosllav edhe boksi pra. Në këto disiplina ne shquheshim dhe kishim marrë botën. Prandaj edhe unë isha një prej tyre, në fillimet e rinisë në Prizren fillova nga karateja për të kaluar në mundje gjatë kohës së studimeve në Sarajevë në klubin e mundjes Bosna, stili Greko-Romak.

Me të ardhur në Zvicër fillova me xhudon në qytetin e La Chaux-de-Fonds-it e për ta kurorëzuar me Kick-Boxin nga viti 1988 e deri sot pra pa e ndërpre asnjëher. Në fillim si garues ku edhe morra titullin e kampionit të Zvicrës Francese 1990 e më vonë në vitin 1992 edhe titullin e kampionit të Zvicrës në kategorin 62kg në Full-Contakt. Pastaj mora pjesë në shumë gara nacionale e internacionale në Semi-Contakt apo ndryshe Karate-Contakt ku edhe shumë herë mora vendin e parë kështu u radhita ndër garuesit që gëzoja respekt në arenën kombëtare e ndërkombëtare në federatën IAKSA. Në vitin 2001 u zgjodha edhe trener i përfaqësueses Zvicerane gjithmon në federatën Versionin IASKA e këtu deri në vitin 2009.

Si gjygjëtar apo arbitër i drejtësisë në mes të ringut jam tani e plot vite. Të kalon nga garuesi në arbitër është më e vlefshme dhe të ndihmon shumë pasi goditjet që i marrin dhe japin sportistët mund t’i gjykojmë më drejtë. Do tua tregoj një ngjarje që më ka lënë përshtypje mes shumë të tjerave. Në Lausanë të Zvicrës organizohej një turne interncional, aty merrte pjesë edhe një garues nga ana e Zvicrës Gjermane pra një Shqiptar i Maqedonisë ishte një sportist i mrekullueshëm dhe shumë i respektuar. Në pauzë dola jashtë të marr ajër dhe afër kisha një çift që flisin mes vete. Gruaja e mbështjellur me shami i thoshte burrit në shqip “a po e sheh këtë arbitër i thot ajo burrit, e pra kur ky njeri është në ring unë e kam djalin në duar të besueshme dhe hiç nuk frigohem pasi është i drejtë dhe human”. Edhe pse unë gjithmonë vishesha me kimono kuq e zi dhe kisha jo më pak se tri shqiponja të qepura në to ata se kishin idenë se edhe unë jam shqiptar. Ika nga aty pa i folur por zemra më rrahu aq fort dhe mu mbushën sytë me lot. Andaj kam shumë për të treguar dhe folur për këto shumë vite në këtë botë të sportit dhe viteve që po ecin aq shpejt. Por unë su ndava asnjëherë nga salla e ime tani e 30 vjet sa edhe virusin po e marrin edhe të 4 djemtë e mi të cilët sot po më ndihmojnë e po e zënë vendin tim pak e ngapak por me hapa të sigurt.

A ka pika të përbashkëta që ju i gjeni mes politikës dhe sportit?

Sigurisht se ka madje edhe plot, ka pra një zhargon që përdoret shpesh; “në sport merr të rame goditje për të cilat pregatitesh dhe janë të kalueshme e të durueshme, por në politikë merr të rame poshtë brezit dhe janë shpesh vdekjeprurëse”.

Në kohën tuaj të lirë vazhdoni të merreni me sport?

Këto kohët e fundit jam duke e ngritur dhe zhvilluar sistemin e pergatitjes personale trainer personal për të gjithë njerëzit pa dallim të cilët kane nevoje për aktivitet sportiv. Kërkesat janë në rritje e besa është bërë edhe si një lloj mode që ta kenë secili trenerin e vet dhe një program specifik për secilin veç e veç, pra coachin personal.

Duke qenë se jemi tek sporti, i cili gjithashtu është prekur nga situata e shkaktuar nga Covid-19 natyrshëm lind pyetja si paraqitet situata për shkak të pandemisë në Zvicër?

Situata është alarmante edhe këtu pa dallim jemi të prekur të gjithë. Mendoj se nuk duhet anashkaluar kjo kohë e pa kohë që e ka marrë botën e po shkon në drejtim të një kolapsi ekonomik e psikologjikë për mbarë njerzimin. Ndaj unë them se nuk duhet të lejojmë të kalon në një psikozë pasi do ta pësojmë keq. Duhet që të gjithë të japim maksimumin nga vetja duke respektuar të gjitha këshillat e specialistëve dhe këshillit të shtetit me qëllim të tejkalimit të kësaj pamdemie vdekjeprurëse.

