“Me sevda më bëre vre…” kryeveprat Arvanitase për dashurinë   

E shtunë, 20 Prill, 2024
E shtunë, 20 Prill, 2024

“Me sevda më bëre vre…” kryeveprat Arvanitase për dashurinë   

Dedikimet për dashurinë, të bukurën, nusërinë, kanë një vend të veçantë në arkivën e pasur arvanitase. Falë përkushtimit dhe përkujdesjes së intelektualëve me origjinë arvanitase në Greqi mjaft fragmente nga treguesit më karakteristikë të traditës, jo vetëm që nuk u mbuluan me pluhurin e shekujve, por qarkullojnë në botime moderne, duke transmetuar në breza ekzistencën e tyre. Dëshmitë e shumta rrëfejnë se përveç vrazhdësisë e epërsisë karakteristike, që u siguronte triumfin në betejat e përgjakshme; përkushtimit ndaj tokës e mprehtësisë, që u falte pasuri e pushtet, arvanitasit e adhuronin familjen, i këndonin me shumë pasion dashurisë, e megjithëse shpesh të vetmuar, në udhëtime të largëta, nuk humbën kurrë as humorin, e as sarkazmën apo autosarkazmën. Vargjet e këtij botimi janë nga arkiva e Petros Furikis, burimi origjinal është gjetur në sirtarët e intelektualit arvanitas pas vdekjes, çfarë vështirësoi shumë si përcaktimin e saktë të epokës së shkrimit, ashtu dhe deshifrimin nga origjinali.

Sevda

 

Sevdas aljos do jetë

Ksehoris nga tërë djeltë!

 

Me sevda mos blekseni

Pse do mos kseberdhepseni!

 

Me sevda më bëre vre

E nani ikën (e) më lje!

 

Me sevda më katadise

E nai ikën (e) m’armisë!

 

Kam(ë) sevda sa marrësonem

Po jam vajzë e turpëronem!

 

Kam sevda sa s’ka njatrë

Po se trëmbem nga i tatë!

 

Ai vasilikoi me rremba

Ka sevda po s’e le j’ema!

 

Kam sevdasa çë marënosem

Po jam(ë) vajzë e turpëronem!

 

Thom e shtie (?) a-liberda

Po kam fovero sevda!

 

Ndara lumit lule janë

U ndë ti shtiva sevdanë!

 

Ndara lumit lule janë

Po ndë ti e kam(ë) sevdanë!

 

Shtiva një sevda të ri

Siprë ndë i vjetëri!

 

Sevdai it htiqjo i bënë

Ma mareni zëmërënë!

 

Sevdai it(ë) kish marrësirë

Po s’e keshe marrë mirë!

 

Sevda it(ë) m’u bë htiqjo

Do mos rrojë shumë qero!

 

Ndë sevda mos epimeni

Nga sevdai u ikën mendi!

 

Doj t’e dije po s’e di

Sevdanë çë kam ndë ti!

 

Shkova dhe, shkova dunja

S’çova vajzë pa sevda!

 

Shkova dhe shkova eparhji

S’çova vajzë p’aghapi!

 

Kam sevda sa s’duketë

T’e këpunjë s’këputetë!

 

Sevda keshë sevdali

Jti s’ka parighori!

 

Me sevda të ri të pashë

Po mbrëmanë pa ngrënë rashë!

 

Sevdai it m’u bë htiqjo

Po shërova shumë qero!

 

Sevdaj it ish ksehora

Se ftoi me gharefala!

 

U tha bari krinave

Nga sevdai trimave!

 

U tha bari llakave

Nga sevdai vashajve!

 

Mos më qeshni ju moj gra

Pse kam(ë) fovero sevda!

 

Dhemonitë mirrë sevdanë

Se kam(ë) çuarë belanë!

 

Feru si ferënj u djeltë

Mos feruni dhemoni vetë!

 

Feru si ferem u tërë

Mos feru dhemonë vërë!

 

An t’ish nga mua kavghai

Le të ndahetë sevdai!

 

An t’ish nga mua meria

Le të ndahetë aghapia!

 

Shtiu një para aghapi

Tërë gërnjë dhe mëri!

 

Shtiva një para sevda

Tërë gërnjë dhe kavgha!

 

Dhendrollivani me fletë

Vajza e shtiu sevdanë vetë!

