‘L’altra Campania’ reportazh për komunitetin arbëresh në Greçi (it.Grecci) të Provincës Avellino, që na njeh me gjendjen e sotme të këtij “cepi të Shqipërisë” në Itali.
Greçi është e vetmja qendër arbëreshe në krahinën e Avelinos që e ka ruajtur gjuhën shqipe prej shekujsh. Ky fshat malor është shumë i vjetër, nga shekulli IX qe shkatërruar nga saraçenët; më 1462 u ripopullua nga arbëreshët, të cilët prej kësaj kohe, ndonëse në kushte të rrethimit nga gjuha e kultura e huaj, sërish e ruajtën shqipen dhe zakonet arbërore.
Nga Greçi kanë dalë shkrimtarë, poetë e dramaturgë të njohur arbëreshë, si: Leonardo de Martino, Luixhi Llanda, Xheradi Konforti, Jani de Majo etj.
Programi televiziv L’altra Campania’ i transmetuesit Ottochannel, ishte në Greci për t’i kushtuar një reportazh këtij komuniteti të vogël që u është dhënë brez pas brezi dhe i cili është në rrezik të zhdukjes. 700 banorë, një ishull gjuhësor ku koha duket se qëndron ende dhe një komunitet krenar që ruan identitetin e tij.
Kështu vepron kundër përparimit të kohës, përparimit, të rinjve që kërkojnë një të ardhme të largët. Ata e bëjnë këtë duke i thënë njëri-tjetrit, duke pëshpëritur sekretet e lashta të një populli që mbërritën në këtë tokë dhe nuk u larguan kurrë.
Greci, në arbëresh ‘Katundi ’, kanë një histori që shkon prapa një rrugë të gjatë: përpara se të mbërrinin shqiptarët. Emri Greci shfaqet pas vitit 535, d.m.th., pas ekspeditës në Italinë e Jugut (i porositur nga Justiniani, perandori i Kostandinopojës) nën komandën e gjeneralit Belisarius. Me sa duket, me këtë rast, u krijuan shumë koloni Greke, përfshirë Greci.
Qyteti u shkatërrua nga Saracens në 908 pas Krishtit. C. dhe rindërtuar në 1039 (gjithnjë me emrin Greci) nga Count Potone, mirësjellje e Princit të Benevento Pandolfo dhe djalit të tij Landolfo. Qyteti grek, në atë kohë, ishte një lloj emporiumi, ku zhvillohej tregtia midis Abruzzos dhe Puglias.
Sidoqoftë, nga shekulli i pesëmbëdhjetë, territori i saj u prek nga një shpërngulje masive e popullsive shqiptare nga Ballkani, i cili mbërriti pas udhëheqësit Gjergj Kastrioti, ndërtoi një fshat të ri në një zonë me popullsi të paktë.
Heroi shqiptar zbarkoi në Itali në 1459 për të ndihmuar Mbretin Ferdinand I të Napolit në luftën kundër rivalit të tij Giovanni d’Angiò. Trupat e tij kontribuan me vendosmëri në fitoren përfundimtare. Për këtë, mbreti, në shenjë mirënjohjeje, i lejoi mërgimtarët shqiptarë të qëndronin në Itali.