Belul Bajrami i lindur në fshatin Piranë të Prizrenit në një familje shumë anëtarëshe ishte fëmija i tetë dhe më i vogli. Ai kreu studimet si laborant i mjekësisë në Universitetin e mjekësisë në Sarajevë. Emigroi në Zvicër në vitin 1986 disa vite pasi stabilizohet në një vend të huaj mbaron një specializim për burime njerzore në Shkollën e lartë ekonomike në Neuchâtel HEG-NE, dhe në vitin 2015 deri 2017 mbaron sërish edhe një specializim tjetër me një diplomë si “Specialist për Migracion”.

Motoja e Bajramit është “Nuk ka moshë për të mësuar….jeta është mësim e mësimi është jetë…”. Belul Bajrami prej vitesh është aktiv në institucionet politike të kantonit ku jeton në Zvicër, por gjithashtu nuk ka hequr dorë asnjëherë nga sporti, të cilin tani po ja trashëgon fëmijëve. Sipas tij mes sportit dhe politikës ka shumë gjëra të përbashkëta. Më shumë detaje shqiptari Bajrami na i tregon në një intervistë me “Diaspora Shqiptare”.

Mbi tri dekada të jetuara në Zvicër, por gjithmonë pranë shqiptarëve. Për të katërtën herë jeni zgjedhur si asamblist në komunën “La tene”, një zonë me shumë shqiptarë. Cilat janë planet për mandatin e ri?

Po në ketë komunë simpatike sikur edhe gjithkund në Zvicër shqiptarët po e zën vendin e merituar në shoqërinë vendase. Pa dyshim që njëri nga ata jam edhe unë. Numri i shqiptarëve nuk është edhe shumë i madh këtu po që se e marrim mesataren e shqiptarëve në kanton të Neucâtelit 2500 pra shqiptar nga të gjitha trojet tona, në La Tène ka diku afër 15 familje shqiptare. Mbështetja është e jashtëzakonshme nga bashkatdhetarët e po ashtu edhe qytetarët e kësaj komune, të cilët i falënderoj dhe kamë shumë konsideratë.

Gjatë gjithë këtyre viteve isha i zgjedhur në krye të partisë socialiste. Katër vite isha nënkryetar dhe pastaj 2 mandate tjera kryetar i partisë socialiste në e komunën La Tène. Po ashtu në mandatin qeverisës në vitin 2016-2017 isha kryetar i kuvendit komunal me votat e 100% pa asnjë vot kundër dhe abstenim. Sikurse mund ta dini këtu në nivel komunal kantonal dhe federal mandatet jan 4 vjeçare dhe byrot parlamentare janë rrotulluese pra ç’do vjet bëhet riformatimi udhëheqës. Kjo pra ësht demokracia e drejtë dhe forca e qëndrueshmëris së sitemit konfederal si ndër sistemet qeverisëse më të qënrdueshme po ashtu edhe shumë të preferuara nga qytetarët.

Siç po shihet nga këtu, angazhimi im qytetar më jep forcë, edhe më shumë detyrim në ecjen para të politikave zhvillimore dhe atyre elektorale që ne si grup po i mbështesim. Prioritet imi për këto 4 vite do të jetë projekti i ngritjes së kapaciteteve të një qendre sportive për të rinjë në bashkëpunim me klubin e futbollit dhe shoqatat tjera si motra në ndërtimin e nji kompleksi sportivë më të avancuar. Po ashtu do të jemi proaktivë edhe në projektin e ndërtimit të një zone ekonomike që tani më ajo ësht në bajplan të kantonit dhe me interes nacional-CH. Duke i parashtruar kërkesat tona në rujatjen e ambientit dhe hapjen e vendeve të reja të punës si dhe zgjedhjen dhe mbështetjen e implantimit të sektorit ekonomik dhe industrial high-techSuisse-energji inovative. Pasi që kantoni i Neuchâtelitësht pionier në Mikroteknikë, Horlogeire dhe Farmaceutikë. Si dhe shumë projekteve që shkojnë në përmirësimin e cilësis së jetës për qytetarët. Pra philozofia jonë qëndron në atë se ç’do centë i mbledhur nga populli duhet të investohet për qytetarët e jo ti mbushim qeset e burokratëve.

Cilat janë problematikat më të mëdha që kanë shqiptarët në zonën ku ju ushtroni funksionin tuaj?

Me thënë të vërtetën këto kohë nuk ka diçka specifike që na dallon neve si komunitet. Të huajt në përgjithësi i kemi kërkesat e njëjta dhe problemet jan identike. Punësimi, dallimet si nacionaliteti, besimi fetar, ngjyra. Shkollimi për ne shqiptarët, sot jam krenar se gjeneratat e dyta po i mbushin faqet e shtypit me të arriturat e tyre dhe shkollimin univesitar dhe atë të mesëm me ngritjen e kapaciteteve shkollë-pratikë si metodë më të mirë në ngritjen e profesionalizmit dhe punësimt të tërinjëve. Sot kudo që kalon nëpër institucione shtetërore, spitale, banka, qendra tregtare, apo firma private gjen bashkëatdhetar të cilët me punë dhe vetmohim po i prekin majat e suksesit. Ky ësht miti jon pra si persona privat e personal ka një avancim eksellent, por si bashkësi kemi ngecje dhe çalojmë gjithmon. Si ta gjej formulen magjike nuk e di dhe se kam. Si ta ndryshojmë kët qasje tek ne si komb!