 

Ndenja si floriu ndë kartë

Të marr(ë) sevdaj të lartë!

 

Ndenja si floriu ndë Sirë

Të marr(ë) sevdaj të mirë!

****

 

Sevda me zili

 

Pse je sevdalepsurë

M’çilinë je blexurë?

 

Se të kam zilepsurë

Çë eçën(ë) sevdalepsurë!

 

Vre e sevdalepsurë

Sa të kam(ë) zilepsurë!

 

Zilepsurë shumë të kam(ë)

Po e ke shtirë gjetkë ke sevdan!

 

*****

 

Përkëdheli erotike

 

Vajza nëkë ka flori

Ka të vërtetënë bukur!

 

Pikrodhafnë ndara lumit

Ti je e bukura e katundit!

 

Po të jeshë guri i lumit

Çë i më berej tihji i fundit!

 

Moj labardha e hjusurë

Çë je kaq(ë) e bukurë!

 

Ndë leth (ljeth) çë je kumbisurë

Si shejtë e zughrafisurë!

 

T’a thashë meta t’a thomë

Më të mos më shkosh ndë dhromë!

 

*****

 

Maraz

 

Merrmë të të martë nëma

Ljosa linjëtë ndë mëma!

 

Merrmë të të marrë urata

Ljosa linjëtë ndë tata!

 

Dojë të dijë të këndonjë

Shumë zëmëra do zgjonjë!

 

Vre maguf i qjosurë

Pse je i marazjosurë?

 

Paraponjareza ime çë ke

Çë tërë klja?

 

Di shoqëzë m’a thanë

Pse ti kam(ë) ndë sevda!

 

Moj dhioleta e murrëtë

Pse e mba sitë uljetë!

 

Kush të ka qjërtuarë

Që ecën zidruarë?

 

Moj kute mos marazjosu

Po merr armë e armatosu!

 

Kaqjë i bukurë s’ke has

Pse bën djeltë me maras!

 

Mos vërë maraz kute

Ve panadhë e s’del pote!

 

Mos vërë marazë e marrë

Se marazi do të mbarë!

 

Një maraz(ë), njatrë maraz(ë)

M’a harroi buza nga gaz(ë)!

 

Moj ghastra me gharefalje

Me shumë maraz më ve!

 

Vre ti mastrapaj me lule

Më shumë maraz më vure!

 

Nga marazi, nga kajmoj

Mu maren vasilikoj!

 

Zogunë e malit(ë) do t’e vras

Pse më bëri me maraz!

 

Kur(ë) të shohë ndara (kundrë?)

Marrënosem(ë) e s’kam(ë) mend(ë)!

 

Vajzë e varfëruarë

Sa ka kakoshkuarë!

 

Mirë brëma pusë i ri

Mos pashë e shkoi njeri

 

Perghule me rrushë shumë

Ëndërra të shojë (shoh) ndë gjumë!

 

Si t’a thashë u kakomiri

Çë s’më del vajza nga gjiri!

 

Limëni të kem kajmonë

Mos më shkoni me mua qeronë!

 

Dedikimet për dashurinë, të bukurën, nusërinë, kanë një vend të veçantë në arkivën e pasur arvanitase. Falë përkushtimit dhe përkujdesjes së intelektualëve me origjinë arvanitase në Greqi mjaft fragmente nga treguesit më karakteristikë të traditës, jo vetëm që nuk u mbuluan me pluhurin e shekujve, por qarkullojnë në botime moderne, duke transmetuar në breza ekzistencën e tyre. Dëshmitë e shumta rrëfejnë se përveç vrazhdësisë e epërsisë karakteristike, që u siguronte triumfin në betejat e përgjakshme; përkushtimit ndaj tokës e mprehtësisë, që u falte pasuri e pushtet, arvanitasit e adhuronin familjen, i këndonin me shumë pasion dashurisë, e megjithëse shpesh të vetmuar, në udhëtime të largëta, nuk humbën kurrë as humorin, e as sarkazmën apo autosarkazmën. Vargjet e këtij botimi janë nga arkiva e Petros Furikis, burimi origjinal është gjetur në sirtarët e intelektualit arvanitas pas vdekjes, çfarë vështirësoi shumë si përcaktimin e saktë të epokës së shkrimit, ashtu dhe deshifrimin nga origjinali.

