Nisur nga një bisedë midis dy kryeministrave…

Para disa vjetësh një botues  i fuqishëm  grek, në një bisedë të ngushtë  bënte çudinë se “Që kur  kanë ardhur shqiptarët  ullinjtë në Greqi prodhojnë vit për vit “.
Si njohës i biologjisë së ullirit, me ndihmën e një mikut tim që e njihte greqishten mirë, i shpjegova se  ulliri është një drufrutor që   i pëlqen ta “përkëdhelësh” gjatë tërë kohës, por “përkëdhelinë” më të madhe e kërkon kur  jep frytin e tij të çmuar, kokrrat që kur i shtrydhim rrjedhin vajin aq të çmuar në jetën e njeriut . Ulliri nuk e duron “dajakun”  në degët e veta, nuk e duron për faktin se shkopi duke goditur kokrrat godet edhe degëzat e vogla, sythet frutorë që fshehin në vetvete lulet e pranverës, prodhimin e së ardhmes. Ulliri në këtë kohë  duron që nëpër degët e tij të kalojë vetëm dora e njeriut, krehri që merr kokrrat dhe le sythat frutorë…
I thashë intelektualit grek se  prania e shumtë e emigrantëve shqiptarë në  fshatin grek, në bujqësinë greke nuk ka sjellë vetëm krahun e fuqishëm të punës por edhe  trurin e stërvitur që depërton në biologjinë e bimës sepse, shqiptarët në një masë të madhe kanë mbaruar shkolla të mesme të profilit bujqësor dhe njohin biologjinë e bimëve…
Nuk e di në se më kuptoi intelektuali grek por, prej asaj kohe më ka ngacmuar mendimi për të njohur   jo vetëm forcën e krahut por edhe të trurit të emigrantëve shqiptarë në bujqësi, ndihmesa e të cilëve, ndonëse është tepër e vështirë të matet e të pasqyrohet në shifra, është e pranishme dhe e kapshme.
Një studim  i universiteteve greke të Patrës dhe të Janinës konkludon se  70  për qind e ekonomive bujqësore greke mbijetojnë vetëm në sajë të punës së emigrantëve. Shumica e tyre, saktësisht 90 për qind,  sipas studimit, janë shqiptarë. Ky fakt ka bërë që të pohohet me plot gojën se bujqësia  greke, fshati grek, mbijeton në një shkallë të madhe në sajë të punës së shqiptarëve.
Këtij studimi mendoj se i mungon një detaj  cilësor, pikërisht niveli arsimor e profesional i emigrantit shqiptar. Është një fakt i pamohueshëm se, në Shqipërinë e mbyllur  për shumë gjëra, shkolla ishte e hapur. Arsimi  tetëvjeçar ishte i detyruar. Arsimi i mesëm, megjithëse nuk ishte i detyruar,  kishte marrë një shtrirje masive. Shkolla e mesme profesionale, sidomos ajo e profilit  bujqësor dhe zooteknik,  ishte e shtrirë edhe në zonat më të thella e të largëta të Shqipërisë.  Ishte shtrirë në atë masë sa “fshat të bashkuar” pa shkollë të mesme profesionale nuk gjeje.
Mërgata ekonomike shqiptare, djemtë e rinj që në vitet ’90  kaluan kufirin grek stacion të parë të punës së tyre patën fshatin grek, bujqësinë dhe blegtorinë greke. Ata morën nga kjo bujqësi por edhe i dhanë asaj, ishin jo vetëm objekt por edhe subjekt i saj.
Dëshira që të mësoj  se sa është kontributi intelektual i emigrantit shqiptar në bujqësi, sa ai ka qenë subjekt i saj, më shtyu që gjatë një vizite  në fshatin Agio Georgiu Feron të Volosit të intervistoj një grup emigrantësh që punonin në fermat bujqësore të fshatit.
Intervistova 56  emigrantë shqiptar.  Ata ishin të gjithë fshatarë, madje nga fshatra të thellë e të varfër malor të Shqipërisë.
Mosha mesatare  e të 56 të intervistuarve ishte 25.7 vjeç. Prej këtyre, të moshës 17 – 20 vjeç ishin 7 vetë, 21 – 25 vjeç ishin 22 vetë, 26 – 30 vjeç ishin 17 vetë, 31 – 35 vjeç ishin 5  vetë. Të  moshës 36-40 vjeç ishin 2 vetë dhe mbi 40 vjeç ishin 2 vetë. I moshës së mitur, 16 vjeç, ishte vetëm një.
Emigrantët në studim, siç theksuam më sipër  ishin të gjithë fshatarë. Prej tyre 26 ishin nga fshatrat e Dibrës, 9 nga  fshatrat e Tiranës, 7 nga ato të Beratit, 5 nga ata të Kurbinit, 3  krutanë, 2 elbasanas, 2 kuksianë, një shkodran, një mirditor dhe një tropojan. Në fshat ishin 4 familje; një nga Shkodra, një nga Përmeti dhe dy nga Rumania.
Të 56  emigrantët shqiptarë në Agio Georgiu Feron kishin bashkërisht 565 vite shkollë, me një mesatare 10 vjet arsim secili. Me arsim të mesëm të pa mbaruar ishin më pak se gjysma, 26 vetë. Me arsim të mesëm të plotë 28 vetë. Me arsim tetëvjeçarë ishin dy vetë. Prej këtyre të fundit 20 ishin me arsim të mesëm bujqësor, 7  ishin me arsim të mesëm të përgjithshëm dhe një me arsim të mesëm miniere.
Nuk  mendoj se  kemi një rastësi  në  një nivel të tillë arsimor, do të thosha të lartë, në një fshat të zakonshëm të  një zone  bujqësore siç është ajo e Thesalisë. Raporte të tilla  gjykoj, me ndonjë diferencë të vogël më lart apo më poshtë këtyre  të dhënave, gjen në tërë fshatrat e Greqisë.
Do të ishte me interes që  institucione  prestigjioze si universiteti i Patrës, Janinës apo  qyteteve të tjerë, të hulumtonin edhe në peshën arsimore që  bujqësia greke (por edhe sektorët e tjerë të punës dhe të prodhimit) marrin nga mërgata ekonomike shqiptare.
Theksojmë që emigrantët shqiptarë që punojnë në bujqësi (dhe në sektorët e tjerë) kanë dhënë shumë por kanë marrë po aq shumë: Nuk e kemi fjalën për paratë por për teknologjitë. Kush udhëton në Shqipëri nuk mund të mos i tërheqë vëmendjen se shumë emigrantë, kryesisht nga zonat fshatare, tashmë  kanë kaluar stadin e mbushjes së  trastave me rroba të dhuruara e  kutitë me elektroshtëpiake të përdorura. Në çantat dhe  kutitë e tyre shpesh e më shpesh do të gjesh farëra e fidanë nga më cilësorët që ata kanë mbledhur apo kultivuar me duart e tyre.
Është kjo një shprehje e këmbimit të kulturave. Dhe këmbimi i kulturave bëhet gjithnjë sipas një ekuivalence në baraspeshë. Ligji i njohur i  enëve komunikuese nuk vepron vetëm në natyrë por edhe në shoqëri.