Ju keni vite që keni emigruar, a vazhdojnë ende probleme të emigracionit që ju keni hasur?

Jo, ne u jemi shumë mirënjohës migracionit të hershëm atij Italian apo Spanjoll që na treguan rrugën e që për ditë e më shumë e me më pak vështirësi po bëhemi pjesë e peisazhit shumë ngjyrës në këtë vend i cili me politikat integruese avancon shumë nga kantonet tjera në gjithë Zvicrën. Pra Neuchâteli si kanton merret si model i integrimit të të huajve në Europë. Të drejtat që kan të huajt në detyrimet si qytetar të barabartë janë shumë të avancuara, pra kemi të drejtë vote me vizë C-në nivel komunal e kantonal si dhe federal në zgjidhjen e Senatorëve që përfaqësojnë kantonin në parlamentin federal apo si quhet ndryshe dhoma e përfaqësueseve kantonal.

Në nivel komune kemi të drejtë të zgjidhemi edhe si përfaqësues të popullit /deputet/ apo edhe ministër në nivel lokal. Si dhe kemi drejtë vote në nivel kantoni për ti zgjedhur përfaqësuesit apo deputetët, por jo edhe të drejtë të përfaqësohemi apo të zgjidhemi deputet kantonal. Pra kët të drejtë e kan vetëm kantoni i Neuchâtelit dhe Jurës në nivel kantonal. Deri sa për nivelin komunal ka edhe disa kantone frankofone dhe gjermanofone si Bazeli.

Si i kujtoni fillimet tuaja si emigrant?

Ishin kohë kur ishim edhe më të ri dhe si thonë një fjalë e popullit: “me rini hahen e kalohen të gjitha më lehtë”. Unë personalisht sikur edhe shumë bashkatdhetar që atë kohë nuk ishim të shumtë në numër. Rrinim e banonim bashkë pasi edhe qëndrimi i të shumtëve nga ne nuk ishte i legalizuar. Të gjesh punë nuk ishte aspak e lehtë dhe si thonë nuk kish punë të mencura për ne pra detyroheshim të punonim të gjitha për të mbijetuar e besa edhe me i mbajtë familjet tona që prisnin nga ne dhe kishin të vetmin burim jete.

Mua personalisht përfshirja në sport që në start mi hapi shtigjet dhe me lehtësi u pranova në mesin e vendasve si dhe integrimi im disi kaloi pa pengesa të mëdha.

Sot dallimi është si nata me ditën, atëherë kishim një valixhe me nga një ndërrim në të tesha trupi. Sot shumica jonë kemi shtëpi e qëndrueshmëri ekonomike më të mirë dhe bëjmë një jetë më të rehatshme e më të dinjitetshme. E sidomos fëmijët tanë e kan më të lehtë udhëtimin pasi ne ja shtruam apo trasuam rrugën me mundësit tona që patëm dhe kemi.

Krahas angazhimeve në politikë ju jeni angazhuar edhe me organizimin e komunitetit shqiptar në kantonin e Neuchâtel-it, vazhdoni ende të merreni?

Po nga ardhja ime në këtë vend nga i cili nuk u largova asnjëherë, angazhimi im nuk pushoi. Në fillimet e para takoheshim mes veti nëpër banesat dhe i qanim hallet e përditshmërisë si dhe flisnim për situatën që po kalonte Kosova dhe viset tjera në vendlindje.

Me ardhjen e refugjatëve në fillim të viteteve “90 sikur edhe në gjithë kantonet tjera edhe në Neuchâtel, kërkesat filluan të rriten dhe nji organizim i mirëfilltë na imponohej. Filluan të hapen klube dhe shoqata të ndryshme, por në mënyrë të organizuar në vitin 1992 u themelua LDK-ja si organizim mbar kombëtar.

Në kuvend unë u zgjodha në pozitën e mbikëqyrësit të udhëheqësis. Nga këtu filluam edhe organizimin e mësimit plotsues shqip si imperativ i kohës.

Në vitin 1995 duke parë lëvizjet dhe ngacmimet që na vinin nga individë të ndryshëm organizimi jonë kaloi nga LDK-ja në Bashkësi Shqiptare ku animet politike iu lanë secilit për vete e ne e pamë të rrugës ti eliminonim dallimet në nji organizim gjithë-shqiptar pra si bashkësi Shqiptare ku edhe sot e kësaj dite funksionojmë dhe veprojmë me shumë sukses.