Sevda

 

Sevdas aljos do jetë

Ksehoris nga tërë djeltë!

 

Me sevda mos blekseni

Pse do mos kseberdhepseni!

 

Me sevda më bëre vre

E nani ikën (e) më lje!

 

Me sevda më katadise

E nai ikën (e) m’armisë!

 

Kam(ë) sevda sa marrësonem

Po jam vajzë e turpëronem!

 

Kam sevda sa s’ka njatrë

Po se trëmbem nga i tatë!

 

Ai vasilikoi me rremba

Ka sevda po s’e le j’ema!

 

Kam sevdasa çë marënosem

Po jam(ë) vajzë e turpëronem!

 

Thom e shtie (?) a-liberda

Po kam fovero sevda!

 

Ndara lumit lule janë

U ndë ti shtiva sevdanë!

 

Ndara lumit lule janë

Po ndë ti e kam(ë) sevdanë!

 

Shtiva një sevda të ri

Siprë ndë i vjetëri!

 

Sevdai it htiqjo i bënë

Ma mareni zëmërënë!

 

Sevdai it(ë) kish marrësirë

Po s’e keshe marrë mirë!

 

Sevda it(ë) m’u bë htiqjo

Do mos rrojë shumë qero!

 

Ndë sevda mos epimeni

Nga sevdai u ikën mendi!

 

Doj t’e dije po s’e di

Sevdanë çë kam ndë ti!

 

Shkova dhe, shkova dunja

S’çova vajzë pa sevda!

 

Shkova dhe shkova eparhji

S’çova vajzë p’aghapi!

 

Kam sevda sa s’duketë

T’e këpunjë s’këputetë!

 

Sevda keshë sevdali

Jti s’ka parighori!

 

Me sevda të ri të pashë

Po mbrëmanë pa ngrënë rashë!

 

Sevdai it m’u bë htiqjo

Po shërova shumë qero!

 

Sevdaj it ish ksehora

Se ftoi me gharefala!

 

U tha bari krinave

Nga sevdai trimave!

 

U tha bari llakave

Nga sevdai vashajve!

 

Mos më qeshni ju moj gra

Pse kam(ë) fovero sevda!

 

Dhemonitë mirrë sevdanë

Se kam(ë) çuarë belanë!

 

Feru si ferënj u djeltë

Mos feruni dhemoni vetë!

 

Feru si ferem u tërë

Mos feru dhemonë vërë!

 

An t’ish nga mua kavghai

Le të ndahetë sevdai!

 

An t’ish nga mua meria

Le të ndahetë aghapia!

 

Shtiu një para aghapi

Tërë gërnjë dhe mëri!

 

Shtiva një para sevda

Tërë gërnjë dhe kavgha!

 

Dhendrollivani me fletë

Vajza e shtiu sevdanë vetë!

 

Ndenja si floriu ndë kartë

Të marr(ë) sevdaj të lartë!

 

Ndenja si floriu ndë Sirë

Të marr(ë) sevdaj të mirë!

****

 

Sevda me zili

 

Pse je sevdalepsurë

M’çilinë je blexurë?

 

Se të kam zilepsurë

Çë eçën(ë) sevdalepsurë!

 

Vre e sevdalepsurë

Sa të kam(ë) zilepsurë!

 

Zilepsurë shumë të kam(ë)

Po e ke shtirë gjetkë ke sevdan!

 

*****

 

Përkëdheli erotike

 

Vajza nëkë ka flori

Ka të vërtetënë bukur!

 

Pikrodhafnë ndara lumit

Ti je e bukura e katundit!

 

Po të jeshë guri i lumit

Çë i më berej tihji i fundit!

 

Moj labardha e hjusurë

Çë je kaq(ë) e bukurë!

 

Ndë leth (ljeth) çë je kumbisurë

Si shejtë e zughrafisurë!

 

T’a thashë meta t’a thomë

Më të mos më shkosh ndë dhromë!

 

*****

 

Maraz

 

Merrmë të të martë nëma

Ljosa linjëtë ndë mëma!

 

Merrmë të të marrë urata

Ljosa linjëtë ndë tata!

 

Dojë të dijë të këndonjë

Shumë zëmëra do zgjonjë!

 

Vre maguf i qjosurë

Pse je i marazjosurë?

 

Paraponjareza ime çë ke

Çë tërë klja?

