Portali italian “Il Fatto Quotidiano”, në kolonën javore kushtuar raftit të librave ka shkruar për librin e shqiptarit Elvis Malaj “Il mare e rotondo” (Deti është i rrumbullakte). Elvis Malaj, ka lindur në Malësinë e Madhe më 1990, në moshën 15 vjeçare u zhvendos në Itali ku ai jeton dhe punon. Malaj përfundoi romanin e tij të parë “Mare e Rottondo” (Deti është i rrumbullakët) në Maj të këtij viti.

“Një kamion plot me hekur për t’u rishitur në mënyrë klandestine, disa mendime në kokë pwr vajzwn e zemrës, një mik shkrimtar “i shkrirë si gomë”, dhe një paketë cigare të humbur ose të zbrazët përgjithmonë.

Elvis Malaj është autori gjenial, i zgjuar dhe i mençur i romanit “Il mare e rotondo” (Rizzoli), rikuperimi i një titulli që disa muaj më parë e detyrua të vihej përsëri në raft. Një tip “i pavendosur për gjithçka”, i riu shqiptar personazhi Ujkan do të dëshironte të emigronte në Itali, por për një arsye apo një tjetër edhe kur afrohet shumë me një gomone, vetëm disa metra nga bregu i Pulias, ai kthehet sërish.

Një shaka qesharake, jokonformiste, gati surreale, politikisht pak e është gjithashtu një lojë në formë pasqyre, sepse shoku Sulejman, shkrimtar pa para, njeri i famshëm i qytetit të vogël shqiptar ku është vendosur historia, shkroi një roman për një djalë që ka “sindromën e detit të rrumbullakët” si Ujkan.

Metafora letrare është gjithashtu një lëvizje e një fryme tradicionale. Për shkak se deti është i rrumbullakët, ai duhet të jetojë me forcë dhe vetëdije atje, në atë vend krejt të dëshpëruar, ku mund të jetohet gjithsesi dhe pa vdekur nga uria.

Një histori qesharake antropologjike midis vijës kufitare dhe nënklasës së përshkuar nga papërcaktueshmëria e çuditshme e Ujkan, i dashuruar reciprokisht nga Irena, i tërhequr nga çmenduritë e Sulejmanit, i gwnjyer nga mashtrimi burokratik i një vize italiane të paguar shtrenjtë, madje përfundoi në një qeli dhe përballë “presidentit” për shkak të një keqkuptimi nw punw.

Malaj mashtron me shkathtësi me një shpirt Bukowski në vetën e tretë “të përzier” (Ujkan mbi të gjitha, por ai gjithashtu merr një pauzë shumë largpamëse shumë të shkurtër me personazhe të tjerë në mes të librit) midis dëshirës për një melankolinë të dehur të zbutur të Ballkanit) dhe dialogun intensiv të romancierëve të mëdhenj anglo-saksonë.

Jo se Deti është i rrumbullakët nuk ka kompaktësi organike, përkundrazi, por pyetja dhe përgjigja kërcitëse midis Ujkanit dhe aktorëve mbështetës është ingranazhi shtesë, me gaz dhe magjepsës, i cili sjell kalimin njerëzor në destinacionin e tij, me prekje gati magjike (pamja e shitës) dhe një zhgënjim i pjekur dhe i sinqertë që i mungon një letërsie të shkëlqyer.

Koment nga shoku i tij Sulejman: “Me librat nuk bën para kurrë. Nëse arrin të shesësh një mijë kopje, atëherë je një shkrimtar i suksesshëm. Dhe sa fiton për një mijë kopje? Hiç, asgjë. Në Shqipëri popullsia është e vogël dhe janë të paktë ata që lexojnë. Unë i pari nuk lexoj më!”