Pra unë nga viti 1999 e sot jam në krye të këtij organizimi. Sigurisht duke ju falënderuar mbështetjes të të gjithë bashkatdhetarëve në kanton. Sigurisht me baticat dhe zbaticat e kohës.

Promovimi i bashkëjtesës ishte dhe barazisë si qytetar të barabartë mbetet synimi ynë. Eleminimi i ndasive dhe respektimi mes njerëzve është opcioni që ne kemi zgjedhur dhe e promovojmë me fanatizëm. Kultura, sporti, arti, krijimi dhe ngritja e firmave të vogla dhe të mesme nga shqiptarët, jan prioritet yni.

Shkolla e mësimit plotësues shqip ësht prioritet mbi prioritetet, rruga më e mirë e mos asimilimit dhe ruajtjes së vlerave tona të mirëfillta kombëtare.

Pra edhe këtu jam i shof si delegat apo përfaqësues nga viti 2002 në nivel të lidhjes së prindëve dhe arsimtarëve shqiptar në Zvicër- LAPSH-it. Detyrë jo e lehtë por vitale e parësore për familjet tona: mbajtjen, ruajtjen, zhvillimin dhe lidhjen me vendin e lindjes.

Me rëndësi është të tregoj se në kantonin tonë ndahet një çmim për ç’do vitë: personave, shoqatave apo grupeve të ndryshme vendase apo të huaj si dhe të përzier të cilët promovojnë vlerat qytetare .

Pra komuniteti shqiptar e morri çmimin e parë në vitin 1999 dhe ishte leurat i këtij çmimi që ndahet nga dora e vetë udhëheqjes kantonale.

Në vitin 2013 unë si bashkë-iniciator i themelimit të nje federate të të huajve në kanton të Neuchâtelit me emrin FéNeCi, fituam po ashtu çmimin e parë. Dhe në vitin 2014 mu nda çmimi i parë mua si person fizik, duke e rrumbullakësuar dhe valorizuar personalitetin timë në të gjitha këto proqese të angazhimit dhe mirëqenjës ndër qytetare.

Për vite keni qenë edhe arbitër në kick-boxing, K-1,Box-Thai,si dhe në karate-kontakt, në arenat kombëtare të Zvicrës, dhe në ato botërore, na flisni pak për këtë eksperiencë?

Po sikur edhe shumë shqiptar në shtëpitë tona sporti ishte i vetmi aktivitet e sidomos sportet luftarake. Në familjen time ishte mundja që mbizotëroi apo si njihej atë kohë Pelivanat. Po pra ky ishte edhe sporti nacional që i shkoi më së shumti shqiptarëve në ish sundimin Jugosllav edhe boksi pra. Në këto disiplina ne shquheshim dhe kishim marrë botën. Prandaj edhe unë isha një prej tyre, në fillimet e rinisë në Prizren fillova nga karateja për të kaluar në mundje gjatë kohës së studimeve në Sarajevë në klubin e mundjes Bosna, stili Greko-Romak.

Me të ardhur në Zvicër fillova me xhudon në qytetin e La Chaux-de-Fonds-it e për ta kurorëzuar me Kick-Boxin nga viti 1988 e deri sot pra pa e ndërpre asnjëher. Në fillim si garues ku edhe morra titullin e kampionit të Zvicrës Francese 1990 e më vonë në vitin 1992 edhe titullin e kampionit të Zvicrës në kategorin 62kg në Full-Contakt. Pastaj mora pjesë në shumë gara nacionale e internacionale në Semi-Contakt apo ndryshe Karate-Contakt ku edhe shumë herë mora vendin e parë kështu u radhita ndër garuesit që gëzoja respekt në arenën kombëtare e ndërkombëtare në federatën IAKSA. Në vitin 2001 u zgjodha edhe trener i përfaqësueses Zvicerane gjithmon në federatën Versionin IASKA e këtu deri në vitin 2009.

Si gjygjëtar apo arbitër i drejtësisë në mes të ringut jam tani e plot vite. Të kalon nga garuesi në arbitër është më e vlefshme dhe të ndihmon shumë pasi goditjet që i marrin dhe japin sportistët mund t’i gjykojmë më drejtë. Do tua tregoj një ngjarje që më ka lënë përshtypje mes shumë të tjerave. Në Lausanë të Zvicrës organizohej një turne interncional, aty merrte pjesë edhe një garues nga ana e Zvicrës Gjermane pra një Shqiptar i Maqedonisë ishte një sportist i mrekullueshëm dhe shumë i respektuar. Në pauzë dola jashtë të marr ajër dhe afër kisha një çift që flisin mes vete. Gruaja e mbështjellur me shami i thoshte burrit në shqip “a po e sheh këtë arbitër i thot ajo burrit, e pra kur ky njeri është në ring unë e kam djalin në duar të besueshme dhe hiç nuk frigohem pasi është i drejtë dhe human”. Edhe pse unë gjithmonë vishesha me kimono kuq e zi dhe kisha jo më pak se tri shqiponja të qepura në to ata se kishin idenë se edhe unë jam shqiptar. Ika nga aty pa i folur por zemra më rrahu aq fort dhe mu mbushën sytë me lot. Andaj kam shumë për të treguar dhe folur për këto shumë vite në këtë botë të sportit dhe viteve që po ecin aq shpejt. Por unë su ndava asnjëherë nga salla e ime tani e 30 vjet sa edhe virusin po e marrin edhe të 4 djemtë e mi të cilët sot po më ndihmojnë e po e zënë vendin tim pak e ngapak por me hapa të sigurt.