 

Di shoqëzë m’a thanë

Pse ti kam(ë) ndë sevda!

 

Moj dhioleta e murrëtë

Pse e mba sitë uljetë!

 

Kush të ka qjërtuarë

Që ecën zidruarë?

 

Moj kute mos marazjosu

Po merr armë e armatosu!

 

Kaqjë i bukurë s’ke has

Pse bën djeltë me maras!

 

Mos vërë maraz kute

Ve panadhë e s’del pote!

 

Mos vërë marazë e marrë

Se marazi do të mbarë!

 

Një maraz(ë), njatrë maraz(ë)

M’a harroi buza nga gaz(ë)!

 

Moj ghastra me gharefalje

Me shumë maraz më ve!

 

Vre ti mastrapaj me lule

Më shumë maraz më vure!

 

Nga marazi, nga kajmoj

Mu maren vasilikoj!

 

Zogunë e malit(ë) do t’e vras

Pse më bëri me maraz!

 

Kur(ë) të shohë ndara (kundrë?)

Marrënosem(ë) e s’kam(ë) mend(ë)!

 

Vajzë e varfëruarë

Sa ka kakoshkuarë!

 

Mirë brëma pusë i ri

Mos pashë e shkoi njeri

 

Perghule me rrushë shumë

Ëndërra të shojë (shoh) ndë gjumë!

 

Si t’a thashë u kakomiri

Çë s’më del vajza nga gjiri!

 

Limëni të kem kajmonë

Mos më shkoni me mua qeronë!

 

Dedikimet për dashurinë, të bukurën, nusërinë, kanë një vend të veçantë në arkivën e pasur arvanitase. Falë përkushtimit dhe përkujdesjes së intelektualëve me origjinë arvanitase në Greqi mjaft fragmente nga treguesit më karakteristikë të traditës, jo vetëm që nuk u mbuluan me pluhurin e shekujve, por qarkullojnë në botime moderne, duke transmetuar në breza ekzistencën e tyre. Dëshmitë e shumta rrëfejnë se përveç vrazhdësisë e epërsisë karakteristike, që u siguronte triumfin në betejat e përgjakshme; përkushtimit ndaj tokës e mprehtësisë, që u falte pasuri e pushtet, arvanitasit e adhuronin familjen, i këndonin me shumë pasion dashurisë, e megjithëse shpesh të vetmuar, në udhëtime të largëta, nuk humbën kurrë as humorin, e as sarkazmën apo autosarkazmën. Vargjet e këtij botimi janë nga arkiva e Petros Furikis, burimi origjinal është gjetur në sirtarët e intelektualit arvanitas pas vdekjes, çfarë vështirësoi shumë si përcaktimin e saktë të epokës së shkrimit, ashtu dhe deshifrimin nga origjinali.

Sevda

 

Sevdas aljos do jetë

Ksehoris nga tërë djeltë!

 

Me sevda mos blekseni

Pse do mos kseberdhepseni!

 

Me sevda më bëre vre

E nani ikën (e) më lje!

 

Me sevda më katadise

E nai ikën (e) m’armisë!

 

Kam(ë) sevda sa marrësonem

Po jam vajzë e turpëronem!

 

Kam sevda sa s’ka njatrë

Po se trëmbem nga i tatë!

 

Ai vasilikoi me rremba

Ka sevda po s’e le j’ema!

 

Kam sevdasa çë marënosem

Po jam(ë) vajzë e turpëronem!

 

Thom e shtie (?) a-liberda

Po kam fovero sevda!

 

Ndara lumit lule janë

U ndë ti shtiva sevdanë!

 

Ndara lumit lule janë

Po ndë ti e kam(ë) sevdanë!

 

Shtiva një sevda të ri

Siprë ndë i vjetëri!

 

Sevdai it htiqjo i bënë

Ma mareni zëmërënë!

 

Sevdai it(ë) kish marrësirë

Po s’e keshe marrë mirë!

 

Sevda it(ë) m’u bë htiqjo

Do mos rrojë shumë qero!

 

Ndë sevda mos epimeni

Nga sevdai u ikën mendi!

 

Doj t’e dije po s’e di

Sevdanë çë kam ndë ti!

 

Shkova dhe, shkova dunja

S’çova vajzë pa sevda!

