Në këtë shkrim jam përpjekur të rendis hapat që çuan drejt standardizimit të shqipes, kjo falë punës së rilindësve tanë. Rruga drejt alfabetit të përbashkët dhe standardizimit qe e vështirë, kjo për arsyen se shqipja qe dokumentuar vonë dhe e trysnuar nga pushtuesit.
Shkrimi i gjuhës shqipe në periudhën e Rilindjes ishte me alfabete të ndryshme: greke, latine ose të përpunuara. Këtu përmendim: Teodor Haxhifilipi (Dhaskal Todri), Kostandin Kristoforidhi, Naim Frashëri, Sami Frashëri, A.Z.Çajupi, Gjergj Fishta, Pashko Vasa, Ndre Mjeda etj.
Këto alfabete luajtën një rol të rëndësishëm në përhapjen e shqipes dhe në ndërgjegjësimin e vetëdijes kombëtare, duke synuar shkëputjen nga Patriarkana e Stambollit dhe zëvendësimin e greqishtes me shqipen në kishat ortodokse.
Këto përpjekje çuan në mbajtjen e Kongresit të Manastirit që u çel më 14.11.1908 në ndërtesën e zyrave të shoqërisë “Bashkimi”. Këtu u shqyrtuan disa alfabete, por u ra në dakord të përdorej ky që kemi sot. (Vërtetë aty u lanë në përdorim dy alfabete, por brenda 1909-s u përqafua ky i sotmi). Ky Kongres do të shtronte qilimin e kongreseve të tjerë si atij të Elbasanit në shtator 1909-të, ku do të merrej vendimi dhe për hapjen e Shkollës Normale (dhjetor 1909) që përgatiste mësues. Por mbi të gjitha do t’i paraprinte rrugës së Pavarësisë.
Vendosja e një alfabeti po hapte rrugën drejt standardizimit të gjuhës shqipe, dhe pikërisht fillon me Komisinë Letrare të Shkodrës ( 1916-1917), e cila arriti të bënte një kodifikim të konvergjencës gjuhësore ( A.Kostallari, 55 “Gjuha e sotme Letrare”). Kjo Komisi qe një përmbushje e dëshirës së anëtarëve të Kongresit të Manastirit që pas dy vjetësh të mbahej dhe një kongres tjetër “për orthografi dhe literaturë të gjuhës shqipe”. ( A.Kostallari, 55 “Gjuha e sotme Letrare”).
Këto vendime i ofruan mjaft të dy variantet në shkrim, dhe pasi u miratuan nga Kongrsi i Lushnjes më 1920, u bënë baza e shkrimit të shqipes deri pas viteve 1940-të. Në vitet e para të çlirimit të Shqipërisë nuk kemi ndonjë mbledhje a temë diskutimesh mbi normëzimin e shqipes, kjo sipas prof. Bahri Becit “ do të filloj në Institutin e Shkencave në Tiranë pas viteve ’50-të”. ( HSSh, f.15). “Ortografia e gjuhës shqipe” ( A.Xhuvani, E.Çabej, K.Cipo/1951). Që në fillim të kësaj faze përcaktohen vijat e përgjithshme për zgjidhjen teorike dhe praktike të drejtshkrimit- baza e tij të ishte struktura fonetike e shqipes, përdorimi më i përhapur i trajtave morfologjike dhe afrimi i dy dialekteve, afrimin e dy varianteve letrare etj.
Në 1952-shin do të mbahej në Tiranë Konferenca Kombëtare për Letërsinë Shqipe u hodh ideja për kalimin nga një drejtshkrim në dy variante në një të vetëm. (Kjo ide u hodh dhe në 1953-shin).
Në 1953-shin në Tiranë do të mbahet Konferenca e Ortografisë, e cila theksonte gërshetimin e parimit fonetik me atë morfologjik dhe historik atje ku duhej. Ku sipas prof. Androkli Kostallarit kjo bëri që të hartohej “Ortografi e gjuhës shqipe” (A.Xhuvani, E.Çabej, A.Kostallari, M.Domi), kësisoj zgjidhjet dyvariantëshe u pakësuan. (A.K 59)
Ortografia e 1956-ës ishte një shkallë e re jo vetëm në rrugëtimin e njësimit të rregullave, por edhe trajtimin e tyre në një kuadër më të gjerë. Të gjitha këto përpjekje të gjuhëtarëve do të çonin në një arritje mbarë kombëtare: atë të shqipes standarde. Hapi i rëndësishëm ishin“ Rregullat e drejtshkrimit të shqipes” (Projekt 1967). Këto rregulla vërtetuan se ne mund të kishim një drejtshkrim të vetëm. Diskutimi i këtyre rregullave u bë në Shqipëri por edhe në trevat e shkëputura të saj.
Do të ishte pikërisht Konsulta Gjuhësore e Prishtinës e vitit 1968, që si një këshillim i gjuhëtarëve, i mësimdhënësve dhe i intelektualëve të tjerë, përfaqësues të institucioneve shkencore, mësimore, botuese, pastaj të revistave e gazetave, do të merrte vendime me ndikime afatgjate për interesin e përgjithshëm kulturor të një pjese të kombit tonë. Ata vendosën të pranonin Rregullat e Drejtshkrimit të vendit ëmë. (Kosova deri në këtë kohë kishte një Ortografi të 1964-s (M.Ç/97).
Këto vendime ishin të qarta dhe të drejtpërdrejta, sepse synonin që në Kosovë të zbatohen rregullat gjuhësore dhe drejtshkrimore të gjuhës shqipe të parapara në Projektin që e kishte hartuar Komisioni Profesional i Gjuhëtarëve në Tiranë. Në këtë mënyrë Kosova po bënte një hap vendimtar drejt forcimit të integritetit të saj dhe po hapte rrugën e sigurt të zhvillimit në planin e përgjithshëm arsimor e kulturor brenda identitetit të saj të pandashëm të etnisë shqiptare. Ky vendim ishte një përcaktues i kahershëm në rrugën e zhvillimit dhe të bashkimit kombëtar të popullit tonë.
Për pesë vite rresht shqiptarët brenda dhe jashtë trojeve do të punonin me rregullat e reja të drejtshkrimit. Kjo u kurorëzua pikërisht me Kongresin e Drejtshkrimit në nëntorin e vitit 1972, ku me përfaqësi të shqiptarëve kudo ndodheshin u vendos standardi i sotëm. Standardi është një ndër arritjet më të mëdha dhe i dëshmoi botës se ne jemi një Komb dhe kemi një gjuhë.