A ka pika të përbashkëta që ju i gjeni mes politikës dhe sportit?

Sigurisht se ka madje edhe plot, ka pra një zhargon që përdoret shpesh; “në sport merr të rame goditje për të cilat pregatitesh dhe janë të kalueshme e të durueshme, por në politikë merr të rame poshtë brezit dhe janë shpesh vdekjeprurëse”.

Në kohën tuaj të lirë vazhdoni të merreni me sport?

Këto kohët e fundit jam duke e ngritur dhe zhvilluar sistemin e pergatitjes personale trainer personal për të gjithë njerëzit pa dallim të cilët kane nevoje për aktivitet sportiv. Kërkesat janë në rritje e besa është bërë edhe si një lloj mode që ta kenë secili trenerin e vet dhe një program specifik për secilin veç e veç, pra coachin personal.

Duke qenë se jemi tek sporti, i cili gjithashtu është prekur nga situata e shkaktuar nga Covid-19 natyrshëm lind pyetja si paraqitet situata për shkak të pandemisë në Zvicër?

Situata është alarmante edhe këtu pa dallim jemi të prekur të gjithë. Mendoj se nuk duhet anashkaluar kjo kohë e pa kohë që e ka marrë botën e po shkon në drejtim të një kolapsi ekonomik e psikologjikë për mbarë njerzimin. Ndaj unë them se nuk duhet të lejojmë të kalon në një psikozë pasi do ta pësojmë keq. Duhet që të gjithë të japim maksimumin nga vetja duke respektuar të gjitha këshillat e specialistëve dhe këshillit të shtetit me qëllim të tejkalimit të kësaj pamdemie vdekjeprurëse.

Belul Bajrami i lindur në fshatin Piranë të Prizrenit në një familje shumë anëtarëshe ishte fëmija i tetë dhe më i vogli. Ai kreu studimet si laborant i mjekësisë në Universitetin e mjekësisë në Sarajevë. Emigroi në Zvicër në vitin 1986 disa vite pasi stabilizohet në një vend të huaj mbaron një specializim për burime njerzore në Shkollën e lartë ekonomike në Neuchâtel HEG-NE, dhe në vitin 2015 deri 2017 mbaron sërish edhe një specializim tjetër me një diplomë si “Specialist për Migracion”.

Motoja e Bajramit është “Nuk ka moshë për të mësuar….jeta është mësim e mësimi është jetë…”. Belul Bajrami prej vitesh është aktiv në institucionet politike të kantonit ku jeton në Zvicër, por gjithashtu nuk ka hequr dorë asnjëherë nga sporti, të cilin tani po ja trashëgon fëmijëve. Sipas tij mes sportit dhe politikës ka shumë gjëra të përbashkëta. Më shumë detaje shqiptari Bajrami na i tregon në një intervistë me “Diaspora Shqiptare”.

Mbi tri dekada të jetuara në Zvicër, por gjithmonë pranë shqiptarëve. Për të katërtën herë jeni zgjedhur si asamblist në komunën “La tene”, një zonë me shumë shqiptarë. Cilat janë planet për mandatin e ri?

Po në ketë komunë simpatike sikur edhe gjithkund në Zvicër shqiptarët po e zën vendin e merituar në shoqërinë vendase. Pa dyshim që njëri nga ata jam edhe unë. Numri i shqiptarëve nuk është edhe shumë i madh këtu po që se e marrim mesataren e shqiptarëve në kanton të Neucâtelit 2500 pra shqiptar nga të gjitha trojet tona, në La Tène ka diku afër 15 familje shqiptare. Mbështetja është e jashtëzakonshme nga bashkatdhetarët e po ashtu edhe qytetarët e kësaj komune, të cilët i falënderoj dhe kamë shumë konsideratë.

Gjatë gjithë këtyre viteve isha i zgjedhur në krye të partisë socialiste. Katër vite isha nënkryetar dhe pastaj 2 mandate tjera kryetar i partisë socialiste në e komunën La Tène. Po ashtu në mandatin qeverisës në vitin 2016-2017 isha kryetar i kuvendit komunal me votat e 100% pa asnjë vot kundër dhe abstenim. Sikurse mund ta dini këtu në nivel komunal kantonal dhe federal mandatet jan 4 vjeçare dhe byrot parlamentare janë rrotulluese pra ç’do vjet bëhet riformatimi udhëheqës. Kjo pra ësht demokracia e drejtë dhe forca e qëndrueshmëris së sitemit konfederal si ndër sistemet qeverisëse më të qënrdueshme po ashtu edhe shumë të preferuara nga qytetarët.