 

Shkova dhe shkova eparhji

S’çova vajzë p’aghapi!

 

Kam sevda sa s’duketë

T’e këpunjë s’këputetë!

 

Sevda keshë sevdali

Jti s’ka parighori!

 

Me sevda të ri të pashë

Po mbrëmanë pa ngrënë rashë!

 

Sevdai it m’u bë htiqjo

Po shërova shumë qero!

 

Sevdaj it ish ksehora

Se ftoi me gharefala!

 

U tha bari krinave

Nga sevdai trimave!

 

U tha bari llakave

Nga sevdai vashajve!

 

Mos më qeshni ju moj gra

Pse kam(ë) fovero sevda!

 

Dhemonitë mirrë sevdanë

Se kam(ë) çuarë belanë!

 

Feru si ferënj u djeltë

Mos feruni dhemoni vetë!

 

Feru si ferem u tërë

Mos feru dhemonë vërë!

 

An t’ish nga mua kavghai

Le të ndahetë sevdai!

 

An t’ish nga mua meria

Le të ndahetë aghapia!

 

Shtiu një para aghapi

Tërë gërnjë dhe mëri!

 

Shtiva një para sevda

Tërë gërnjë dhe kavgha!

 

Dhendrollivani me fletë

Vajza e shtiu sevdanë vetë!

 

Ndenja si floriu ndë kartë

Të marr(ë) sevdaj të lartë!

 

Ndenja si floriu ndë Sirë

Të marr(ë) sevdaj të mirë!

****

 

Sevda me zili

 

Pse je sevdalepsurë

M’çilinë je blexurë?

 

Se të kam zilepsurë

Çë eçën(ë) sevdalepsurë!

 

Vre e sevdalepsurë

Sa të kam(ë) zilepsurë!

 

Zilepsurë shumë të kam(ë)

Po e ke shtirë gjetkë ke sevdan!

 

*****

 

Përkëdheli erotike

 

Vajza nëkë ka flori

Ka të vërtetënë bukur!

 

Pikrodhafnë ndara lumit

Ti je e bukura e katundit!

 

Po të jeshë guri i lumit

Çë i më berej tihji i fundit!

 

Moj labardha e hjusurë

Çë je kaq(ë) e bukurë!

 

Ndë leth (ljeth) çë je kumbisurë

Si shejtë e zughrafisurë!

 

T’a thashë meta t’a thomë

Më të mos më shkosh ndë dhromë!

 

*****

 

Maraz

 

Merrmë të të martë nëma

Ljosa linjëtë ndë mëma!

 

Merrmë të të marrë urata

Ljosa linjëtë ndë tata!

 

Dojë të dijë të këndonjë

Shumë zëmëra do zgjonjë!

 

Vre maguf i qjosurë

Pse je i marazjosurë?

 

Paraponjareza ime çë ke

Çë tërë klja?

 

Di shoqëzë m’a thanë

Pse ti kam(ë) ndë sevda!

 

Moj dhioleta e murrëtë

Pse e mba sitë uljetë!

 

Kush të ka qjërtuarë

Që ecën zidruarë?

 

Moj kute mos marazjosu

Po merr armë e armatosu!

 

Kaqjë i bukurë s’ke has

Pse bën djeltë me maras!

 

Mos vërë maraz kute

Ve panadhë e s’del pote!

 

Mos vërë marazë e marrë

Se marazi do të mbarë!

 

Një maraz(ë), njatrë maraz(ë)

M’a harroi buza nga gaz(ë)!

 

Moj ghastra me gharefalje

Me shumë maraz më ve!

 

Vre ti mastrapaj me lule

Më shumë maraz më vure!

 

Nga marazi, nga kajmoj

Mu maren vasilikoj!

 

Zogunë e malit(ë) do t’e vras

Pse më bëri me maraz!

 

Kur(ë) të shohë ndara (kundrë?)

Marrënosem(ë) e s’kam(ë) mend(ë)!

 

Vajzë e varfëruarë

Sa ka kakoshkuarë!

 

Mirë brëma pusë i ri

Mos pashë e shkoi njeri

 

Perghule me rrushë shumë

Ëndërra të shojë (shoh) ndë gjumë!

 

Si t’a thashë u kakomiri

Çë s’më del vajza nga gjiri!

 

Limëni të kem kajmonë

Mos më shkoni me mua qeronë!