Siç po shihet nga këtu, angazhimi im qytetar më jep forcë, edhe më shumë detyrim në ecjen para të politikave zhvillimore dhe atyre elektorale që ne si grup po i mbështesim. Prioritet imi për këto 4 vite do të jetë projekti i ngritjes së kapaciteteve të një qendre sportive për të rinjë në bashkëpunim me klubin e futbollit dhe shoqatat tjera si motra në ndërtimin e nji kompleksi sportivë më të avancuar. Po ashtu do të jemi proaktivë edhe në projektin e ndërtimit të një zone ekonomike që tani më ajo ësht në bajplan të kantonit dhe me interes nacional-CH. Duke i parashtruar kërkesat tona në rujatjen e ambientit dhe hapjen e vendeve të reja të punës si dhe zgjedhjen dhe mbështetjen e implantimit të sektorit ekonomik dhe industrial high-techSuisse-energji inovative. Pasi që kantoni i Neuchâtelitësht pionier në Mikroteknikë, Horlogeire dhe Farmaceutikë. Si dhe shumë projekteve që shkojnë në përmirësimin e cilësis së jetës për qytetarët. Pra philozofia jonë qëndron në atë se ç’do centë i mbledhur nga populli duhet të investohet për qytetarët e jo ti mbushim qeset e burokratëve.

Cilat janë problematikat më të mëdha që kanë shqiptarët në zonën ku ju ushtroni funksionin tuaj?

Me thënë të vërtetën këto kohë nuk ka diçka specifike që na dallon neve si komunitet. Të huajt në përgjithësi i kemi kërkesat e njëjta dhe problemet jan identike. Punësimi, dallimet si nacionaliteti, besimi fetar, ngjyra. Shkollimi për ne shqiptarët, sot jam krenar se gjeneratat e dyta po i mbushin faqet e shtypit me të arriturat e tyre dhe shkollimin univesitar dhe atë të mesëm me ngritjen e kapaciteteve shkollë-pratikë si metodë më të mirë në ngritjen e profesionalizmit dhe punësimt të tërinjëve. Sot kudo që kalon nëpër institucione shtetërore, spitale, banka, qendra tregtare, apo firma private gjen bashkëatdhetar të cilët me punë dhe vetmohim po i prekin majat e suksesit. Ky ësht miti jon pra si persona privat e personal ka një avancim eksellent, por si bashkësi kemi ngecje dhe çalojmë gjithmon. Si ta gjej formulen magjike nuk e di dhe se kam. Si ta ndryshojmë kët qasje tek ne si komb!

Ju keni vite që keni emigruar, a vazhdojnë ende probleme të emigracionit që ju keni hasur?

Jo, ne u jemi shumë mirënjohës migracionit të hershëm atij Italian apo Spanjoll që na treguan rrugën e që për ditë e më shumë e me më pak vështirësi po bëhemi pjesë e peisazhit shumë ngjyrës në këtë vend i cili me politikat integruese avancon shumë nga kantonet tjera në gjithë Zvicrën. Pra Neuchâteli si kanton merret si model i integrimit të të huajve në Europë. Të drejtat që kan të huajt në detyrimet si qytetar të barabartë janë shumë të avancuara, pra kemi të drejtë vote me vizë C-në nivel komunal e kantonal si dhe federal në zgjidhjen e Senatorëve që përfaqësojnë kantonin në parlamentin federal apo si quhet ndryshe dhoma e përfaqësueseve kantonal.

Në nivel komune kemi të drejtë të zgjidhemi edhe si përfaqësues të popullit /deputet/ apo edhe ministër në nivel lokal. Si dhe kemi drejtë vote në nivel kantoni për ti zgjedhur përfaqësuesit apo deputetët, por jo edhe të drejtë të përfaqësohemi apo të zgjidhemi deputet kantonal. Pra kët të drejtë e kan vetëm kantoni i Neuchâtelit dhe Jurës në nivel kantonal. Deri sa për nivelin komunal ka edhe disa kantone frankofone dhe gjermanofone si Bazeli.

Si i kujtoni fillimet tuaja si emigrant?

Ishin kohë kur ishim edhe më të ri dhe si thonë një fjalë e popullit: “me rini hahen e kalohen të gjitha më lehtë”. Unë personalisht sikur edhe shumë bashkatdhetar që atë kohë nuk ishim të shumtë në numër. Rrinim e banonim bashkë pasi edhe qëndrimi i të shumtëve nga ne nuk ishte i legalizuar. Të gjesh punë nuk ishte aspak e lehtë dhe si thonë nuk kish punë të mencura për ne pra detyroheshim të punonim të gjitha për të mbijetuar e besa edhe me i mbajtë familjet tona që prisnin nga ne dhe kishin të vetmin burim jete.

Mua personalisht përfshirja në sport që në start mi hapi shtigjet dhe me lehtësi u pranova në mesin e vendasve si dhe integrimi im disi kaloi pa pengesa të mëdha.

Sot dallimi është si nata me ditën, atëherë kishim një valixhe me nga një ndërrim në të tesha trupi. Sot shumica jonë kemi shtëpi e qëndrueshmëri ekonomike më të mirë dhe bëjmë një jetë më të rehatshme e më të dinjitetshme. E sidomos fëmijët tanë e kan më të lehtë udhëtimin pasi ne ja shtruam apo trasuam rrugën me mundësit tona që patëm dhe kemi.

Krahas angazhimeve në politikë ju jeni angazhuar edhe me organizimin e komunitetit shqiptar në kantonin e Neuchâtel-it, vazhdoni ende të merreni?

Po nga ardhja ime në këtë vend nga i cili nuk u largova asnjëherë, angazhimi im nuk pushoi. Në fillimet e para takoheshim mes veti nëpër banesat dhe i qanim hallet e përditshmërisë si dhe flisnim për situatën që po kalonte Kosova dhe viset tjera në vendlindje.

Me ardhjen e refugjatëve në fillim të viteteve “90 sikur edhe në gjithë kantonet tjera edhe në Neuchâtel, kërkesat filluan të rriten dhe nji organizim i mirëfilltë na imponohej. Filluan të hapen klube dhe shoqata të ndryshme, por në mënyrë të organizuar në vitin 1992 u themelua LDK-ja si organizim mbar kombëtar.

Në kuvend unë u zgjodha në pozitën e mbikëqyrësit të udhëheqësis. Nga këtu filluam edhe organizimin e mësimit plotsues shqip si imperativ i kohës.

Në vitin 1995 duke parë lëvizjet dhe ngacmimet që na vinin nga individë të ndryshëm organizimi jonë kaloi nga LDK-ja në Bashkësi Shqiptare ku animet politike iu lanë secilit për vete e ne e pamë të rrugës ti eliminonim dallimet në nji organizim gjithë-shqiptar pra si bashkësi Shqiptare ku edhe sot e kësaj dite funksionojmë dhe veprojmë me shumë sukses.

Pra unë nga viti 1999 e sot jam në krye të këtij organizimi. Sigurisht duke ju falënderuar mbështetjes të të gjithë bashkatdhetarëve në kanton. Sigurisht me baticat dhe zbaticat e kohës.

Promovimi i bashkëjtesës ishte dhe barazisë si qytetar të barabartë mbetet synimi ynë. Eleminimi i ndasive dhe respektimi mes njerëzve është opcioni që ne kemi zgjedhur dhe e promovojmë me fanatizëm. Kultura, sporti, arti, krijimi dhe ngritja e firmave të vogla dhe të mesme nga shqiptarët, jan prioritet yni.

Shkolla e mësimit plotësues shqip ësht prioritet mbi prioritetet, rruga më e mirë e mos asimilimit dhe ruajtjes së vlerave tona të mirëfillta kombëtare.

Pra edhe këtu jam i shof si delegat apo përfaqësues nga viti 2002 në nivel të lidhjes së prindëve dhe arsimtarëve shqiptar në Zvicër- LAPSH-it. Detyrë jo e lehtë por vitale e parësore për familjet tona: mbajtjen, ruajtjen, zhvillimin dhe lidhjen me vendin e lindjes.

Me rëndësi është të tregoj se në kantonin tonë ndahet një çmim për ç’do vitë: personave, shoqatave apo grupeve të ndryshme vendase apo të huaj si dhe të përzier të cilët promovojnë vlerat qytetare .

Pra komuniteti shqiptar e morri çmimin e parë në vitin 1999 dhe ishte leurat i këtij çmimi që ndahet nga dora e vetë udhëheqjes kantonale.

Në vitin 2013 unë si bashkë-iniciator i themelimit të nje federate të të huajve në kanton të Neuchâtelit me emrin FéNeCi, fituam po ashtu çmimin e parë. Dhe në vitin 2014 mu nda çmimi i parë mua si person fizik, duke e rrumbullakësuar dhe valorizuar personalitetin timë në të gjitha këto proqese të angazhimit dhe mirëqenjës ndër qytetare.

Për vite keni qenë edhe arbitër në kick-boxing, K-1,Box-Thai,si dhe në karate-kontakt, në arenat kombëtare të Zvicrës, dhe në ato botërore, na flisni pak për këtë eksperiencë?

Po sikur edhe shumë shqiptar në shtëpitë tona sporti ishte i vetmi aktivitet e sidomos sportet luftarake. Në familjen time ishte mundja që mbizotëroi apo si njihej atë kohë Pelivanat. Po pra ky ishte edhe sporti nacional që i shkoi më së shumti shqiptarëve në ish sundimin Jugosllav edhe boksi pra. Në këto disiplina ne shquheshim dhe kishim marrë botën. Prandaj edhe unë isha një prej tyre, në fillimet e rinisë në Prizren fillova nga karateja për të kaluar në mundje gjatë kohës së studimeve në Sarajevë në klubin e mundjes Bosna, stili Greko-Romak.

Me të ardhur në Zvicër fillova me xhudon në qytetin e La Chaux-de-Fonds-it e për ta kurorëzuar me Kick-Boxin nga viti 1988 e deri sot pra pa e ndërpre asnjëher. Në fillim si garues ku edhe morra titullin e kampionit të Zvicrës Francese 1990 e më vonë në vitin 1992 edhe titullin e kampionit të Zvicrës në kategorin 62kg në Full-Contakt. Pastaj mora pjesë në shumë gara nacionale e internacionale në Semi-Contakt apo ndryshe Karate-Contakt ku edhe shumë herë mora vendin e parë kështu u radhita ndër garuesit që gëzoja respekt në arenën kombëtare e ndërkombëtare në federatën IAKSA. Në vitin 2001 u zgjodha edhe trener i përfaqësueses Zvicerane gjithmon në federatën Versionin IASKA e këtu deri në vitin 2009.

Si gjygjëtar apo arbitër i drejtësisë në mes të ringut jam tani e plot vite. Të kalon nga garuesi në arbitër është më e vlefshme dhe të ndihmon shumë pasi goditjet që i marrin dhe japin sportistët mund t’i gjykojmë më drejtë. Do tua tregoj një ngjarje që më ka lënë përshtypje mes shumë të tjerave. Në Lausanë të Zvicrës organizohej një turne interncional, aty merrte pjesë edhe një garues nga ana e Zvicrës Gjermane pra një Shqiptar i Maqedonisë ishte një sportist i mrekullueshëm dhe shumë i respektuar. Në pauzë dola jashtë të marr ajër dhe afër kisha një çift që flisin mes vete. Gruaja e mbështjellur me shami i thoshte burrit në shqip “a po e sheh këtë arbitër i thot ajo burrit, e pra kur ky njeri është në ring unë e kam djalin në duar të besueshme dhe hiç nuk frigohem pasi është i drejtë dhe human”. Edhe pse unë gjithmonë vishesha me kimono kuq e zi dhe kisha jo më pak se tri shqiponja të qepura në to ata se kishin idenë se edhe unë jam shqiptar. Ika nga aty pa i folur por zemra më rrahu aq fort dhe mu mbushën sytë me lot. Andaj kam shumë për të treguar dhe folur për këto shumë vite në këtë botë të sportit dhe viteve që po ecin aq shpejt. Por unë su ndava asnjëherë nga salla e ime tani e 30 vjet sa edhe virusin po e marrin edhe të 4 djemtë e mi të cilët sot po më ndihmojnë e po e zënë vendin tim pak e ngapak por me hapa të sigurt.

A ka pika të përbashkëta që ju i gjeni mes politikës dhe sportit?

Sigurisht se ka madje edhe plot, ka pra një zhargon që përdoret shpesh; “në sport merr të rame goditje për të cilat pregatitesh dhe janë të kalueshme e të durueshme, por në politikë merr të rame poshtë brezit dhe janë shpesh vdekjeprurëse”.

Në kohën tuaj të lirë vazhdoni të merreni me sport?

Këto kohët e fundit jam duke e ngritur dhe zhvilluar sistemin e pergatitjes personale trainer personal për të gjithë njerëzit pa dallim të cilët kane nevoje për aktivitet sportiv. Kërkesat janë në rritje e besa është bërë edhe si një lloj mode që ta kenë secili trenerin e vet dhe një program specifik për secilin veç e veç, pra coachin personal.

Duke qenë se jemi tek sporti, i cili gjithashtu është prekur nga situata e shkaktuar nga Covid-19 natyrshëm lind pyetja si paraqitet situata për shkak të pandemisë në Zvicër?

Situata është alarmante edhe këtu pa dallim jemi të prekur të gjithë. Mendoj se nuk duhet anashkaluar kjo kohë e pa kohë që e ka marrë botën e po shkon në drejtim të një kolapsi ekonomik e psikologjikë për mbarë njerzimin. Ndaj unë them se nuk duhet të lejojmë të kalon në një psikozë pasi do ta pësojmë keq. Duhet që të gjithë të japim maksimumin nga vetja duke respektuar të gjitha këshillat e specialistëve dhe këshillit të shtetit me qëllim të tejkalimit të kësaj pamdemie vdekjeprurëse.